Ahmet Baitūrsynūly 1872 jyly 5 qyrküiekte qazırgı Qostanai oblysy, Jangeldı audany Sarytübek auylynda däulettı otbasynda düniege kelgen.
Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tuǧan merzımıne qatysty pıkırtalastar öte köp. Degenmen «5 qyrküiek 1872, meşın jyly» dep, naqty aituymyzǧa negız bolyp otyrǧan, ǧūlamanyŋ 1929 jyly öz qolymen orys tılınde jazǧan «Ömırderegı» (Jizneopisanie) jäne är jyldary memlekettık mekemelerdegı resmi saualnamalarǧa bergen naqty jauaptary. Atap aitsaq, Orynbor Mūǧalımder mektebın bıtırgenı turaly kuälıkte, onyŋ tuǧan merzımı «5 qyrküiek 1872» dep körsetılgen.
Ahmet Baitūrsynūly tar zamanda ǧūmyr keşıp, taǧdyr jelınıŋ ötınde öz küreskerlıgın jüzege asyrdy. Ol ūltty süiu ūlaǧatyn ösken öŋır, tuǧan ortasynan körıp, bılıp, tanyp östı. Ūlt ūstazy 13 jasynda bolǧan kezde, onyŋ auylyna polkovnik Iаkovlevtıŋ basşylyǧymen polisiia qyzmetkerlerı kelıp, auyldyŋ tas-talqanyn şyǧarǧan. Ahmettıŋ äkesı – Şoşaqūly Baitūrsyn men Ahmettıŋ üş aǧasy polkovniktıŋ mūndai ozbyrlyǧyna şydamai, ony soqqyǧa jyqqan. Osy äreketterı üşın olar Sıbırge 15 jylǧa jer audarylǧan.
Qazaq dalasynyŋ töl iesı qazaq ekendıgın aiǧaqtap, el men jerdıŋ qauıpsızdıgıne özınıŋ aqyl-oi, danalyq parasatymen kepıl boldy. Naqtyraq aitsaq, kösemsöz şeberı 1905 jylǧy "Qarqaraly petisiiasynyŋ" avtorlarynyŋ bırı. Petisiia avtorlary qazaq jerın ekspropriasiialaudy toqtatudy, qonys audaruşylar legın azaitudy jäne zemstvony qalyptastyrudy talap etken.
1912 jyly Ahmet Baitūrsynūly qazaq jazba ǧylymyn reformalady. Ol qazaq tılınde qoldanylmaityn arab ärıpterın alfavitten alyp tastap, qazaq tılınde bar, jaŋa, airyqşa ärıpterın engızdı. "Jaŋa emle-töte jazu" älıpbiın bügınde Qytai, Auǧanstan, Resei, İran qazaqtary qoldanady. Ahmet babamyzdyŋ daiyndaǧan jazu ülgısınde ūiǧyr, qyrǧyz syndy bauyrlas halyqtar özınıŋ töl jazuyn qalyptastyrdy.
Ahmet Baitūrsynūly qazaq halqynyŋ intellektual ūlt boluyna, sanasy azat, oiy aşyq atanuyna yqpal etken tūlǧalardyŋ bırı. Ol "Qazaq" gazetınıŋ alǧaşqy redaktory bolǧan. Basylymnyŋ üş myŋnan astam oqyrmany boldy jäne ony qazaq dalasynda, Qytai men Reseide oqydy. Gazet betterınde Ahmet Baitūrsynūly özınıŋ pıkırlesterımen bırge qazaq tılınıŋ damu mäselesın köterıp, halyqty bırlıkke jäne saiasi küreske şaqyrǧan.
1917 jylǧy revoliusiia kezınde Ahmet Baitūrsynūly qazaq halqynyŋ ūlttyq müddesın qorǧaǧan Alaş qairatkerlerınıŋ tobyn basqaryp, ūlt intelligensiiasynyŋ ruhani köşbasşysy atanǧan. Ol özınıŋ jaqtastary Älihan Bökeihanūly jäne Mırjaqyp Dulatūlymen bırge qazaq halqynyŋ bostandyǧy üşın küresken.
Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tek asyrap alǧan balalary ǧana bolǧan. Resmi derekközderde onyŋ balalarynyŋ tek üş esımı ǧana saqtalǧan – Aumat, Qazihan jäne Şolpan. Üşeuı de aǧartuşynyŋ jienderı jäne sonyŋ üiınde tärbielengen. Alaida ūlt ūstazynyŋ taǧy bır asyrap alynǧan ūly boldy desedı, onyŋ esımı ūzaq jyldar boiy qūpiia saqtalǧan – Samyrat Käkışev. Ol turaly eşkımge aitpai, jasyryp ūstaudyŋ negızgı sebebı - Samyrat Baitūrsyn äuletı şaŋyraǧynyŋ iesı bolǧan jäne ǧalym onyŋ ömırın saqtap qaluǧa tyrysqan. Ahmet Baitūrsynūly tūtqyndalǧannan keiın onyŋ auylyna soldattar kelıp, ūrpaq jalǧastyratyn ūl balalardy ızdegen. Sodan auyldaǧy äielderdıŋ bırı Samyratty qazan astyna jasyryp, ömırın saqtap qalǧan desedı.
Ūlt ūstazynyŋ ataq-abyroiy asqaqtai bersın!
Ahmet Baitūrsynūly tar zamanda ǧūmyr keşıp, taǧdyr jelınıŋ ötınde öz küreskerlıgın jüzege asyrdy. Ol ūltty süiu ūlaǧatyn ösken öŋır, tuǧan ortasynan körıp, bılıp, tanyp östı. Ūlt ūstazy 13 jasynda bolǧan kezde, onyŋ auylyna polkovnik Iаkovlevtıŋ basşylyǧymen polisiia qyzmetkerlerı kelıp, auyldyŋ tas-talqanyn şyǧarǧan. Ahmettıŋ äkesı – Şoşaqūly Baitūrsyn men Ahmettıŋ üş aǧasy polkovniktıŋ mūndai ozbyrlyǧyna şydamai, ony soqqyǧa jyqqan. Osy äreketterı üşın olar Sıbırge 15 jylǧa jer audarylǧan.
Qazaq dalasynyŋ töl iesı qazaq ekendıgın aiǧaqtap, el men jerdıŋ qauıpsızdıgıne özınıŋ aqyl-oi, danalyq parasatymen kepıl boldy. Naqtyraq aitsaq, kösemsöz şeberı 1905 jylǧy "Qarqaraly petisiiasynyŋ" avtorlarynyŋ bırı. Petisiia avtorlary qazaq jerın ekspropriasiialaudy toqtatudy, qonys audaruşylar legın azaitudy jäne zemstvony qalyptastyrudy talap etken.
1912 jyly Ahmet Baitūrsynūly qazaq jazba ǧylymyn reformalady. Ol qazaq tılınde qoldanylmaityn arab ärıpterın alfavitten alyp tastap, qazaq tılınde bar, jaŋa, airyqşa ärıpterın engızdı. "Jaŋa emle-töte jazu" älıpbiın bügınde Qytai, Auǧanstan, Resei, İran qazaqtary qoldanady. Ahmet babamyzdyŋ daiyndaǧan jazu ülgısınde ūiǧyr, qyrǧyz syndy bauyrlas halyqtar özınıŋ töl jazuyn qalyptastyrdy.
Ahmet Baitūrsynūly qazaq halqynyŋ intellektual ūlt boluyna, sanasy azat, oiy aşyq atanuyna yqpal etken tūlǧalardyŋ bırı. Ol "Qazaq" gazetınıŋ alǧaşqy redaktory bolǧan. Basylymnyŋ üş myŋnan astam oqyrmany boldy jäne ony qazaq dalasynda, Qytai men Reseide oqydy. Gazet betterınde Ahmet Baitūrsynūly özınıŋ pıkırlesterımen bırge qazaq tılınıŋ damu mäselesın köterıp, halyqty bırlıkke jäne saiasi küreske şaqyrǧan.
1917 jylǧy revoliusiia kezınde Ahmet Baitūrsynūly qazaq halqynyŋ ūlttyq müddesın qorǧaǧan Alaş qairatkerlerınıŋ tobyn basqaryp, ūlt intelligensiiasynyŋ ruhani köşbasşysy atanǧan. Ol özınıŋ jaqtastary Älihan Bökeihanūly jäne Mırjaqyp Dulatūlymen bırge qazaq halqynyŋ bostandyǧy üşın küresken.
Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tek asyrap alǧan balalary ǧana bolǧan. Resmi derekközderde onyŋ balalarynyŋ tek üş esımı ǧana saqtalǧan – Aumat, Qazihan jäne Şolpan. Üşeuı de aǧartuşynyŋ jienderı jäne sonyŋ üiınde tärbielengen. Alaida ūlt ūstazynyŋ taǧy bır asyrap alynǧan ūly boldy desedı, onyŋ esımı ūzaq jyldar boiy qūpiia saqtalǧan – Samyrat Käkışev. Ol turaly eşkımge aitpai, jasyryp ūstaudyŋ negızgı sebebı - Samyrat Baitūrsyn äuletı şaŋyraǧynyŋ iesı bolǧan jäne ǧalym onyŋ ömırın saqtap qaluǧa tyrysqan. Ahmet Baitūrsynūly tūtqyndalǧannan keiın onyŋ auylyna soldattar kelıp, ūrpaq jalǧastyratyn ūl balalardy ızdegen. Sodan auyldaǧy äielderdıŋ bırı Samyratty qazan astyna jasyryp, ömırın saqtap qalǧan desedı.
Ūlt ūstazynyŋ ataq-abyroiy asqaqtai bersın!
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
Ūlt ūstazy
alaş qairatkerlerı
Qazaq gazetı
Bügın Ahmet Baitūrsynūlynyŋ tuǧan künı
ahmet baitūrsynūly jaily derekter
