Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵynyń forýmynda sóılegen sózi áleýmettik jelide qyzý talqylandy. Qoldanýshylardyń basym bóligi qatýlanyp sóılegen prezıdenttiń batyldyǵyn maqtasa, endi bir top kerisinshe «EAEO-ny taratý kerek» dep jatyr desti. Shyn mánisinde Memleket basshysynyń sóziniń astarynda ne qandaı astar jatyr?
Prezıdent óz sózinde Reseı men Belarýs ıntegraııasyna jáne EAEO-nyń ózge músheleri arasyndaǵy qarym-qatynastyń aıyrmashylyǵyna nazar aýdardy. Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, Reseı men Belarýs odaǵy "eki el – bir memleket" degen formýlaǵa negizdelgen.
«Biz eskerýge tıis koneptýaldy shyndyq nemese erekshelik bar. Bul – Eýrazııa ekonomıkalyq odaǵy aıasyndaǵy Reseı men Belarýs odaǵy. Iaǵnı álemdik saıasat tarıhynda biregeı qubylys paıda boldy – saıası, zańnamalyq, áskerı, ekonomıkalyq, valıýtalyq, mádenı, gýmanıtarlyq keńistigi bir, birtutas odaq úkimeti men birtutas odaq parlamenti bar "Eki el – bir memleket" formýlasy boıynsha memleket quryldy. Keshirińiz, tipti qazir ıadrolyq qarýy da ekeýge — bireý”,—dedi prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaevtyń aıtýynsha, EAEO-nyń qalǵan elderiniń pozıııasy bólek.
"Biraq Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Armenııa ıntegraııanyń basqa deńgeıinde tur. Osy shyndyqpen sanasýymyz kerek. Osyndaı jaǵdaıda qalaı jumys isteımiz. Bul – koneptýal másele. Meniń oıymsha, osy ekonomıkalyq forýmda atalǵan máseleni talqylaýymyz kerek" dedi ol.
Arada bir kún ótkende Belarýs prezıdenti “eki elge ortaq ıadrolyq qarý” jaıyna meńzep, bul sózdi akýstıkanyń nasharlyǵynan durystap estı almaǵanyn aıtty. Aıtýynsha, ıadrolyq qarýdyń Belarýs jerine ornalastyrylatynyn Toqaev sóılep jatqan kezde oǵan Pýtın jetkizgen.
“YQPALDY TIIMDI PAIDALANÝ”
Saıasattanýshy Ázimbaı Ǵalıdyń aıtýynsha, prezıdenttiń Máskeýdegi málimdemesiniń saıası salmaǵy basym bolǵan. Sondyqtan da ol mundaı batyl málimdemeniń jasalýy tegin emes degen pikirde.
«Men Reseımen jaqyndasý Qazaqstan úshin tym qaýipti dep esepteımin. Olar biz kútken úmitti aqtamaıdy. Biraq búgingi tańda Reseıdiń dáýiri ótip bara jatqan sekildi. Sondyqtan burynǵydaı Reseı bizge qysym jasaı almaıdy dep esepteımin. Naqtyraq aıtsam, terrıtorııalyq tutastyǵymyzǵa zııanyn tıgizetindeı qaýqary qalmaǵan sekildi. Elimizdegi qandaı da bir sheshimderge yqpal etýi múmkin. Biraq burynǵydaı azý tisin kórsete almaıtyny belgili bola bastady.
Prezıdenttiń forýmda Reseı men Belorýsty salystyrýy tegin emes. Sebebi, Belorýssııanyń jaǵdaıy bizben salystyrǵanda múlde bólek. Óıtkeni eki el odaqtas memleket bolyp sanalady. Munyń arty Pýtınniń Sovet úkimetin qalpyna keltiremin degen oıyna aparýy múmkin. Al Sovet úkimetin jańasha qurý biz úshin óte-móte qaýipti. Búgingi tańda bodandyqtyń dámin tatpaǵan jańa urpaq ósip, jetildi. Sondyqtan da Qazaqstan Reseıdiń qazirgi tańda jaǵdaıynyń múshkil ekenin esepke alyp, ári AQSh pen Eýropa odaǵynyń yqpalyn tıimdi paıdalanyp, kórshi eldiń aıdaýyna kónbeýimiz kerek», – deıdi ol.
KREMLDIŃ “JUBANYShY”
Saıasattanýshynyń «Reseıdiń yqpaly azaıdy» degen sózi qanshalyqty oryndy? Mysaly mamyr aıynda Qasym-Jomart Toqaev Reseıge bir emes, eki ret bardy.
Ázimbaı Ǵalıdan “Bul bizdiń soltústik kórshige táýeldiligimizdiń belgisi emes pe?” dep suradyq.
«Iá, bul bizdiń Reseıge táýeldiligimizdiń belgisi bolýy múmkin. Biraq Toqaev Reseıge jartylaı baǵynyshty bolyp, jartylaı egemendikti saqtaǵysy keledi. Biraq túptiń túbinde Qazaq eli Reseıge baǵynbaýy kerek. Sebebi áý basta aıtqanymdaı Reseıdiń qaýqary burynǵydaı qýatty emes. Onyń ústine bizdiń memleketke basqa memleketterden tónetin syrtqy qaýip-qater joq.
Al Toqaevtyń Reseıge jıi baratyna kelsek, bul jerde memleket basshysy balans saqtap otyr. Prezıdent Qytaıdan qaýiptenip, Ózbekstannyń da shamasyn bilip otyr. Sondaı-aq túrki memleketteriniń ishinde áskerı qýaty joǵary Túrkııa Qazaqstannan tym alysta jatyr. Budan bólek Ýkraınaǵa kómek qolyn sozyp jatqan AQSh pen Eýropa elderi Qazaqstanǵa tipti alys. Osyndaı jaǵdaıda Toqaev Reseıdi aldaı turyp, balans saqtap otyrýǵa májbúr», – dedi saıasattanýshy.
Buǵan deıin Ázimbaı Ǵalı «Reseıdi Pýtınniń basqara bergeni durys. Sebebi Reseıdiń túbinen Pýtın jetedi» degen bolatyn.
“Bul boljam Ýkraınadaǵy soǵysta shyndyqqa aınaldy ma?” dep suradyq.
«Bul ishki túısik arqyly sezý bolatyn. Qazirgi tańda Reseıde Pýtınniń abyroıy tómendep bara jatyr. Jalpy Reseı demokratııalyq el bolmasa da, onda belgili bir deńgeıde halyqtyń pikirine qulaq asady. Sondyqtan orystyń ımperııalyq pıǵylyn qozdyrý úshin Kreml «áıteýir, bir oljamyz bar. Mine Qazaqstandy ózimizge jipsiz baılap qoıdyq» dep óz halqyn aldaýy múmkin.
Óıtkeni Reseı men Ýkraına arasyndaǵy soǵys bir jarym jylǵa jýyqtady. Qazirgi tańda jurttyń bári «bul soǵystyń sońy nemen aıaqtalady?» dep mazasy qashyp otyr. Ýkraınada 43 mıllıon halyq bar. Onyń ústine atalǵan elge Amerıkadan bastap Batys elderi sekildi qýatty memleketter qarý-jaraq berip jatyr. Sondyqtan da ózderin álemdegi ekinshi armııa sanaıtyn Reseıdiń Ýkraınaǵa shamasy kelmeı jatyr. Keıde men Pýtın orys halqynyń narazylyǵyn basý úshin «Ýkraınany baǵyndyra almadyq. Biraq Qazaqstandy ózimizge qaratyp aldyq» dep óziniń elıtasy men halqynyń ımperııalyq pıǵylyn basa ma dep aldańdaımyn», – deıdi saıasattanýshy.
Serik Joldasbaı,
«Adyrna» ulttyq portaly
