Jyl saiynǧy ajyrasu deŋgeiı eŋ joǧary el - Maldiv araldary, 1000 adamǧa şaqqanda 5,52 ajyrasu, būl düniejüzılık ortaşa körsetkışten ekı ese köp, iaǧni 1,69. Būl körsetkış boiynşa Qazaqstan ekınşı orynda, jylyna 1000 adamǧa 4,6 ajyrasu. Būl maqalada elımızdegı otbasylyq psiholog, kouch syndy mamandardyŋ otbasylyq mäselerge qatysty aitqan pıkırler toptamasyn jinaqtadyq.
Qazırgı qoǧamda şaŋyraq kötergen otbasylardyŋ 80%-y ajyrasyp tynady. Bırınşı kezekte qarjylyq faktorlar äser etedı. «Kedeilık saldarynan otbasyn asyrai almadyq»: respondentterdıŋ 33%-y osylai dep jauap berdı. Ekınşı orynda özara tüsınıstıktıŋ joqtyǧy: 15%. Üşınşıden - erlı-zaiyptylardyŋ bıreuınıŋ satqyndyǧy nemese qyzǧanyşy: 14%.
Qazaqstanda neke erlı-zaiyptylardyŋ bırınıŋ nemese ekeuınıŋ ötınışı boiynşa, sondai-aq eger ekınşı jartysy sot äreketke qabıletsız dep tanylsa, onyŋ asyrauşysynyŋ (zaiybynyŋ) ötınışı boiynşa būzyluy mümkın. «Neke (erlı-zaiyptylyq) jäne otbasy turaly» Kodeksıne säikes, jūbaiynyŋ (erlı-zaiyptylardyŋ) kelısımınsız jüktılık kezınde, sondai-aq bala bır jasqa tolǧanǧa deiın nekenı būzuǧa bolmaitynyn bılu maŋyzdy.
Ajyrasuǧa qalai ötınış beruge bolady?
Ekı joly bar:
- AHAJ (azamattyq hal aktılerın tırkeu bölımı) arqyly. Ötınıştı neke tırkelgen jerdegı AHAJ bölımıne nemese onlain rejimınde Egov.kz arqyly beruge bolady. Memlekettık baj – 2 AEK (6 126 teŋge);
- Sot arqyly. Ötınış erlı-zaiyptylardyŋ tūrǧylyqty jerı boiynşa nemese onlain, sot keŋsesı arqyly berıledı (ESQ qajet). Memlekettık baj salyǧy – 0,3 AEK (918,9 teŋge).
«Äiteuır ajyraspasaŋ boldy. Bıraq, ol üide sen qandai küide ömır jatyrsyŋ? Baqyttysyŋ ba, joq pa, maŋyzdy emes. Sebebı, şyn mänınde ol sūraqtyŋ jauabyn estuge qorqady. Mende bıraz uaqyt eksperiment boldy. Üilengen dostarymnan sūraitynmyn. «Baqyttysyŋ ba», «ömırıŋ jaqsy jaqqa özgerdı me» dep sūraimyn. Köbınıŋ jauaby bır. «Nege üilendıŋ?» degen sūraqqa, quantatyn jauap ala almaimyn. Köbı qajettılıkten, syrtqy faktordyŋ küşteuı men ügıtteuınen üilenedı. Eŋ soraqy alǧan jauabym, «men atamnyŋ şöberesımın jäne ol kısıge tezırek şöpşek süigızu qajet boldy» dep dedı. Ekı jyldan soŋ älgı tanysym ajyrasyp kettı. Būl dūrys pa? Bır adamnyŋ kesırınen üş adamnyŋ taǧdyry oiran boldy. Ortada bala qaldy. Onyŋ eş kınäsı joq. Sol üş adam endı ary qarai basqa adamdarjyŋ da ömırıne äser etetın bolady» dedı belgılı ssenarist, qoǧam belsendısı Perizat Myrzahmet «Döpsöz» podkastynda. «Qoǧamda bır bırın jek köretın otbasyly azamattar bar. Qonaqqa barǧanda ädemı jūp bolyp barady. Syrt közge bärı baqytty. Qazır sondai ötırık otbasylar köbeiıp kettı. Qyz ben jıgıt jürgen kezde, maqsattary üilenu bolmau kerek. Ondai oi bolsa, qyz jaqtan da, ūl jaqtan da onda uaqyt qūrtpai, aqşa qūrtpai keledı degen adamdy tauyp üilenuge qadamdar jasau kerek. Al qyz ben jıgıt bolyp jüru otbasynda ülken röl oinaidy. Olar bır bırımen ötken uaqytty jaqsy köruı kerek. Sol kezde ǧana qūndylyq qalyptasady. Osy arqyly ǧana jaqsy otbasy qūrylady» dedı otbasy taqyrybyna qatysty psiholog, kouch Roza Aşirbaeva AdminAnon sūhbatynda.100 qazaqstandyq erlı-zaiyptylardyŋ beseuı bır jylǧa jeter-jetpes bırge ömır sürgen soŋ ajyrasyp jatady. Mūndai statistikany Ranking.kz saity 2021 jyldyŋ jazynda bergen bolatyn. Qazaqstanda ajyrasudyŋ şaryqtau şegı 2019 jyly boldy, ol kezde 59 796 ajyrasu tırkelgen. Qazaqstannyŋ äleumettık mädenietı erlı-zaiyptylardyŋ müddelerın būzbai ajyrasuǧa jol bermeitını köŋıl könşıtpeitın statistikany odan saiyn auyrlatady. «Otbasy tırlıgındegı eŋ mändı tetık – mahabbat» deidı Chehov. Mahabbataryŋyz mäŋgı, otbasylyq ömırlerıŋız sändı bolsyn.
Ūqsas jaŋalyqtar
