Bızdıŋ qoǧam baiaǧydan-aq auyr ruhani auruǧa ūşyraǧan. LGBT jymysqy jūmysyn balabaqşadan, mektepten bastap därıptep, solardyŋ jalauy tüstes oiynşyqtardy -hagi-vagi jäne basqalaryn nasihattap, mektepterde ūldy qyz, qyzdy ūl etıp kiındıretın, “den naoborot”, “noch na den” degen merekelık şaralar jürgızıp, ūldar qyzdyŋ köilegın kiıp, boiansa, qyzdar ūldyŋ keipıne tüsse, osyndai LGBT aila-amaldarynyŋ män-maǧynasyn tüsınbegen keibır mūǧalımder “eş närse etpeidı, būl jäi oiyn ǧoi” dep tūrsa, būl kesel ärine “ırıŋdeidı”. Būl pıkırdı "Qara şaŋyraq" ūlttyq tärbie beru mektebınıŋ jetekşısı - tarihşy, jurnalist, qoǧam qairatkerı Tūrar Sättarqyzy Facebook paraqşasynda jazdy, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
“Ekı kün boldy äleujelı “küiıp” tūr. Basty taqyryp- liftıde süiısken ekı qyztekeler. Jerden alyp, jerge salyp jatyr. Dattaǧandar köp, bıraq aqtaǧandardy körıp, şok boldym. Ädettegıdei şu ǧoi, bır-ekı künnen keiın mūnyŋ da “qyzyǧy” basylady, halyq nazary basqa närsege auady. Mūny halyq nazaryn senat sailauynan audaru üşın ädeiı jasaldy deidı bıreuler. Qalai bolǧanda da, tapsyrmamen jasalsa da, şyn bolsa da, dūrys närse emes, baryp tūrǧan azǧyndyqty därıpteu.Eŋ qorqynyştysy, şulap-şulap qoiamyz. Aitarym, mūndai azǧyndyq bügın ǧana paida bolǧan joq. Būl qoǧam dertınıŋ bır türı ǧana. Bızdıŋ qoǧam baiaǧydan-aq auyr ruhani auruǧa ūşyraǧan.
Nesıne şulaimyz? Eger keseldıŋ aldyn alu üşın eşnärse jasamasaq, ūlt bolyp ūiysudy oilamasaq, ūlt qūndylyǧyn mensınbesek, ūlttyq tärbienı özekten tepsek, naǧyz qazaq boludan qoryqsaq?! Bızdıŋ baiaǧydan ruhani daǧdarysqa ūşyraǧanymyzdy, babalar amanatyn saqtai almai, ūlt qūndylyǧynan joǧaltqanymyzdy moiyndauymyz kerek.
30 jyl boiy jemqorlyq, jaǧympazdyq jailaǧan, ūlttyq ruhtan jūrdai bolǧan qoǧamnyŋ jarasy äbden ırıŋdep, qazır äbden iıstenıp “sasyp” jatyr. Telearnalar talai jyl jastardyŋ sanasyn ūiatsyz tokşoularmen ulap, saiqymazaq şoumenderdı, fonogramma jūldyzdaryn därıptep, tärbielık mänı joq, baǧdarlamalarymen reiting, jūldyz quyp ketse, būl kesel asqynbai qaitsın?! Nebır gender pati, helluin, svetnoi vecherinka siiaqty şettıŋ qaŋsyǧyn, sasyǧyn, basqa ūlt emes, öz qazaǧym taŋsyq körıp, ulap-şulap toilap jatsa, būl auru taramai qaitsın?!
LGBT jymysqy jūmysyn balabaqşadan, mektepten bastap därıptep, solardyŋ jalauy tüstes oiynşyqtardy -hagi-vagi jäne basqalaryn nasihattap, mektepterde ūldy qyz, qyzdy ūl etıp kiındıretın, “den naoborot”, “noch na den” degen merekelık şaralar jürgızıp, ūldar qyzdyŋ köilegın kiıp, boiansa, qyzdar ūldyŋ keipıne tüsse, osyndai LGBT aila-amaldarynyŋ män-maǧynasyn tüsınbegen keibır mūǧalımder “eş närse etpeidı, būl jäi oiyn ǧoi” dep tūrsa, būl kesel ärine “ırıŋdeidı”, -dep jazdy jurnalist.
Sonymen qatar, onyŋ aituynşa, sailau dep, mektep mūǧalımderın, qasiettı mamandyq ielerın aramdyqqa itermelep, qasietsızderge ainaldyrdyq.
“Ar-ūiat, obal, sauap degendı bärınen biık qoiatyn qazaǧym bügınde būl qasiettı ūǧymdardan “ūialatyn” boldy. Tıptı ūiat sözın qor sanap, keibıreuler “ūiatmeny” dep kületın boldy. Eŋ masqarasy, elımızde adamnyŋ miyna kırmeitın närseler jasaldy, ol älı de jalǧasuda. Sonyŋ bırın aitsam. Negızgı maqsaty -ūrpaqqa bılım beru, tärbieleu bolyp sanalatyn bılım oşaqtarynda “Sybailas jemqorlyqqa qarsy ştabtar” qūrylyp, jemqorlyqpen küresemız.
Būdan asqan qandai soraqylyq bar?! Bılım, tärbie, jemqorlyq -üş qainasa sorpasy qosylmaityn dünieler emes pe?! Sailau dep, mektep mūǧalımderın, qasiettı mamandyq ielerın aramdyqqa itermelep, qasietsızderge ainaldyrdyq. Olardyŋ qaisy bolsyn, öz qolymen ädıletsız qoǧam qūruǧa atsalysqany üşın ar-ūiat aldynda, ūrpaq aldynda jauapty ekenın sezınbedı. Aşyna aitsam, ūrpaǧymyzdyŋ tamyryna öz qolymyzben balta şauyp keldık, älı de jalǧastyryp jatyrmyz.
Keşegı liftıdegı oqiǧa būl qoǧamnyŋ ırıŋdı dertınıŋ bır körınısı ǧana. Ökınıştısı, mūndailar qazaq qoǧamynda jeterlık. Köptegen jyldar boiy qala mekteptermen tyǧyz bailanystamyn. Ata-analarmen, oquşylarmen kezdesemın, studenttermen jüzdesemın, ūstazdarmen jiı sūhbattasamyn.Bılım oşaqtary ūrpaq tärbiesıne qatysty köp şaqyrady. Bärıne baruǧa tyrysamyn. Būl men bır erıgıp jürgennen, ne özımdı körsetkım kelgennen emes. Mektepterge menıŋ türımdı köru üşın şaqyrmaidy.Mektep ūstazdarynyŋ oilaityny -ūlt bolaşaǧy, ūrpaq tärbiesı, “el erteŋı qalai bolmaq?,-degen ülken uaiym. Al menıŋ maqsatym - ūrpaq tärbiesıne tittei de bolsa, paidam tisınşı degen şynaiy niet. Öitkenı köbı köre bılmeitın närsenı köremız, köbı estımegendı estimız. Būl -qoǧam aldyndaǧy, ūlt bolaşaǧy aldyndaǧy mındetım. Öitkenı özım de, ūrpaǧym da osy elde, osy qoǧamda ömır süredı. Al ol qoǧam üşın qaisymyz bolsyn jauaptymyz. Eŋ jaman närse -nemqūrailylyq. Eŋ bolmaǧanda myŋdaǧan balanyŋ bırneşeuınıŋ sanasyna äser etıp, ruhani azyq bolar dünie bersem, ata-analarǧa yqpal etsem degen oi qaşanda maǧan maza bermeidı. Balabaqşalar men mektepterge, oqu oryndaryna barǧanym üşın eşkım aqşa tölemeidı, būl menıŋ qoǧam aldyndaǧy, ūrpaq aldyndaǧy äleumettık jauapkerşılıgım dep bılemın. Osy künge deiın esıme tüsse, janymdy küizeltıp, özımdı qoiarǧa jer tappai ketetın bır oqiǧany aitqym keledı.
15 jastaǧy qazaqtyŋ ekı balasynyŋ “mahabbaty” jaily öz qūlaǧymmen estıp, bır apta jüregım auyryp, äzer esımdı jiǧanmyn. İä, jaŋaǧy liftıdegı ekeu siiaqtylar bar. Ony qaşanǧy jasyramyz? Qoǧamnyŋ osyndai dertınıŋ aldyn alamyn dep, LGBT qarsy şyǧyp jürgen Bagilya Baltabayeva degen zamandasym talai jyldan berı qazaqqa töngen azǧyndyqqa qarsy şyryldap keledı. Bızde “Qara şaŋyraq” ūjymy qoldan kelgenşe, şamamyz jetkenşe tärbie jūmysyna atsalysyp jürmız. Bıraq būl az. Teŋızge tamǧan tamşydai ǧana ıster. Bızde “küresetın” ortalyqtar jeterlık. Olarǧa qyruar aqşa bölınedı. Bıraq ūrpaqqa ruhani tärbie beretın, osyndai qoǧam dertınıŋ aldyn alatyn bırde-bır ortalyq aşpaimyz. Älde aşqymyz kelmeidı me?”,- dedı ol.
Tūrar Sättarqyzy “Qara şaŋyraq” ūlttyq tärbie ortalyǧyn aşuǧa talpynǧanyn, alaida şeşımın tappaǧanyn aitty.
“Bız “Qara şaŋyraq” ūlttyq tärbie beru ortalyǧyn aşaiyq dep qanşa ret bilık organdaryna ūsynyspen şyqtyq. Daiyn jobamyzdy apardyq. Bıraq älı şeşımın tappady. İä, tärbieden görı, küresu oŋai. Nätijesı bırden körınedı. Tärbieleu ūzaq. Bıraq onyŋ jemısın bırneşe buyn köredı. Ony tüsınetın sanaly, ruhty adamdar az bolyp tūr. Bıraq qoǧamdaǧy dertter küresten keiın oŋala ma?
Jemqorlyqpen kürestı, jemqorlyq azaidy ma?Ajyrasu, zorlyq-zombylyq, äiteuır küres köp, bıraq nätije joq! Azaiǧan joq. Kerısınşe, uşyǧyp barady. Ärine kım bolsa da, “menıŋ otbasymda mūndai jaǧdai oryn almaidy, balam ondai bolmaidy”,-deuı mümkın.
Bıraq osyndai soraqylyqty körgen bauyr etı balaŋyz, iä, däl sızdıŋ balaŋyz, “äke, ana, nege ana balaǧa bolady, maǧan nege bolmaidy?”,-deitın bolsa, ūlyŋyz “jıgıttı jaqsy köru menıŋ jeke qūqyǧym, jūmysyŋyz bolmasyn. Qyzyŋyz «qyzdy jaqsy köremın be, ony özım bılemın”,-dep tūrsa, ne ısteisız? Qazırgı ūlt qūndylyqtaryna män bermei jürgen azamattar, däl sızderdıŋ ūrpaqtaryŋyz ruhani azǧyndaǧan, qūndylyqtan jūrdai bolǧan qoǧamda osylai demesıne qaisyŋyz kepıl bola alasyz? Bızde Prezidenttıŋ janynda Ūlttyq Äielder ısı jäne otbasylyq komissiia bar, Ūlttyq qūryltai bar. Jergılıktı äkımdıkterdıŋ janynda nebır komissiia, keŋester bar. Olar qoǧamnyŋ dertın ışten körıp, sonyŋ aldyn alumen ainalysyp jürgen jandardy estımeidı, körmeidı, jolatpaidy. Ötkende ministrlermen kezdesude şyryldap aittyq, Aida Balaeva hanymdy körıp qalyp, bız smiaqty qoǧam ökılderınıŋ ünın estıŋızşı dedık. Bıraq, eşkım estımeidı. Sol “Kültöbenıŋ basynda künde jiyn jasaityndardyŋ” eşqaisysy da ūrpaqqa ruhani tärbie berumen ainalyspaidy.Köbınıkı küres, bıtpeitın küres. Bälkım, olar balalarynyŋ bolaşaǧyn Qazaq elımen bailanystyrmaityn bolar, mümkın, olardyŋ Qazaqstannan basqa Otany bolar?! Olardyŋ ūrpaǧy üşın Jerūiyq bolar, basqa el bar şyǧar?! “Jer astynan jık şyqty, ekı qūlaǧy tık şyqty”,-dep tek bırer kün şulap, ūmytyp ketudı qoialyq, ūrpaǧymyzdyŋ erteŋın oilaiyq. Ruhani azǧyndyq bolaşaǧymyzǧa balta şappasyn desek, barşamyz ūlt bolaşaǧy üşın jūdyryqtai jūmylyp, sözben, ötırık aqpar, eseppen emes, naqty ıs-äreketpen jūmys ısteiık. Ūlt qūndylyǧy, qazaqtyŋ bolaşaǧy degen basyŋa qazaq taqiiasyn, qamzolyn kiıp, bie sauyp, bır ret suretke tüsu emes, būl ömırıŋdı ūltqa qyzmet etuge arnau. Öskeleŋ ūrpaq jalǧan dünienı bırden sezedı, ötırıktı keşırmeidı.Işımız ben syrtymyz bırdei bolyp, sözımız ben äreketımız üilesımdı bolyp, özımız önege bolaiyq. “Auruyn jasyrǧan öledı”,-degen babalarymyz, ūrpaǧymyz azǧyndap, ūltymyz joǧalmasyn desek, “essız” düniege elıkteudı qoiyp, esımızdı jiyp, etegımızdı qymtaiyq.
“Bırınşıden, besık jyryn aitatyn kelınderdıŋ azaiyp bara jatqanynan qorqamyn, Ekınşıden, nemerelerıne ertegı aityp bere almaityn äjelerdıŋ köbeiıp bara jatqanynan qorqamyn, Üşınşıden, dästürdı syilamaityn balalardyŋ ösıp kele jatqanynan qorqamyn.Öitkenı besık jyryn estıp, ertegı tyŋdap, dästürdı boiyna sıŋırıp öspegen balanyŋ kökırek közı kör bola ma dep qorqamyn…”,-dep bahadür batyr babamyz Bauyrjan Momyşūly aitqandai,qazaqtyŋ bolaşaǧy -ūlttyq tärbiede. Jaraidy, liftıdegı oqiǧany talqylap, jaŋaǧy ekı “jıgıt” jaily jazdyq. Boqtadyq, balaǧattadyq. Bıraq sodan olar azai ma? Ol bızdıŋ körgenımız, al körmegenımız qanşama? Nebır körgensız, arsyz äreketter, soraqylyq jaǧdailar jetıp artylady. Ūlt bolaşaǧyna alaŋdasaq, Ūlttyq ideologiia kerek! Tıptı bırneşe jyldan berı aityp kelemın, Otbasy jäne tärbie ministrlıgın qūru kerek! Ädılettı Qazaqstan qūramyz deimız. El azamattary ar-ūiat, obal, sauap degen ūly ūǧymdardy tu etıp, ruhani bai, önegelı, örelı bolǧan uaqytta ǧana ädılettı qoǧam bolatynyn ūmytpaiyq!”, - dep sözın qorytyndylady.
