Qoǧamda azamattardyŋ qūqyqtaryn zaŋdyq tūrǧyda qorǧau basymdyqqa ie. Sonyŋ qatarynda türlı salada eŋbek etıp jürgen eŋbekkerlerdıŋ müddelerı men qūqytaryn saqtap, eŋbek jaǧdailaryn jaqsartuǧa yntaly bırden-bır ūiym käsıpodaq bolyp tabylady.
Käsıpodaq ūiymdarynyŋ qazırgı atqaryp otyrǧan qyzmetı jaiynda Qazaqstan Respublikasy käsıpodaqtar Federasiiasynyŋ zaŋ klinikasy Qaraǧandy filialynyŋ basşysy, zaŋger, käsıbi mediator Sveta Şardarbekovamen bolǧan sūhbatta örbımek.
– Käsıpodaq ūiymynyŋ negızgı atqaratyn qyzmetı qandai?
– Negızınen, käsıpodaqtar jūmystaryn negızgı üş baǧyttan tūrady deuge bolady, bırınşıden, jūmyskerlerdıŋ eŋbek qatynastaryna qatysty qūqyqtary men müddelerın qorǧau, jūmys oryndarymen qamtamasyz etu, ekınşıden jūmyskerlerdıŋ äleumettık-ekonomikalyq jaǧdaiyn jaqsartu,üşınşıden laiyqty jäne qauıpsız jūmys ornymen qamtamasyz etu, eŋbek qauıpsızdıgın baqylau, eŋbektı qorǧau men qauıpsızdıktı qamtamasyz etuge baǧyttalǧan ıs-şaralardy jüzege asyru.
–Käsıpodaq qandai jaǧdaida jūmysşyǧa araşa tüse alady?
–Qazaqstan Respublikasynyŋ käsıpodaqtar Federasiiasy jūmysşylardyŋ eŋbek qūqyqtaryn qorǧauǧa bailanysty köptegen ūiymdarmen jūmys jasaidy. Iskerlık qarym-qatynastar äleumettık serıktestık negızınde, jeke kelısımder, aimaqtyq kelısımder jäne ūjymdyq şarttar arqyly jüzege asyrylady. Ūjymdyq şarttarda jalpy käsıporyndarda jūmys ısteitın qyzmetkerler üşın barlyq jeŋıldıkter men kepıldıkter jazylatynyn qarastyrsaq, käsıpodaqtar jūmyskerlerdıŋ müddesıne qatysty barlyq mäselelerde öz pıkırın bıldıredı deuge bolady.
–Keŋes däuırınde partiiadan keiıngı üstemdıgı jürgen käsıpodaq ekenın bılemız. Täuelsız elımızdegı Jūmys beruşı men jūmysşy arasyndaǧy «altyn köpır» sanalatyn ūiymda qandai özgeşelıkter bar?
–Uaqyt özgerse de käsıpodaqtar jūmysşylardyŋ müddesıne qatysty mäselelerde öz közqarastaryn özgertken emes. Uaqyttyŋ talabyna säikes, käsıpodaqtarda aitarlyqtai jaŋaşyldyqtar bar. Atap aitqanda, erekşe aita ketetın jaittardyŋ bırı- Qazaqstan Respublikasynyŋ käsıpodaqtar Federasiiasy janynan zaŋ klinikasynyŋ aşyluy. Zaŋ klinikasynyŋ qūramyna tatulasu Ortalyqtary men qoǧamdyq qabyldau bölımı kıredı. Tatulasu Ortalyqtarynda käsıpodaq müşelerıne jäne köpşılıkke qūqyqtyq keŋester berılse, qoǧamdyq qabyldau bölımderınde käsıpodaqtar tarapynan salanǧan deputattar men käsıpodaq belsendılerı köpşılıktıŋ ötınışterın qarap, şeşımın tabuǧa kömektesedı. Bır erekşelıgı, bız qarapaiym halyq üşın qaşanda qoljetımdımız.
–Qazaqstanda är salanyŋ öz käsıpodaq ūiymy bar. Sol atalmyş ūiymdar müşelerınıŋ eŋbek dauy men qūqyqtary taptalǧan jaǧdaida, qorǧansyz qalyp, odan syrt mediatorlarǧa jügınge sätterı boldy ma?
–Ärine, ondai jaǧdailar bolǧan.Degenmen, «qorǧansyz qaldy» deuge bolmaidy, jūmysker men jūmys beruşı arasynda tüsınıspeuşılık oryn alǧanda aldymen kırısetın käsıpodaqtar tarapynan tüsınıstıkke qol jetpegen jaǧdaida ǧana, Taraptardyŋ qalauy boiynşa mediatorlar jūmys jasaidy. Alǧaşqy käsıpodaq ūiymdary men mediatorlardyŋ özara jūmys jasau retı bar ( algoritm). Joǧaryda aitqandai, mediatorlar tek tuyndaǧan daudy şeşu käsıpodaq ökılderınıŋ qolynan kelmegen jaǧdaida ǧana jūmys jasaidy. Ondai ıster neken saiaq jäne sotqa jetpei şeşılıp jatady.
–Qazırgı käsıpodaqtardyŋ artyqşylyqtary men osal tūstary qandai?
–Bügıngı taŋda käsıpodaqtar biudjettık sala men ırı käsıporyndardan basqa da salalarda jūmys jasauda. Şet eldık ozyq täjıribeler zerdelenıp, käsıpodaq jūmysynda keŋ qoldanyluda.
Ozyq täjıribeler negızındegı käsıpodaqtardyŋ kün tärtıbındegı basty taqyryptar eŋbek adamynyŋ ömır süru deŋgeiınıŋ joǧarylauyn qamtamasyz etetın faktorlardy- eŋbekaqyǧa qarai ädıl eŋbekaqyny, qauıpsız eŋbek jaǧdailaryn, genderlık teŋdık pen kemsıtuşılıkke jol bermeudı, beiresmi jūmyspen qamtu ülesın azaitudy, eŋbek salasyndaǧy bostandyqtar men qūqyqtardy tiımdı paidalanudy jäne eŋbek daularyn şeşu üşın äleumettık dialogty qamtamasyz etu jäne osy baǧytta bırge jūmys jasauǧa niettı äleumettık serıktesterdıŋ qatarynyŋ artuy. Sonymen qatar, käsıpodaqtar qatarynan sailanǧan deputattar arqyly eŋbek adamynyŋ qūqyǧyn qorǧauǧa qatysty kökeikestı mäselelerdıŋ Parlament qabyrǧasynda talqylanuy da köp närsenı bıldırgendei.
Endı, kemşılıkter jaily aitar bolsaq, būl köpşılıktıŋ arasynda käsıpodaqtar tek syi-siiapat berumen, emdeluge berıletın joldamalar taratumen şūǧyldanady degen qate pıkırdı joqqa şyǧara almai otyrǧandyǧymyz deuge bolatyn şyǧar.
Käsıpodaqtardyŋ jūmysynyŋ maqsatyn tüsıne bılmeitın adamdar ǧana onyŋ qajetsızdıgı turaly pıkırler aitady. Käsıpodaqtar qyzmetı jüzege asyrylǧaly üş ǧasyrdan astam uaqyt boiy bolǧan, Europada da, sol Amerikada da bar jäne jūmysker men jūmys beruşı bolǧan uaqytta ol qaşanda bolady.
Ärine, käsıpodaqtar qyzmetkerlerdıŋ qūqyqtaryn tolyǧymen qorǧaidy dep kepıldık beruge bolmas, būl öz kezegınde jūmys beruşınıŋ jeke ūstanymymen bailanysty. Ökınışke orai, käsıpodaqtardyŋ qyzmetıne kedergı keltıruge tyrysatyn jūmys beruşıler bar ekenı ras. Sondyqtan, bız äleumettık ärıptestık negızınde, ūjymdaǧy jäne jalpy qoǧamdaǧy tūraqtylyq pen kelıssözder üstelındegı kelıssözder arqyly bärın şeşuge bolatynyna senımdımız.
–Sūhbatyŋyzǧa raqmet!
–Keŋes däuırınde partiiadan keiıngı üstemdıgı jürgen käsıpodaq ekenın bılemız. Täuelsız elımızdegı Jūmys beruşı men jūmysşy arasyndaǧy «altyn köpır» sanalatyn ūiymda qandai özgeşelıkter bar?
–Uaqyt özgerse de käsıpodaqtar jūmysşylardyŋ müddesıne qatysty mäselelerde öz közqarastaryn özgertken emes. Uaqyttyŋ talabyna säikes, käsıpodaqtarda aitarlyqtai jaŋaşyldyqtar bar. Atap aitqanda, erekşe aita ketetın jaittardyŋ bırı- Qazaqstan Respublikasynyŋ käsıpodaqtar Federasiiasy janynan zaŋ klinikasynyŋ aşyluy. Zaŋ klinikasynyŋ qūramyna tatulasu Ortalyqtary men qoǧamdyq qabyldau bölımı kıredı. Tatulasu Ortalyqtarynda käsıpodaq müşelerıne jäne köpşılıkke qūqyqtyq keŋester berılse, qoǧamdyq qabyldau bölımderınde käsıpodaqtar tarapynan salanǧan deputattar men käsıpodaq belsendılerı köpşılıktıŋ ötınışterın qarap, şeşımın tabuǧa kömektesedı. Bır erekşelıgı, bız qarapaiym halyq üşın qaşanda qoljetımdımız.
–Qazaqstanda är salanyŋ öz käsıpodaq ūiymy bar. Sol atalmyş ūiymdar müşelerınıŋ eŋbek dauy men qūqyqtary taptalǧan jaǧdaida, qorǧansyz qalyp, odan syrt mediatorlarǧa jügınge sätterı boldy ma?
–Ärine, ondai jaǧdailar bolǧan.Degenmen, «qorǧansyz qaldy» deuge bolmaidy, jūmysker men jūmys beruşı arasynda tüsınıspeuşılık oryn alǧanda aldymen kırısetın käsıpodaqtar tarapynan tüsınıstıkke qol jetpegen jaǧdaida ǧana, Taraptardyŋ qalauy boiynşa mediatorlar jūmys jasaidy. Alǧaşqy käsıpodaq ūiymdary men mediatorlardyŋ özara jūmys jasau retı bar ( algoritm). Joǧaryda aitqandai, mediatorlar tek tuyndaǧan daudy şeşu käsıpodaq ökılderınıŋ qolynan kelmegen jaǧdaida ǧana jūmys jasaidy. Ondai ıster neken saiaq jäne sotqa jetpei şeşılıp jatady.
–Qazırgı käsıpodaqtardyŋ artyqşylyqtary men osal tūstary qandai?
–Bügıngı taŋda käsıpodaqtar biudjettık sala men ırı käsıporyndardan basqa da salalarda jūmys jasauda. Şet eldık ozyq täjıribeler zerdelenıp, käsıpodaq jūmysynda keŋ qoldanyluda.
Ozyq täjıribeler negızındegı käsıpodaqtardyŋ kün tärtıbındegı basty taqyryptar eŋbek adamynyŋ ömır süru deŋgeiınıŋ joǧarylauyn qamtamasyz etetın faktorlardy- eŋbekaqyǧa qarai ädıl eŋbekaqyny, qauıpsız eŋbek jaǧdailaryn, genderlık teŋdık pen kemsıtuşılıkke jol bermeudı, beiresmi jūmyspen qamtu ülesın azaitudy, eŋbek salasyndaǧy bostandyqtar men qūqyqtardy tiımdı paidalanudy jäne eŋbek daularyn şeşu üşın äleumettık dialogty qamtamasyz etu jäne osy baǧytta bırge jūmys jasauǧa niettı äleumettık serıktesterdıŋ qatarynyŋ artuy. Sonymen qatar, käsıpodaqtar qatarynan sailanǧan deputattar arqyly eŋbek adamynyŋ qūqyǧyn qorǧauǧa qatysty kökeikestı mäselelerdıŋ Parlament qabyrǧasynda talqylanuy da köp närsenı bıldırgendei.
Endı, kemşılıkter jaily aitar bolsaq, būl köpşılıktıŋ arasynda käsıpodaqtar tek syi-siiapat berumen, emdeluge berıletın joldamalar taratumen şūǧyldanady degen qate pıkırdı joqqa şyǧara almai otyrǧandyǧymyz deuge bolatyn şyǧar.
Käsıpodaqtardyŋ jūmysynyŋ maqsatyn tüsıne bılmeitın adamdar ǧana onyŋ qajetsızdıgı turaly pıkırler aitady. Käsıpodaqtar qyzmetı jüzege asyrylǧaly üş ǧasyrdan astam uaqyt boiy bolǧan, Europada da, sol Amerikada da bar jäne jūmysker men jūmys beruşı bolǧan uaqytta ol qaşanda bolady.
Ärine, käsıpodaqtar qyzmetkerlerdıŋ qūqyqtaryn tolyǧymen qorǧaidy dep kepıldık beruge bolmas, būl öz kezegınde jūmys beruşınıŋ jeke ūstanymymen bailanysty. Ökınışke orai, käsıpodaqtardyŋ qyzmetıne kedergı keltıruge tyrysatyn jūmys beruşıler bar ekenı ras. Sondyqtan, bız äleumettık ärıptestık negızınde, ūjymdaǧy jäne jalpy qoǧamdaǧy tūraqtylyq pen kelıssözder üstelındegı kelıssözder arqyly bärın şeşuge bolatynyna senımdımız.
–Sūhbatyŋyzǧa raqmet!Ūqsas jaŋalyqtar
