ǦYLYMİ ATAQTYŊ QŪNSYZDANUY
Ǧylymdaǧy arzan ataqqūmarlyq auruyna aparyp soqtyruda «Zamanyna qarai adamy», «Zamanyŋ tülkı bolsa, tazy bolyp şal» degen naqyl sözder erterekte aşy mysqylmen aitylǧanymen, bügıngı naryq zamany adamynyŋ oi-öresıne döp keletındei.
Halqymyzdyŋ talai arystary aŋsap, jete almai ketken täuelsızdık zamany ekonomikadaǧy «naryq» atty qyspaqpen tūspa-tūs keldı. Ötken otyz jylda osy aiausyz naryqtyŋ qatal zaŋyna jauap qatuǧa jattyǧyp, qoǧamdyq qūrylysymyzdy qaita ornatyp, qyruar närsenı jaŋadan üirenuge tura keldı. Elımız özınıŋ damu satysynda orasan qiyndyqtardy artqa qaldyryp, eldıŋ tūrmys-tırşılık jaǧdaiy jönge kelıp, egemendıgımızdıŋ ırgesı bekıdı.
Qazırgı kelıp jetken jaŋa halyqaralyq saiasi-ekonomikalyq daǧdarystyŋ aldynda da özımızdı bırşama erkın sezınıp otyrǧandaimyz. Bıraq, osy jetıstıkterdıŋ ūzaǧynan süiındıruı jäne bolaşaqtyŋ ırgetasyn berık qalau üşın qoǧamdyq sanada oryn alǧan kereǧar qūbylystarǧa zer salyp, saralap otyru qajet dep oilaimyn. Aldymen, özıme etene jaqyn, osy künge deiın ystyǧymen bıte qainasyp, suyǧyna tözıp kele jatqan otandyq ǧylym salasyndaǧy keleŋsızdıkterge toqtalaiyn.
Mysaly, elımızdıŋ ǧylym salasynda jalǧan ataqqūmarlyqqa jol berılgenı aiqyn. Bügınde qoǧamymyzda ǧylymi ataqtardyŋ «emissiiasy» (qūnsyzdanuy) ornady deuge bolady. Ǧylymi ataq-däreje atauly qadırınen aiyrylyp, jarnama biznesınıŋ jalauyna ainalǧandai. «İnemen qūdyq qazǧandai» eŋbek etıp, ǧūmyryn ǧylymnyŋ sürleu jolyna arnap, bar uaqytyn kıtaphana men zerthanada nemese synaq alaŋynda ötkızetın, ūzaq jyldar boiǧy tolassyz ǧylymi ızdenısınıŋ jemısı retınde qol jetkızetın «ǧylym doktory» degen ataqtyŋ qūnyn joǧaltyp alǧanymyz anyq.
Būryn akademik ataǧyn ielengen tūlǧalar ǧylymda öz salasynyŋ damuyna qomaqty üles qosyp, asqar taudai eŋbek etıp nemese ǧylymi eren jaŋalyq aşyp, ılude bıreu ǧana qol jetkızetındei jaǧdaida bolsa, qazır azyn-aulaq ǧylymi eŋbekpen-aq «akademik» atanyp jürgenderdıŋ sany molaiyp otyrǧandyǧy taŋǧaldyrady. Jalpy, elımızdıŋ Ūlttyq ǧylym akademiiasy keŋes däuırınen keiın qily zamandy basynan keşırdı deuge bolady. Qaita qūrudyŋ soiyly aldymen ǧylym sekıldı näzık salaǧa tigenı de barşaǧa belgılı. Elımızdegı öndırıs alpauyttarynyŋ özı ailap-jyldap jūmyskerlerın jalaqysyz qaldyrǧan, eldı jappai jūmyssyzdyq jailap, köpşılık jūrt ala sömkesın qolǧa alyp, şaǧyn saudaǧa boi ūrǧan, ärkım özdıgınşe künkörıstıŋ qamyna kırısken, toryǧu zamanyndaǧy ǧylymnyŋ hal-jaǧdaiynyŋ asa müşkıl bolǧandyǧy tüsınıktı.
Qatardaǧy ǧylymi qyzmetkerlerdıŋ orasan bölıgı ǧylymnan jyraq ketıp, bırı şaǧyn biznesten oryn tapsa, keibırı şetel asyp, kün kördı. Osyndai auyrtpalyqty şaqta elımızdıŋ Ūlttyq ǧylym akademiiasy kürdelı özgerıske ūşyrap, Auylşaruaşylyq akademiiasymen bırıktırılıp, Ǧylym jäne jaŋa tehnologiialar ministrlıgınıŋ aiasyna berıldı. Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ memlekettıŋ ǧylym salasynyŋ aiasynda boluy köŋılge ümıt ūialatqanymen, būl da ūzaqqa sozylmai, öz aldyna bölek ǧylymi qoǧamdastyq bolyp bölınıp, özınıŋ qiyn taǧdyryn jalǧastyrdy.
Elımızdıŋ ǧūlama ǧalymy Qanyş Sätbaev negızın salǧan ǧylym oşaǧy – Ūlttyq ǧylym akademiiasy özınıŋ qūldyrau kezeŋın basynan ötkızdı, elımızdıŋ ırgelı ǧylymynda daǧdarys ornaǧandyǧyn moiyndauǧa mäjbür bolǧan edık. Ǧylym salasy el ömırınıŋ ainasy sekıldı, keiın el ekonomikasy örleu kezeŋıne bas qoiyp, ǧylymnyŋ qarjylandyruy ūlǧaiǧan şaqta ǧylymǧa jastar aǧylyp kele bastap, ǧylym salasynyŋ arnasy da keŋeiıp, jemısın ielengen zamanǧa da qol jetkızdık.
Bıraq kezınde elımızdıŋ ǧylym salasynyŋ basyna tüsken tauqymettıŋ saldary ǧylymi ataqtyŋ qūnsyzdanuyna jol berudıŋ basty sebebı bolǧandai. Basynda Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ 80-dei ǧana akademigı bar edı, keiınnen, akademikter men korrespondent-müşelerdıŋ deŋgeiı teŋestırılıp, akademikterdıŋ sany 400-den asty.
Al bertın kele, «akademik» ataǧyn qoldan jasap alatyn jaǧdaiǧa jetuımızge bailanysty, qūnsyzdanyp ketkenı sonşalyq, «sany köp, sapasy joq» qūr körsetkışke ainalǧandyqtan, qazırgı şamasy da belgısız.
Elımızdıŋ egemendık alǧan bastapqy jyldary özım syilaityn bırneşe körnektı tūlǧalardyŋ «Niu-Iork akademiiasynyŋ akademigı» degen ataqty ielenıp jürgendıgınen habardar bolyp, jalpy mūndai akademiianyŋ bar ekendıgın estıp körmegen basym, män-jaiyn sūrastyryp körsem, būl ataqty ielenu üşın seksen dollardai jarǧylyq tölem jasau qajet ekendıgın bılıp, qairan qalyp edım. Al qazır būl jait eşkımdı taŋǧaldyrmaityn küige jettık. Samsaǧan «kümändı» akademiialardyŋ sany köbeigelı qaşan.
Älemge aty äigılı ǧylym men bılım ordalarynyŋ atyna jūrnaq jalǧap alyp, jalǧan ataq-däreje taratu käsıbı körkeiu üstınde, olardyŋ köpşılıgınıŋ ǧylymǧa eşqandai qatysy joq, türlı äuestık baǧytynda aulada qūrylǧan üiırmeler tärızdı. Menıŋ atyma poştamen «Amerika biografiialyq instituty» atty ūiymnan «HHI ǧasyrdyŋ ǧūlamasy», «Ǧylym üzdıgı» degen ataqtardyŋ taǧaiyndalǧany turaly habarlama kelıp tüstı, būl ne degen «batpan qūiryq» dep oqyp qarasam, soŋǧy jaǧynda medalı, sertifikaty, taǧy sol sekıldı qosymşalarymen, būl ataqtardyŋ bırınıŋ qūny myŋ dollardai somaǧa şaǧylyp, baǧalanǧan preiskuranty qosa salynǧan eken.
Atyma arnaiy kelgen, aty daŋǧazadai, osyndai «taǧaiyndalǧannyŋ» jalpy sany onnan asqan, ışınde Europalyq Biznes assambleiasynyŋ (Oksford, Ūlybritaniia) «Ǧylymdaǧy esım» ataǧy bar (halyqaralyq Sokrat Komitetınıŋ tapsyrysymen degen jeleumen). Tek jolsapar, qonaqjai şyǧynyn, medalı men ordenın, diplomyn äzırleu qūnyn özıŋ köterseŋ bolǧany, batystyŋ jalǧan «ataqsymaǧynyŋ» saltanatty qoşemetpen tapsyryluyna qatysyp, qalauyŋşa kümpigen ataqtyŋ «qadırmendı» iegerı bolyp şyǧa kelesıŋ.
Köbınese, batystyq «ärıptesterıne» reseilık kompaniialardyŋ deldal bolyp jürgendıgın, ǧylymdy biznestıŋ közıne şeber ainaldyra alatyndyǧyn, soŋǧy uaqytta jalǧan ataq-därejenıŋ qūny bas-aiaǧy 7000 euroǧa şaǧylǧandyǧyn da estimın. Osyndai bizneske beiımdelgen «akademiialardyŋ» poşta jäşıkterıne salyp taratatyn jarnama qaǧazdaryna säikes, jarǧy-tölemı üşın ūsynatyn jalǧan «ataqsymaqtaryn» maŋǧazdanyp, ielenıp jürgender de ortamyzdan mol tabylady. Qūdaiǧa şükır, mūndai ūsynystardy eşuaqytta qabyldaǧan emespın.
Şyntuaityna kelgende, atalǧan keleŋsız körınıster adamnyŋ öz basyn syilaudy ūmytqandyǧyn bylai qoiǧanda, ailakerlık bizneske qoldau körsetumen teŋ. Oŋai paida tabudy közdegen «ıskerler» ataqqūmarlyq sekıldı adamnyŋ pendeşılıkke bas ūratyn, osal tūstaryn tauyp, tabysqa kenelgendei, al būl jait jappai ındetke ainalyp, qoǧamdyq sananyŋ arnasyn terıs baǧytqa äketude. 1982 jylǧy Amerikaǧa barǧan alǧaşqy saparymnyŋ bırı osy ataqqa bailanysty bır oqiǧasymen esımde qalyp edı.
Tehastaǧy ǧalym dosymnyŋ arnaiy şaqyruymen jolǧa şyqqan bolatynmyn, ūşu kestesı özgergendıkten be, ūşaqtan tüsken betımde qarsy aluşylarmen bırden kezdese almai qaldym. Şaqyru qūjattary bagajdaǧy portfelımde qalǧan, endı aeroporttaǧy zalǧa ötuım qajet, bıletın azyn-aulyq aǧylşynşamdy salyp, aldymdy bögegen polisiiaǧa: «Şaqyrumen kelgen akademikpın» dedım.
Söitsem, polisiialyq tünergen qalpynan eş özgermeidı, sözımnıŋ, tıptı, eşqandai äserı bolmady. Men osy sätte qalǧan aǧylşynşamdy jinap: «Men därıgermın» dedım. Polisiialyqtyŋ bırden türı özgerıp, jüzı jylyp sala berdı. Postyǧa baryp, «būl därıger, jıberıŋder», dep bögelgen jolymdy aşyp, qūrmet körsetken edı.
Būl jait olardyŋ qoǧamynda «aty bar, zaty joqtyŋ» būrynnan-aq qalyptasqandyǧyn körsetedı.
Bız de köp ūzamastan, solardyŋ kebın kidık, nätijesınde, qazır köbınese, «akademik» degen ataqty esımıme qosyp aituǧa ūialatyn därejege jettım. Ǧylymda jarty ǧasyrdan asatyn uaqyt boiy üzdıksız eŋbek etıp, ielenıp kele jatqan abyroiyma nūqsan keletındei bolyp körınedı. Jalǧan jarnamaşylyqtan orasan paida tüsırudı käsıp etken osyndai trans-atlantikalyq kompaniialardyŋ «ülgı-önegesın» otandastarymyz da üirene bastaǧan.
Onyŋ mysaly, bızdıŋ akademiiamyzǧa Ūlttyq biznes-reiting boiynşa «Sala üzdıgı» ataǧyna ūsynylǧanymyz turaly hat keldı, aty estılmegen ūiymdardan tūratyn sala qūlaş tızımdı alǧa tartqan. Eŋ qyzyǧy, būl saiysqa qatysudyŋ jäne türlı ataq-medalın ielenudıŋ qūny jaǧynan olar amerikalyq «ärıptesterınen» asyp tüsedı eken.
JALǦAN-REITİNG JÄNE ŞAǦYN ŞYNDYQ
Otandyq «ıskerlerımız» jeke tūlǧadan emes, korporativtık tūrǧydan jalǧan-reiting arqyly tabysyn molaitudy ūiǧaryp, «tapqyrlyq» tanytqandai. Osyǧan ūqsas ıstıŋ bırı - «Kımnıŋ kım ekendıgı» («Kto est kto») atty elımızdıŋ körnektı tūlǧalaryna arnalǧan kıtaptyŋ şyǧaryluy.
Atyşuly kıtapty qolyma alyp, qarap şyqqan kezde oǧan engızılgen adamdardyŋ tızımınıŋ ala-qūlalyǧy bırden közge şalyndy, kıtapqa är salanyŋ maitalmandarymen qatar elge qandai eŋbek sıŋırgenı belgısız jandar qatar engızılıptı. Elımızdıŋ ǧylymynda öz salasynyŋ auyr jügın süiretıp, alǧa alyp şyqqan, ūşan-teŋız eŋbek sıŋırgen jandardy eŋbegın salystyruǧa da kelmeitın adamdarmen bır qatarǧa qoiu – ar aldynda ūiat ıs emes pe? Ärine, «önerge ärkımnıŋ de bar talasy» degen, kösıltıp kıtap şyǧaru qazır önerge ainalǧanymen, ǧylym-bılım salasyna qatysty mūndai ala-qūlalyqty – ädıletsızdıktıŋ şyŋy dep bılemın.
«Biznestegı tabys» atty zamanaui saiystyŋ jüldegerlerı qatarynda da köbınese, köpşılıkke belgısız, jaŋa esımderdı baiqaimyz. Keşe qūrylǧan biznestıŋ bügıngı «maitalmany» bolyp şyǧa kelu de – kümänı mol körınıs. Şynaiy ataqtyŋ ornyn aqşa-ataq basqan, qadırı qaşqan zamannyŋ bırınde ömır sürıp otyrǧandaimyz.
Jalǧan ataqqa ie bolyp jürgen jarandardyŋ özgemen qatar özderın aldap jürgenderımen ısı de joq bolǧany ǧoi.
Būl jaittar bügıngı ömırımızde «tättı ötırıkten aşy şyndyq artyq» degen ūǧymnyŋ qoǧamdyq sanadan alystap bara jatqandyǧyn körsetedı. Ömırdıŋ mänın qūraityn, mamandyqtyŋ şynaiy şeberı boluǧa ūmtylys sekıldı dästürlı jäne qoǧam üşın paidaly ürdıstıŋ keşegı künnıŋ enşısınde qaluy – qynjyltatyn körınıs. «Ötırıktıŋ qūiryǧy bır-aq tūtam» degen, būl alasapyrannyŋ soŋy elımızdıŋ ǧylymyn qandai qairaŋǧa aparyp soǧary belgısız.
Eresekterdıŋ osyndai ülgı-önegesın körıp ösken, «aq pen qarany» aiyryp ülgermegen, jahandanu zamanynyŋ «pepsi-ūrpaǧy» atanǧan jastarymyzdyŋ sanasy qauıptı ürdıske batyp, ulanuǧa ūşyrap jatqandyǧy aiqyn. Şynaiy ǧylym turaly jaŋsaq pıkır qalyptastyrǧan jastarymyz bolaşaqty qandai jetıstıkterımen qarsy almaq? Ǧylymǧa «üş qainasa sorpasy qosylmaityn» adamdardyŋ esımderıne ılespe etıp, ǧylymi ataq-däreje qosyp alatyndy ädetke ainaldyruy bügıngı künnıŋ körıksız kelbetı.
Mysaly, bilık organdarynda jauapty qyzmet atqarǧan qyzmetkerlerdıŋ jūmysbastylyǧy barşaǧa aian, sonda olardyŋ qai uaqytta mänı zor ǧylymi dissertasiia jazyp, ony qai uaqytta qorǧap ülgeretını belgısız, bıraq, qazır ışınde «ǧylym doktory» degen ataqty qanjyǧasyna bailamaǧany kemde-kem. Şyǧaryp jatqan kıtaptary joqtary da tabylady.
Osy jaǧdaiǧa bailanysty soŋǧy kezden keltıretın oŋ mysaldardyŋ sany sausaqpen sanarlyq qana. Elımızdıŋ memlekettık basqaru salasynda lauazymdy qyzmet babynda jürgen tūlǧalardyŋ bırı – Mūhtar Qūl-Mūhammed ǧylymda tıkelei eŋbek etıp, ǧylym doktory atanyp, osydan keiın ǧana basqaru salasyna bet būrǧany belgılı.
Osy sekıldı azamattyŋ bırı Älihan Bäimenovtıŋ ömırbaianyn oqysam, qatardaǧy ǧylym kandidaty eken, onyŋ özın bastapqyda ǧylymi institutta eŋbek etken kezınde ielengen. Būl azamattyŋ atqarǧan biık qyzmetınde jürıp, mysaly, oblys äkımınıŋ orynbasary bolǧan kezınde, ǧylym doktory därejesın aluǧa mümkındıgı jetkenımen, ar-ūiatynyŋ jıbermegenı tüsınıktı.
Köp jalǧannyŋ arasynan «at töbelındei» şyndyq tapqandai sezımde boldym. Osy oraida, oqyrmanǧa öz ömırımde oryn alǧan taǧy bır jaitty aitqanym dūrys bolar.
Men Keŋes zamanynan berı Resei medisina ǧylym akademiiasynyŋ tolyq müşesı bolǧandyǧyma säikes akademiiaǧa şeteldık müşelerdı engızuge qūqyǧym bar, osyǧan bailanysty elımızdıŋ bır azamaty jalynyp, ötınuıne orai Resei medisina ǧylymy akademiiasyna şeteldık müşesı retınde qabyldanuyna yqpal ettım.
Al qazır qarasam, özın osy akademiianyŋ tolyq müşesı retınde sanaidy, aitylǧan ekı ataqtyŋ arasyndaǧy jer men köktei aiyrmaşylyqtyŋ qaltarysta qalatyndyǧyn qospaǧanda, Resei medisina ǧylymy akademiiasynyŋ esıgın de aşpaǧan jannyŋ körer közge kümpiıp, osy akademiianyŋ akademikterımen «terezesın teŋestırıp», «jeidesıne syimaityndai» küige jetıp-artylǧandyǧyn körgende, osy jait üşın ärdaiym köŋılıme yŋǧaisyzdyq sezımı ūialaidy.
Soŋǧy kezdegı ǧylym menedjmentınde oryn alǧan jaqsy jaŋalyq – joǧary «Phd» därejesın ielenu üşın mındettı türde doktoranturany tämamdau qajet. Osyndai tosqauyldy jaǧdai ǧana ǧylymdaǧy jappai däreje qūmarlyqqa degen täbettı azaityp, jalǧandyqty joiuǧa aparady degen ümıttemın.
Jalǧan ataqqūmarlyqtyŋ ūltymyzdyŋ bolaşaqtaǧy qarymyna qaişy närse ekendıgı tüsınıktı. Jalǧandyq jailaǧan qoǧamdyq sanaǧa şynaiylyq sipat beru uaqyt ötken saiyn kürdelenıp, şielenıse tüspek.
JASARǦAN TOIQŪMARLYQ
Qazır qoǧamda taǧy bır köŋılge köleŋke ūialatar jaittyŋ bırı – «jazylmaǧan zaŋǧa» ainalyp bara jatqan, ındet sekıldı taralǧan körınıs – jappai toiqūmarlyǧymyz.
Darqandyqtyŋ da şegı bar, «as ta tök» etıp jaiǧan üstelderınıŋ arasynda kölık qatynaityndai, daŋǧaza toi jasaudyŋ tıptı, jalpy el kölemınde ekonomikamyzdyŋ damuyna tigızetın ziiany zor. Būryn mereitoilar 60 jastan bastap ötkızıletın edı, qazır jalpy «merei» ūǧymy jasarǧan syŋaily, sebebı, 40-50 jastyq mereitoilardyŋ auqymdy türde toilanuynyŋ jiı kuäsı bolyp jürmız. Jyl saiyn elımızde myŋdap ötkızıletın toilardyŋ atributtarynyŋ aluan türı men baǧaly syilyqtarynyŋ mol kölemı halyqtyŋ basym köpşılıgınıŋ jalaqy men zeinetaqyǧa qaraǧan, syn kötermeitındei hal-jaǧdaiyna sai kelmeitındıgı aiqyn.
Ata-analardyŋ balalarynyŋ üilenu toiyn jasau üşın päterın jalǧa qoiyp, bankten qaryz aluǧa deiın baratyndyǧy, al keiın päterınen aiyrylyp qalatyn jaǧdailardyŋ da kezdesuı – bügıngı ömırdıŋ aşy şyndyǧy. Būl bızdıŋ ömırımızde qoǧamdyq sananyŋ jeke adamnyŋ sanasyn bileitındıgınıŋ aiqyn mysaly, sondyqtan, aldymen, qoǧamdyq sanany dūrys baǧytqa būruymyz qajet. Juyq arada qalyptasyp ülgergen jappai toiqūmarlyq, astamşylyq, ysyrapşyldyq ädetımız qoǧamdaǧy qaişylyqtyŋ ainasy tärızdı, būl jaǧdaidyŋ kım üşın paidaly ekendıgı mülde tüsınıksız.
Qanşama eŋbektıŋ jemısı zaia ketetındıgın oilauǧa mūrşamyz qalmaǧan, estafeta jarysynda jügırgen sportşylarǧa ūqsaǧan syŋailymyz. Ozyq bılım, joǧary mädeniet, ülgılı eŋbek tūrǧysynan özara bäsekelestıkke tüsu oiymyzǧa kele bermeidı, al toiǧa kelsek, bäsekege bel şeşıp tüsetınımız nelıkten?
Tarihtan mereitoilardy tärbielık mändı türde atap ötudıŋ mysalyn keltıruge bolady. 1937 jyly orystyŋ ūly aqyny Puşkinnıŋ 100 jyldyq mereitoiy qarsaŋynda aqynnyŋ şyǧarmalarynyŋ jinaǧy orasan taralymmen şyǧarylyp, qiiametı mol sol jyldary halyqqa tırek bolǧandyǧy barşaǧa aian.
Bızdıŋ de halqymyzdyŋ bas ietın dana tūlǧalary, oişyl-aqyndary Abaidyŋ, Jambyldyŋ mereiınıŋ qūrmetıne arnap myŋdap kiız üi tıgıp, at şaptyryp, bäigege baǧaly syilyq tıgıp, toi-duman ötkızudıŋ ornyna şyǧarmalarynyŋ jinaǧyn mol taralymmen halyq arasynda taratyp, är otbasynda därıpteu şaralaryn ūiymdastyrsaq, halqymyzdyŋ mädenietı men oi-öresın köterudı arman etken osy äzız tūlǧalardyŋ ündeuı öskeleŋ ūrpaqtyŋ köŋılıne jetıp, köpşılıkke bır mezgıl tereŋ oi tüsıp, ūlttyq sanaǧa üles qosatyn keleşektı ıs bolar edı.
Keiıngı täuelsızdık alǧan jyldarymyzda dästürge ainalǧan «Äuezov oqularyn» ūly Abai jolynyŋ basty därıpteuşısı, klassik jazuşymyz Mūhtar Äuezovtıŋ zerdesı mol ädebi mūrasynyŋ halyq arasynda keŋınen tarai bastauyna septıgın tigızgen, osy arqyly aǧartuşylyq maqsatty közdegen, ziialylyq ūşqynyndai, sirek zamanaui şara retınde auyz toltyryp atauǧa bolady.
Bügıngı zamanymyzdyŋ belgısıne ainalǧan qynjylysty körınısterdıŋ şyǧu sebebı – qūndylyqtardyŋ qūldyrauy bolsa kerek. «Eŋbek tübı – zeinet», «Eŋbek etseŋ erınbei, toiady qarnyŋ tılenbei» degen halqymyzdyŋ dana sözderın öskeleŋ ūrpaqtyŋ qūlaǧy qazır şala bermeidı, jas ūrpaqqa osyndai taǧylym beretın ülkender sany da azaiyp bara jatqandai. Bır sözben aitqanda, «jeŋıldıŋ astymen, auyrdyŋ üstımen» ǧana jüretın, mamandyǧynyŋ qyr-syryna üŋılıp, üirenuge tyryspaityn, saiaz oily, toǧyşar ūrpaq tärbielep jatqandaimyz. Qūndylyqtardyŋ bügıngı qūldyrauy erteŋgı künge qazylǧan ormen teŋ. Bolaşaqta opyq jegızbes üşın qoǧamda qazırgı qalyptasqan jönsız-josyqsyz mınez-qūlyqty, ziiandy äreketterdı joiu jolynda qoǧamdyq küşterdı jūmyldyrǧanymyz jön. Halqymyzdyŋ bolaşaqta örkeniet köşıne ılesıp, ılgerı damuy üşın özgenı de, özımızdı de syilai bıletın, ışkı-syrtqy mädenietımızdı tanityn uaqyt jetkendei.
Töregeldı Şarmanov
Ūqsas jaŋalyqtar
