Qoǵamda azamattardyń quqyqtaryn zańdyq turǵyda qorǵaý basymdyqqa ıe. Sonyń qatarynda túrli salada eńbek etip júrgen eńbekkerlerdiń múddeleri men quqytaryn saqtap, eńbek jaǵdaılaryn jaqsartýǵa yntaly birden-bir uıym kásipodaq bolyp tabylady.
Kásipodaq uıymdarynyń qazirgi atqaryp otyrǵan qyzmeti jaıynda Qazaqstan Respýblıkasy kásipodaqtar Federaııasynyń zań klınıkasy Qaraǵandy fılıalynyń basshysy, zańger, kásibı medıator Sveta Shardarbekovamen bolǵan suhbatta órbimek.
– Kásipodaq uıymynyń negizgi atqaratyn qyzmeti qandaı?
– Negizinen, kásipodaqtar jumystaryn negizgi úsh baǵyttan turady deýge bolady, birinshiden, jumyskerlerdiń eńbek qatynastaryna qatysty quqyqtary men múddelerin qorǵaý, jumys oryndarymen qamtamasyz etý, ekinshiden jumyskerlerdiń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyn jaqsartý,úshinshiden laıyqty jáne qaýipsiz jumys ornymen qamtamasyz etý, eńbek qaýipsizdigin baqylaý, eńbekti qorǵaý men qaýipsizdikti qamtamasyz etýge baǵyttalǵan is-sharalardy júzege asyrý.
–Kásipodaq qandaı jaǵdaıda jumysshyǵa arasha túse alady?
–Qazaqstan Respýblıkasynyń kásipodaqtar Federaııasy jumysshylardyń eńbek quqyqtaryn qorǵaýǵa baılanysty kóptegen uıymdarmen jumys jasaıdy. Iskerlik qarym-qatynastar áleýmettik seriktestik negizinde, jeke kelisimder, aımaqtyq kelisimder jáne ujymdyq sharttar arqyly júzege asyrylady. Ujymdyq sharttarda jalpy kásiporyndarda jumys isteıtin qyzmetkerler úshin barlyq jeńildikter men kepildikter jazylatynyn qarastyrsaq, kásipodaqtar jumyskerlerdiń múddesine qatysty barlyq máselelerde óz pikirin bildiredi deýge bolady.
–Keńes dáýirinde partııadan keıingi ústemdigi júrgen kásipodaq ekenin bilemiz. Táýelsiz elimizdegi Jumys berýshi men jumysshy arasyndaǵy «altyn kópir» sanalatyn uıymda qandaı ózgeshelikter bar?
–Ýaqyt ózgerse de kásipodaqtar jumysshylardyń múddesine qatysty máselelerde óz kózqarastaryn ózgertken emes. Ýaqyttyń talabyna sáıkes, kásipodaqtarda aıtarlyqtaı jańashyldyqtar bar. Atap aıtqanda, erekshe aıta ketetin jaıttardyń biri- Qazaqstan Respýblıkasynyń kásipodaqtar Federaııasy janynan zań klınıkasynyń ashylýy. Zań klınıkasynyń quramyna tatýlasý Ortalyqtary men qoǵamdyq qabyldaý bólimi kiredi. Tatýlasý Ortalyqtarynda kásipodaq múshelerine jáne kópshilikke quqyqtyq keńester berilse, qoǵamdyq qabyldaý bólimderinde kásipodaqtar tarapynan salanǵan depýtattar men kásipodaq belsendileri kópshiliktiń ótinishterin qarap, sheshimin tabýǵa kómektesedi. Bir ereksheligi, biz qarapaıym halyq úshin qashanda qoljetimdimiz.
–Qazaqstanda ár salanyń óz kásipodaq uıymy bar. Sol atalmysh uıymdar músheleriniń eńbek daýy men quqyqtary taptalǵan jaǵdaıda, qorǵansyz qalyp, odan syrt medıatorlarǵa júginge sátteri boldy ma?
–Árıne, ondaı jaǵdaılar bolǵan.Degenmen, «qorǵansyz qaldy» deýge bolmaıdy, jumysker men jumys berýshi arasynda túsinispeýshilik oryn alǵanda aldymen kirisetin kásipodaqtar tarapynan túsinistikke qol jetpegen jaǵdaıda ǵana, Taraptardyń qalaýy boıynsha medıatorlar jumys jasaıdy. Alǵashqy kásipodaq uıymdary men medıatorlardyń ózara jumys jasaý reti bar ( algorıtm). Joǵaryda aıtqandaı, medıatorlar tek týyndaǵan daýdy sheshý kásipodaq ókilderiniń qolynan kelmegen jaǵdaıda ǵana jumys jasaıdy. Ondaı ister neken saıaq jáne sotqa jetpeı sheshilip jatady.
–Qazirgi kásipodaqtardyń artyqshylyqtary men osal tustary qandaı?
–Búgingi tańda kásipodaqtar bıýdjettik sala men iri kásiporyndardan basqa da salalarda jumys jasaýda. Shet eldik ozyq tájirıbeler zerdelenip, kásipodaq jumysynda keń qoldanylýda.
Ozyq tájirıbeler negizindegi kásipodaqtardyń kún tártibindegi basty taqyryptar eńbek adamynyń ómir súrý deńgeıiniń joǵarylaýyn qamtamasyz etetin faktorlardy- eńbekaqyǵa qaraı ádil eńbekaqyny, qaýipsiz eńbek jaǵdaılaryn, genderlik teńdik pen kemsitýshilikke jol bermeýdi, beıresmı jumyspen qamtý úlesin azaıtýdy, eńbek salasyndaǵy bostandyqtar men quqyqtardy tıimdi paıdalanýdy jáne eńbek daýlaryn sheshý úshin áleýmettik dıalogty qamtamasyz etý jáne osy baǵytta birge jumys jasaýǵa nıetti áleýmettik seriktesterdiń qatarynyń artýy. Sonymen qatar, kásipodaqtar qatarynan saılanǵan depýtattar arqyly eńbek adamynyń quqyǵyn qorǵaýǵa qatysty kókeıkesti máselelerdiń Parlament qabyrǵasynda talqylanýy da kóp nárseni bildirgendeı.
Endi, kemshilikter jaıly aıtar bolsaq, bul kópshiliktiń arasynda kásipodaqtar tek syı-sııapat berýmen, emdelýge beriletin joldamalar taratýmen shuǵyldanady degen qate pikirdi joqqa shyǵara almaı otyrǵandyǵymyz deýge bolatyn shyǵar.
Kásipodaqtardyń jumysynyń maqsatyn túsine bilmeıtin adamdar ǵana onyń qajetsizdigi týraly pikirler aıtady. Kásipodaqtar qyzmeti júzege asyrylǵaly úsh ǵasyrdan astam ýaqyt boıy bolǵan, Eýropada da, sol Amerıkada da bar jáne jumysker men jumys berýshi bolǵan ýaqytta ol qashanda bolady.
Árıne, kásipodaqtar qyzmetkerlerdiń quqyqtaryn tolyǵymen qorǵaıdy dep kepildik berýge bolmas, bul óz kezeginde jumys berýshiniń jeke ustanymymen baılanysty. Ókinishke oraı, kásipodaqtardyń qyzmetine kedergi keltirýge tyrysatyn jumys berýshiler bar ekeni ras. Sondyqtan, biz áleýmettik áriptestik negizinde, ujymdaǵy jáne jalpy qoǵamdaǵy turaqtylyq pen kelissózder ústelindegi kelissózder arqyly bárin sheshýge bolatynyna senimdimiz.
–Suhbatyńyzǵa raqmet!
