Qazaqstannyŋ Eŋbek sıŋırgen qairatkerı, ardager ūstaz, körnektı memleket qairatkerı Ūzaqbai Qūlymbetovtıŋ qyzy Orynşa Qarabalina bügın 90 jasqa tolyp otyr. Ol bala künınde "Halyq jauynyŋ" qyzy atanyp, talai qiyndyq körgen, özın bılımge arnap, jarty ǧasyrdan asa uaqyt köptegen şäkırt tärbielegen. Ūlt anasynyŋ ömırı men ūstazdyq joly turaly baiandaudy ūiǧardyq.
Ol ūstazdyq jolyn qazırgı Almaty oblysy Aqsu audanyndaǧy orta mektepte tarih pänınıŋ mūǧalımı qyzmetınen bastaidy. Mektepte alǧaşqy künderden-aq ıskerlıgımen körınıp, alǧaşqy tört jyl ışınde Taldyqorǧan oblystyq komsomol komitetınıŋ plenum müşesı, Qazaqstan LKSM ortalyq komitetınıŋ ÜIII sezınıŋ delegaty bolyp sailandy. Keiın 1956 men 1959 jyldar arasynda gazet pen jurnaldardyŋ redaksiiasynda jūmys ıstegen.
Al 1961 jyly qazırgı Respublikalyq mektep-internatqa ornalasyp, zeinetke şyqqanşa osy mektepte tarih, adam jäne qoǧam pänderınıŋ mūǧalımı qyzmetın atqarǧan. Jalpy jūmys ötılı - 53 jyl.
Soldan oŋǧa qarai: Käkımjan Qazybaev, Rahila Qoşqarbaeva, Orynşa Qarabalina-Qazybaeva, Raqymjan Qoşqarbaev
Beken Nūrahmetovtıŋ aituynşa, ol Käkımjan Qazybaevtyŋ naǧaşy ınısı eken. Bırde mektepten şyǧyp qala jazdaǧanada Orynşa Jolmūratqyzy ony şaqyryp alyp eskertu jasaǧan.
Orynşa Qarabalina jazuşylyqpen de ainalysqan. Pedagogter ömırıne arnalǧan "Ūstaz jügı qaşan da auyr" (1979 j.), "Ūstaz baqyty" (1990 j.), "Taǧdyr" (1999 j.), "Jürek syry" (2009 j.), "Ūstaz jügı - auyr, qiyn, qyzyq" (2020 j.) atty kıtaptary jaryq kördı.
Sonymen qatar, ol - otyzǧa tarta maqalanyŋ avtory. 1978 jyldan bastap Orynşa Qarabalinanyŋ respublikalyq basylymdarda maqalalary jariialanyp, teledidardan, Qazaq radiosynan söilegen sözderı altyn qorǧa alynǧan. 1998 jyly şyqqan "Qazaqtar" ensiklopediiasynyŋ 9-tomyna maqalalarynyŋ körsetkışterı engızılgen.
Orynşa Qarabalina elımızdıŋ damuyna, jas ūrpaqty tärbieleu ısıne qosqan ülesı üşın türlı marapat alǧan. "Qazaq KSR oqu-aǧartu ısınıŋ ozyq qyzmetkerı" (1968 j.), "KSRO bılım beru ısınıŋ üzdıgı" (1983 j.), "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı" (1998j.), "Y. Altynsarin» tös belgısımen (2012 j.), "Eŋbek ardagerı" (2018j.), "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ūstazy" (2021j.) medalımen marapattalǧan. Al "Mektebım - maqtanyşym, ömırım" atty maqalasy üşın "Qazaqstan mūǧalımı" gazetınıŋ arnaiy taǧaiyndalǧan syilyǧyna ie boldy. Sonymen bırge, "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı" qūrmettı ataǧyn alǧan.
Aiauly ananyŋ üş balasy da qazaq qoǧamyna eleulı eŋbek sıŋırgen. Belgılı käsıpker Nargül Qazybaeva-Ǧaliaqparova tūŋǧyşy. Al ortanşysy Nūrtas Qazybaev medisina ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent, ömırınıŋ soŋyna deiın Qazaqstan Respublikasy Prezidentı ıs basqarmasyna qarasty klinikalyq auruhanasynyŋ hirurgiia ortalyǧynyŋ jetekşısı bolǧan. Bırneşe önertabys patentterınıŋ iesı 54 jasqa qaraǧan şaǧynda mezgılsız dünieden öttı. Kışı ūly Batyr Qazybaev Qazaqstanda aty äigılı mediamenedjer, Alash Media Group holdingınıŋ negızın qalaǧan. Amal ne, biyl ūzaqqa sozylǧan aurudan 53 jasynda ömırden ozdy.
"Halyq jauynyŋ qyzy"
Orynşa Qarabalina 1932 jyly 7 qaraşada Aqtöbe oblysy, Yrǧyz audanynda düniege kelgen. Jastaiynan äkesınen erte aiyrylǧan ūstaz ömır boiy "Halyq jauynyŋ qyzy" atanyp kelgen. Oǧan taŋylǧan osy ataudyŋ kesırınen tūiyq bolyp, tıptı bır kezderı özıne "mülde küieuge şyqpaimyn" dep ükım kesken kezderı de bolypty."Äkemdı ūstap äketkende men bes jasar oiyn balasy edım. Äkemız Qazaqstan Ortalyq Atqaru komitetınıŋ töraǧasy bolǧandyqtan, portretı köşede ılulı tūratyn. Sol bır künderı köşede oinap jergende äkemnıŋ portretı jyrtylyp, jerde jatqanyn baiqadym. Köterıp alyp, büktelgen tūstaryn jazuǧa tyrystym. Betın boiaumen şimailap tastaǧan eken. Boiaudy etegımmen sürte bastaǧanda, äldekım maŋdaiymnan nūqyp qaldy. Jetelep üige äkeldı de, anama: "Qyzyŋdy tyi!" dedı", - deidı ūstaz sūhbatynda.Negızı Orynşa Qarabalina Ūzaqbai Qūlymbetovtıŋ tuǧan ınısı Jolmūrattyŋ qyzy eken. Bıraq bärı bır şaŋyraqta ösken soŋ, bärımız Ūzaqbai äkemızdıŋ balalarymyz deidı. Keiın äkesı atylyp ketken soŋ, Orynşa Jolmūratqyzyna aǧasy Qarabalanyŋ tegın bergen.
"Halyq jauynyŋ" qyzymen bas qosqan sızdıŋ ömırıŋız ömır bolmaidy, obal jasaǧym kelmeidı"
Orynşa Qarabalinanyŋ aituynşa, "halyq jauynyŋ" ūrpaǧy bolǧan soŋ, tıptı mektepte de qudalauǧa ūşyraǧan. Söitıp jetı mektep auystyrǧan soŋ, Jarkenttegı Molotov atyndaǧy mekteptı tämamdaidy da 1952 jyly Qazaq memlekettık äielder pedagogikalyq instutity "Tarih pänınıŋ mūǧalımı" mamandyǧyna oquǧa tüsedı. Sol jyldary jazuşy, memleket qairatkerı Käkımjan Qazybaevpen tanysyp, araǧa segız jyl salyp, otau qūrady."Auyldan Almatyǧa oquǧa kele jatqan edık. Vagon tolǧan student. Özım köp adammen aralaspai, qaşqaqtap jüretınmın. "Halyq jauynyŋ" qyzy degen söz janyma batady. Saryözekten poiyzǧa bır aqsaqal mındı. Qūmalaq aşady eken. Menen basqa studenttıŋ bärı japyrlai qūmalaq aştyrdy. Bır kezde "Orynşa qaryndasqa da qūmalaq aşyp berıŋız, onyŋ da syryn bıleiık" degen dauys şyqty. Jalt qarasam qaratory jıgıt qolyndaǧy üş somyn aqsaqaldyŋ qolyna ūstatyp jatyr. Qariia qūmalaǧyn şaşyp jıberdı de: "Baqyt kütıp tūr, qaratory jıgıtke tūrmysqa şyǧasyŋ... Tek sudan qaşyp jür, ajalyŋ sudan bolady" dedı. Men däl sol sätte ölıp qalatyndai jylap jıberdım", - deidı ūstaz.
Ol ūstazdyq jolyn qazırgı Almaty oblysy Aqsu audanyndaǧy orta mektepte tarih pänınıŋ mūǧalımı qyzmetınen bastaidy. Mektepte alǧaşqy künderden-aq ıskerlıgımen körınıp, alǧaşqy tört jyl ışınde Taldyqorǧan oblystyq komsomol komitetınıŋ plenum müşesı, Qazaqstan LKSM ortalyq komitetınıŋ ÜIII sezınıŋ delegaty bolyp sailandy. Keiın 1956 men 1959 jyldar arasynda gazet pen jurnaldardyŋ redaksiiasynda jūmys ıstegen.
Al 1961 jyly qazırgı Respublikalyq mektep-internatqa ornalasyp, zeinetke şyqqanşa osy mektepte tarih, adam jäne qoǧam pänderınıŋ mūǧalımı qyzmetın atqarǧan. Jalpy jūmys ötılı - 53 jyl.
"Baukeŋ alyp bergen makintoş"
Söitıp segız jyldan keiın Orynşa Jolmūratqyzy Keŋes odaǧynyŋ batyry Bauyrjan Momyşūlynyŋ üiıne kelın bolyp tüsedı. Käkımjan Qazybaev pen Raqymjan Qoşqarbaevtyŋ dostyq qarym-qatynasynyŋ ornauyna da halyq qaharmany septıgın tigızgen desedı. Bauyrjan Momyşūly Orynşa Jolmūratqyzyn tuǧan kelınındei körıp, bar jaqsylyǧyn aiamaǧan. Ūstaz özınıŋ "Baukeŋnıŋ üiınde" atty estelıgınde bylai dep jazypty:"Baukeŋnıŋ bızdıŋ üige kelıp-ketuı, qamqorlyǧy bızder üşın ülken baqyt edı. Bır künı Jäkeŋnıŋ üiıne (B.Momyşūlynyŋ bäibışesı) kele jatqanda jaŋbyrdyŋ astynda qaldyq. Äsırese, men suǧa tüsıp şyqqan tauyqtai sümıreiıp ärı üstımdegı kiımım jūpyny bolyp körıngen boluy kerek, Baukeŋ: "Ana qytaidyŋ makintoşy qanşa tūrady?" dedı Jäkeŋe. "100 som" dedı Jäkeŋ. Qaltasynan 100 som alyp maǧan berdı. "Jaŋbyr basylǧan soŋ makintoş alyp ki" dedı. Baukeŋ alyp bergen makintoşty men köleŋdetıp bırneşe jyl kidım".
Soldan oŋǧa qarai: Käkımjan Qazybaev, Rahila Qoşqarbaeva, Orynşa Qarabalina-Qazybaeva, Raqymjan Qoşqarbaev
"Ūstaz sabaqty tüsınbei otyrǧan oquşyny közınen tanityn"
Orynşa Qarabalina mektepte suyq, qatal ūstaz bolyp körıngenımen, öz pänınıŋ bılıktı mamany, tärtıp pen tärbienı qatar qoia bılgen pedagog bolǧan. Bıraq ol eşqaşan şäkırtterıne dauys kötermegen, kerısınşe, ūstazǧa tän mysymen basqan."Qarabalina degen tektı estıgende u-şu bolyp jatqan mektep ainalasy typ-tynyş bola qalatyn. Būǧan qosa Orynşa apai sabaq berıp jatqan klastaǧy tynyştyqtan şybynnyŋ yzyŋy estıletın. Barlyq oquşynyŋ közderı de, qūlaqtary da ūstaz nazarynda. Oquşylar arasynda Orynşa apaidyŋ sabaǧyna daiyndalmai keletın "jürekjūtqandar" mülde az bolatyn. Ūstaz sabaqty tüsınbei otyrǧan oquşyny közınen tanityn. Sonda da ol eşkımge dauys köterıp, aiqailamaityn. Bedelın tüsırıp, eşkımmen ūrsyspaityn da. Aitsa şyndyqty betıŋe tura aita salatyn. Kez kelgen oquşynyŋ betalysyn beiımınen tani bıletın. Sonymen qatar, bala jüregıne üŋılıp, söilese de alatyn. Sondyqtan da mysy basqan ūstaz aldynda eşkım erkelei de, erkınsi de almaityn", - dep eske alady ūstazdyŋ şäkırtı keden qyzmetınıŋ polkovnigı Beken Nūrahmetov.
Beken Nūrahmetovtıŋ aituynşa, ol Käkımjan Qazybaevtyŋ naǧaşy ınısı eken. Bırde mektepten şyǧyp qala jazdaǧanada Orynşa Jolmūratqyzy ony şaqyryp alyp eskertu jasaǧan.
"Betıme tıktep qarady da: "Esıŋde bolsyn. Bırınşıden, eşqaşan bıreuge arqa süiep ömır süruge bolmaitynyn esıŋnen şyǧarma. Ekınşıden, aǧaŋnyŋ atyna kır keltıresıŋ. Üşınşıden, baiqaimyn, sen būl mekteptıŋ qadırın bılmei jürgen siiaqtysyŋ. Talailardyŋ būl mektepte oqymaq tügılı, esıgınen syǧalai almai jürgenın ūmytpa, öz taǧdyryŋa balta şauyp alma..." dedı. Jüiesımen aitylǧan osy söz menıŋ sanamda mäŋgılıkke jattalyp qaldy", - deidı Beken Nūrahmetov.
Orynşa Qarabalina jazuşylyqpen de ainalysqan. Pedagogter ömırıne arnalǧan "Ūstaz jügı qaşan da auyr" (1979 j.), "Ūstaz baqyty" (1990 j.), "Taǧdyr" (1999 j.), "Jürek syry" (2009 j.), "Ūstaz jügı - auyr, qiyn, qyzyq" (2020 j.) atty kıtaptary jaryq kördı.
Sonymen qatar, ol - otyzǧa tarta maqalanyŋ avtory. 1978 jyldan bastap Orynşa Qarabalinanyŋ respublikalyq basylymdarda maqalalary jariialanyp, teledidardan, Qazaq radiosynan söilegen sözderı altyn qorǧa alynǧan. 1998 jyly şyqqan "Qazaqtar" ensiklopediiasynyŋ 9-tomyna maqalalarynyŋ körsetkışterı engızılgen.
Orynşa Qarabalina elımızdıŋ damuyna, jas ūrpaqty tärbieleu ısıne qosqan ülesı üşın türlı marapat alǧan. "Qazaq KSR oqu-aǧartu ısınıŋ ozyq qyzmetkerı" (1968 j.), "KSRO bılım beru ısınıŋ üzdıgı" (1983 j.), "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı" (1998j.), "Y. Altynsarin» tös belgısımen (2012 j.), "Eŋbek ardagerı" (2018j.), "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ūstazy" (2021j.) medalımen marapattalǧan. Al "Mektebım - maqtanyşym, ömırım" atty maqalasy üşın "Qazaqstan mūǧalımı" gazetınıŋ arnaiy taǧaiyndalǧan syilyǧyna ie boldy. Sonymen bırge, "Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qyzmetkerı" qūrmettı ataǧyn alǧan.
Aiauly ananyŋ üş balasy da qazaq qoǧamyna eleulı eŋbek sıŋırgen. Belgılı käsıpker Nargül Qazybaeva-Ǧaliaqparova tūŋǧyşy. Al ortanşysy Nūrtas Qazybaev medisina ǧylymdarynyŋ kandidaty, dosent, ömırınıŋ soŋyna deiın Qazaqstan Respublikasy Prezidentı ıs basqarmasyna qarasty klinikalyq auruhanasynyŋ hirurgiia ortalyǧynyŋ jetekşısı bolǧan. Bırneşe önertabys patentterınıŋ iesı 54 jasqa qaraǧan şaǧynda mezgılsız dünieden öttı. Kışı ūly Batyr Qazybaev Qazaqstanda aty äigılı mediamenedjer, Alash Media Group holdingınıŋ negızın qalaǧan. Amal ne, biyl ūzaqqa sozylǧan aurudan 53 jasynda ömırden ozdy.
S. Bölek
"Adyrna" ūlttyq portaly
