Ǧylym tehnikanyŋ ūşqan qūstai damyǧan osynau däuırde Qazaqqa tän erekşelıgımız, ūlttyq qūndylyǧymyz salt, sanamyz barǧan saiyn alystap ūmyt bolyp bara jatqandai sezıledı. Özgeler Qazaqty kiız tuyrlyqty köşpelı Qazaq dep atap kelgen, olai bolsa sol ūmyt qalyp bara jatqan ūlttyq qūndylyǧymyzǧa qysqaşa toqtalyp keteiın.Tıptı mynau qaptaǧan qara tünek qoǧamnyŋ yzyŋymen, şuynan äbden mezı bolǧanymyz sonşa, sol köne däuırge köz jūmyp ketıp qalǧyŋ keledı.
Sebebı, köptegen artyqşylyǧymen qūndylyǧy bar, atap aitsaq: At jalyn tartyp mıngen Ūlyna, tıptı kei bır auqatty bai manaptar qyzyna da, otau tıgıp, enşı bölıp bergen, qazırgı tılmen aitsaq, basyŋa kvartira, astyŋa maşina, qaltaŋa aqşa salyp bergen. Qazırgıdei üi soǧatyn jer ızdep, kredit almaisyŋ raqat şırkın! Ejelden köşpelı ömır sürıp, mal şaruaşylyǧymen ainalysqan, solaida köşıp qonuǧa oŋtaily üiı, sol däuırge beiımdelgen tynys tırşılıgı bolǧan. Ol kezde käzırgıdei elektr quaty, jäne üzdık tehnologiia bolmaǧanyn jaqsy bılemız, alaida sol däuırdıŋ özındık beiımdelgen qūral saimany, tehnologiiasy bolǧan!
Älihssa manaǧy söz etkendei sol kiız üidıŋ jasaluy turaly qysqaşa söz etıp köreiık. Eŋ äuelı Üidıŋ kerege, jäne uyǧy, esıgı , Şaŋyraǧy turaly.
1) Uyq Keregenı Taldan mümkındık bolsa Qaiyŋnan, jäne Samyrsynnan jasaǧan. Negızı köbı taldan jasaǧan. Şaŋyraq qaiyŋnan jasalǧan. Tūmsa tabiǧattyŋ nu ormandy İt tūmsyǧy ötpeitın jynystan Uyq pen Keregenı, barynşa taŋdap, symdai tüzu sapalysyn jäne Esık jasaityn aǧaşty, Şaŋyraq jasau üşın aq qaiyŋdy kesıp, tüiege teŋdep auylǧa akelgen.
2) Jasau barysy. Maldyŋ äsırese Qoi, Eşkınıŋ qara köŋın üiıp Mor jasaidy, äsılı (kök mor degen söz sodan qalsa kerek) köŋ dymqyl tez janyp kepes üşın su sebu kerek. Şamamen ūzyndyǧy 25 qarys uyq tolyq kömıletın boluy şart. Sebebı, Mor bu peştıŋ rölın atqarady. Manaǧy jas taldy ystyq morǧa şamamen 10-20 minut kömıp qoiyp qaita alǧan boida Tezge salamyz. Tez degenımız ūzyndyǧy 4-5 metır bolatyn börene aǧaş. Juandyǧy 25 sm kem bolmau kerek. Onyŋ bır basyna terıs aiaq jasap, kelesı basyn jerge myqtap kömu kerek. Al, börenenıŋ qyr arqasyn tolyq bır uyq siiatyn etıp yryp, oiyp alyp tastap, ekı jaǧyna temır qaşau qaǧyp qoiǧan, sonymen manaǧy ystyq morda balqyp, jıbıp jatqan jas taldy tezge salyp, belmen, myqynmen basqan kezde temırdei ilıp ikemge kelmek. Äsılı, (Tezge salyp degen söz däl osydan qalǧan ) symdai tüzu bolǧan Uyq, Keregenıŋ sol jerde qabyǧyn ötkır oraq tärızdes qūralmen qabyǧyn arşyp, Uyqtyŋ artyn iıp tesken . Al keregenı de üskımen tesıp , (käzırgı Drel ) arasyn tüienıŋ terısınen (taspa ) tılıp köktegen. Jonyŋnan taspa tılıp degen söz sodan qalsa kerek! Şaŋyraqtyda däl osylai ekı basyn iıp, qosyndysyn tüienıŋ dymqyl taspasymen myqtap orap, mümkındık bolsa temırmen şegelep, közın ıstık temırmen tesıp, jaŋa otau üige 80 basty, Ülken Üilerge 100 basty odan ülken qylyp jasaǧan. Basqa jabdyqtardyŋ jasalu barysy, atap aitsaq, kiızden jasalǧan tuyrlyq, üzık, tüŋıldık, jäne şi. Qoi men qozynyŋ jünın qyrqyp, ony arnaiy keptırıp jasaǧan Irı Qara Maldyŋ terısı (tulaq)-qa (tulaq süiretkendei) salyp, auyldyŋ qyz kelınderı qatqan tal sabaumen sabaǧan. Sabau barysynda manaǧy jün mamyqtai ülbırep jūmsarady ony şige tartyp, jyly şymşym sudy seuıp, mümkın bolsa 5-10 qyz kelınder bılegımen, qolymen audaryp basqan. Tıptı kei jerlerde auyldyŋ yspar jıgıtterı atpen arqanmen yspalap basyp jatady, mūny kiız basu dep aitamyz.
Serık Jaŋqabaiūly
