Para alatyn mädeniet qairatkerlerın de kördık, adam ūratyn dındarlardy da kördık.
“Toǧyzyŋda qandai bolsaŋ, toqsanyŋda sondai bolasyŋ” degen ras. Jalpy aitqanda adamnyŋ kışkentaiynda mınez-qūlqy qalai qalyptasqany, ata-anasynan ne körgenı, qandai tärbie alǧany şeşuşı röl oinaidy. Odan keiın ony mädeniet te, öner de, dın de özgerte almaidy.
Adam tabiǧatynan qatal, qatygez bolsa meilı älemnıŋ eŋ üzdık dıni bılımın alsa da aitqan uaǧyzynda, ūstanymynda, jürıs-tūrysynda sol qataldyǧy bılınıp qap jatady.
Tabiǧatynan alaiaq adam qajylyqqa baryp kelse de ol ädetın tyimaidy.
(Äŋgıme filosofiiadaǧy jaqsylyq pen jamandyq degen taqyrypqa oiysyp barady. Ol endı bölek taqyryp)
Kerısınşe tabiǧatynan biiazy, arly, adal adam qandai dınge kırse de, dınge senbese de köp jaǧdaida (arnaiy oqytylmasa) sol qalpyn būzbaidy.
Adamdyǧy, adaldyǧy keibır dındarlardan asyp tüsetın ateistter de, agnostikter de, deister de bar.
Men būl jerde dındı, mädeniettı qaralap tūrǧanym joq. Mäsele adam tabiǧatynda bolyp tūr.
Dınge kırgen adam jamandyqtan tyiyluy mümkın. Eger Qūdaidyŋ jazasynan qorqyp tyiylǧan bolsa6 onda ol tolyq özgergen adamǧa jatpaidy.
İä, adam özgermeidı emes özgeredı. Soǧys, mahabbat, qaza, ǧaşyq bolu sekıldı ūly oqiǧalar köp jaǧdaida adamdy qatty özgertuı mümkın.
Al basqa jaǧdaida adamnyŋ özgeruı qiyn.
Sondyqtan ädılet, etika, zaŋ, ereje, tärtıp, qūqyqqa bız qatty mūqtajbyz (adamzattyŋ eŋ ülken jetıstıgı zaŋ oilap tabuy)
Üiımızdı qūlyptap uaiymsyz kete bere aluymyz, bala-şaǧamyzdy syrtqa uaiymsyz jıbere aluymyz osy qūndylyqtar qoǧamda qanşalyqty jūmys jasaitynyna bailanysty.
Zūlymdyqqa ūşyrasam, qūqyǧym qorǧalady dep oilaityn bolsaq, jaqsylyqtan küder üzbegen bolsaq, köşede emın-erkın jüre alatyn bolsaq, onda älem qazırgıdei älem boluyna ömırın arnaǧan, sol jolda qūrban bolǧan, küresken qanşama filosoftarǧa, intelektualdarǧa, jazuşylarǧa, ǧalymdarǧa, qoǧam qairatkerlerıne qaryzdarmyz.
Äitpese, myna tūrǧan dükenge baru mūŋ bolar edı.
Roman Burkash
Ūqsas jaŋalyqtar
