ORALMANDAR QAŞANǦY OPYQ JEIDI?
Bärımızge mälım, keiıngı jyldary Qytai elındegı qandastarymyzdyŋ taǧdyry tym kürdelenıp kettı. Täuelsızdık alǧannan berı qalypty deŋgeide jūmys jasap kele jatqan köşı-qon mäselesınde aiaq astynan tuyndaǧan keleŋsızdıkter saldarynan, ekı el arasynda zaŋdy qūjatpen jürgen bır otbasy müşelerınıŋ ekıge bölınıp qalǧanyn közımız körıp otyr. Būl ıstıŋ ekı eldıŋ dostyq qarym-qatynasy aiasynda şeşıluı sonşalyq qiyn mäsele emestıgı aidan anyq.
Bıraq, būl ıs älı tolyq şeşımın tappai otyr. Osy oraida äleumettık jelıde jasyryn atpen otyratyn adamdar, däiektelmegen aqparattardy, ärtürlı ösek-aiaŋdardy örıstetıp, qytaidaǧy qazaq mäselesın şilenıstırıp otqa mai qūiuda. Olardyŋ arasynda qytaidyŋ qūpiia mekemelerıne qyzmet etetınderdıŋ de bar ekendıgı kümänsız. Būdan elımızdıŋ tynyştyǧyn büldırıp, Qytaidaǧy qandastarymyzdyŋ jolyn jabudy közdep otyrǧan arnaiy küşterdıŋ bar ekendıgın tüsınuge bolady. (Būl mäselemen qūzyrly oryndar ainalysyp, elımızde äreket etıp otyrǧan jat niettı toptarǧa tosqauyl qoiuǧa tiıs.) Keiıngı jyldary köşı-qonǧa bailanysty boi körsete bastaǧan osyndai aiqai-ūiqailar ekı el arasyndaǧy saiasi axualǧa da öz salqynyn tigızgendıgı kümänsız.
Soǧan orai Qytaidaǧy qandastarymyz taǧdyry bırden kürdelenıp kettı. Bız būǧan bırden bır jauapty Qytai bilıgı dep bılemız. Sonymen qatar mūndai keleŋsızdıkterdıŋ tuyndauyna jekelegen tūlǧalar men keibır qoǧamdyq ūiymdardyŋ saiasi mänı bar osy kürdelı mäselege orynsyz, ärı sauatsyz aralasuy da sebep boluda. Bälkım nietterı dūrys ta şyǧar. Bıraq būl köşede şeşıletın mäsele emes qoi. Alaida osy näzık mäselenı keibıreuler özderınıŋ tüsınık deŋgeiınde şeşkısı keledı. Al ondai saiasi sauatsyzdyqtyŋ qaşan da kerı äserı bolatyndyǧy kümänsız. Solai bola tūra būl mäselede airyqşa belsendılık tanytyp jürgen toptar az emes. Sondai qoǧamdyq ūiymnyŋ bırı – "Atajūrt erıktılerı".
"Atajūrt erıktılerı" qoǧamdyq ūiymnyŋ atqarǧan jūmysynan görı daqpyrty köp. Işkı dau-damailary da oralmandardy jık-jıkke bölgenın közımız körıp otyr. Bır-bırın orynsyz qaralau, ǧaibattau, özderıne tıleules bolmaǧandarǧa kınä artu būl ūiym tarapynan kün sanap örıstep barady. Sonyŋ saldarynan qazır oralmandar bır-bırıne küdıkpen qaraityn, al oralmandar dese jergılıktı halyqtyŋ köŋılıne küdık ūialaityn jaǧdaiǧa jettı. Al mūndai dau-damaidyŋ memleketımız jürgızıp otyrǧan köşı-qon saiasatyna kerı äser eterı kümänsız. Sondyqtan köşı-qon mäselesın qoǧamdyq ūiymdar emes, bilıktıŋ özı şeşkenı jön dep bılemız.
Jalpy oralmandar mäselesı kım körıngennıŋ özderıne ūpai jinaityn jerı emes ekendıgın kımge de bolsyn eskertemız. Būl – ūlttyq mäsele. Sondyqtan būl mäselenı bilık nazaryna ūsynu – bızdıŋ boryşymyz.
M.ŞAHANOV, Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy, «Türkı tıldes halyqtar arasyndaǧy eŋ üzdık älem aqyny» syilyǧynyŋ iegerı, «Türkı älemı Ziialylar Odaǧynyŋ» töraǧasy;
M.MYRZAHMETOV, filologiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor, QR Memlekettık syilyǧynyŋ laureaty;
Ǧ.QABYŞŪLY, jazuşy, Halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧynyŋ laureaty, Qazaqstannyŋ qūrmettı jurnalisı;
T.MEDETBEK, aqyn, QR Memlekettık syilyǧynyŋ laureaty;
S.BATYRŞAŪLY, Astana qalalyq «Memlekettik til» respublikalyq qoǧamdyq qozǧalysynyŋ töraǧasy, ekonomika ǧylymdarynyŋ doktory, professor;
A.SARYM, saiasattanuşy; qoǧam qairatkerı;
K.ÄMIRBEK, satirik, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen qairatkerı;
R.JŪMALY, saiasatker, qoǧam qairatkerı;
Ä.ǦALİ, saiasattanuşy, tarih ǧylymdarynyŋ doktory;
M.TAIJAN, saiasattanuşy; qoǧam qairatkerı;
E.TÖREHANOV, jazuşy, qoǧam qairatkerı;
Q.BILÄL, jazuşy, QR Mädeniet qairatkerı;
J.KENEBAI, «Tanym» pıkırsaiys klubynyŋ jetekşısı;
S.ÄBILDAHANQYZY, jurnalist, «Aqjünıs-Astana» jurnalynyŋ bas redaktory;
D.BABAMŪRATOV, «Bolaşaq» jastar qozǧalysynyŋ töraǧasy;
M.QALYBAI, zeinetker;
A.TEMIRBAI, aqyn; «Daryn» jastar syilyǧynyŋ laureaty.
