Sovet odaǧynyŋ tuyn köterıp jürgen adamdarmen arazdasyp, äkımşılık jauapqa tartylǧan Janbolat Şäizada keşe qamaudan bosap şyqty. Almaty qalalyq äkımşılık soty atalǧan azamatty "Ūsaq būzaqylyq" baby boiynşa 5 künge qamaǧan bolatyn. Mäjılıs deputattary belsendınıŋ äreketın är türlı baǧalady.
Sot şeşımınde Janbolat Şäizadanyŋ "qoǧamdyq orynda jürıp, kele jatqan kölıkterdı öz betınşe toqtatyp, janjal şyǧaryp, dörekılık körsetıp, balaǧat söz aitqany, kölıkten tulardyŋ köşırmelerın jūlyp alyp, qoǧamdyq tärtıptı būzǧany" jazylǧan. Bostandyqqa şyqqan belsendınıŋ özı emosiiaǧa berılmei, zaŋ aiasynda äreket etkenı jön ekenın aitty.
«KEŊES ODAǦYNYŊ TUYN ŪSTAP JÜRGEN DŪRYS EMES»
Mäjılıs deputaty Erbolat Sauryqovqa «Täuelsız Qazaq elınde Sovet ükımetınıŋ tuyn köşede alyp jüru jäne tudy tartyp alǧan Janbolat Şäizadany qamau qanşalyqty oryndy boldy?» dep sūraq qoidyq. Deputat Janbolat Şäizadanyŋ äreketın azamat retınde qoldaitynyn aitty.
– Būl jaŋalyqty äleumettık jelıden estıdık. Būl mäselenı bölıp qarau kerek. Bırınşıden, bügıngı künde Keŋestar odaǧynyŋ tuyn ūstap jürgen dūrys emes. Būl – menıŋ jeke azamattyq pozisiiam. Qazırgı taŋda Täuelsız Qazaqstannyŋ özınıŋ memlekettık tuy bar. Sondyqtan būl jerde Keŋester odaǧynyŋ tuyn alyp jürgen dūrys emes dep esepteimın. Būl bır. Ekınşıden, onyŋ qolyndaǧy tudy jūlyp alu nemese qarsylyq körsetu maqtauǧa tūrarlyq äreket te emes. Ärine, qazaq azamaty namystanyp tudy jūlyp aldy. Bıraq ol būl jerde erejelerdı saqtap äreket etu kerek edı. Öitkenı tudy ūstap jürgenı üşın älgı azamatty Ükımettıŋ özı jazalauy kerek bolatyn. Bıraq ony bızdıŋ azamat baryp jūlyp aldy. Būl jerde bıreudıŋ qolyndaǧy zatty ekınşısı jūlyp alu bızdıŋ zaŋ boiynşa dūrys emes. Osyǧan bailanysty Janbolat Şäizada jazalanyp otyr. Äitse de patriottyq tūrǧydan kelgende men ol azamattyŋ tudy jūlyp alǧanyn dūrys dep esepteimın. Būl azamattyq tūrǧyda, al zaŋdy tūrǧydan ol dūrys emes. Būl – menıŋ jeke közqarasym, - dedı deputat Erbolat Sauryqov.
«ESTELIK RETINDE SOVET TUYN ŪSTAP JÜRUINE BOLADY»
Mäjılıs deputaty Nikita Şatalov ärıptesınıŋ pıkırımen kelıspeidı.
– Menıŋ oiymşa, azamattyŋ tudy tartyp aluy dūrys emes. Sebebı ol bıreudıŋ jeke zatyn jyrtyp tastady. Menıŋ oiymşa, ol adam 1945 jyly faşizmdı jeŋgen Sovet ükımetın qaita qalpyna keltırudı qalaidy degendı bıldırmeidı. Bız ötken tarihymyzdan bas tarta almaimyz ǧoi, dūrys pa? Sondyqtan da qandai da bır azamattyŋ estelık retınde Sovet ükımetınıŋ tuyn ūstap jüruıne bolady. Bıraq olar Sovet ükımetın qalpyna keltırudı közdeidı degendı bıldırmeidı.
Keŋes Odaǧynyŋ tuy köptegen elderde reseilık ideologiianyŋ belgısı bolyp sanalady. Iаǧni, basqynşylyqty nasihattau retınde qarastyratyn elder bar. Europada 8-9 mamyrda atap ötılgen Ekınşı düniejüzılık soǧystyŋ aiaqtaluyna bailanysty Berlin polisiiasy qaladaǧy jäne onyŋ maŋyndaǧy audandardaǧy keŋestık eskertkışterdıŋ janynda reseilık rämızderge tyiym salǧan. Osyny eske salatyn sūraqtarǧa orai deputat mynandai jauap aitty.
– Tudy qandai negızde alyp şyqqanyna bailanysty ǧoi. Būl jerde är türlı konteks bolady emes pe? Eger adam Keŋes ükımetın qalpyna keltıru turaly aitsa, menıŋ oǧan kümänım bar. Al adamdar 1945 jylǧy soǧystyŋ batyrlaryna qūrmet retınde alyp şyqsa, onda tūrǧan eşteŋe joq. Arǧy atam Berlinge deiın baryp qaitqan ardagerdıŋ ūrpaǧy retınde men üşın Sovet tuy qasterlı bolyp sanalady. Sebebı bız kezınde ülken bır memlekette ömır sürdık jäne jeŋıske bırge jettık, - deidı Mäjılıs deputaty Nikita Şatalov.
«QYZYL TUDY KÖRGENDE QORLAǦAN ÄREKET DEP SANADYM»
Kölıkke Keŋes Odaǧynyŋ qyzyl tuyn tıkken adamdarmen janjaldasyp, bes täulıkke qamauǧa alynǧan Almaty qalasynyŋ tumasy Janbolat Şäizada 15 mamyrǧa qaraǧan tünı tergeu izoliatorynan bosatyldy. Ony Almaty polisiia departamentıne kelgen 50-ge juyq adam kütıp alǧan.
Ol adamdardyŋ keibırı Qazaqstannyŋ tuyn köterıp jürdı.
Al belsendı «ūsaq būzaqylyq» degen aiyppen kelıspeidı, bıraq balaǧat sözder aityp, «emosiiaǧa boi aldyrǧanyn jäne tärtıptı būzǧanyn» moiyndap, ökınetının bıldırdı.
- Osyndai jaǧdai boldy. Būl sanaly türde josparmen jasaǧan dünie emes. Aiaqasty bır sätte bolǧan dünie. Mūndai närse bolady dep oilaǧan joqpyn. Ol jerde de bızden ketken qatelık bar. Men olardy toqtatyp, eskertıp «102» şaqyruyma bolatyn edı. Bıraq ışte ūlttyq namys janyp tūrdy. Qyzyl tudy körgende qazaq ūltyn qorlaǧan äreket dep sanadym, - deidı ol.
Sovet Odaǧy kezınde milliondaǧan halqy aşarşylyq pen quǧyn-sürgınnen qyrylǧan Qazaqstan qoǧamynda Keŋes simvolikalaryn qūrmet tūtatyndar da, ony otarşyldyq jäne basqynşylyqpen bailanystyratyndar da kezdesedı.
Şynar Aqjanqyzy
Ūqsas jaŋalyqtar
