(Bard aqyn Tabyl Dosymovtyŋ arman-aŋsarlary haqynda)
Tabyl bızden bır jyl keiın oquǧa tüstı. Sidaŋ qara bala. Qūlaǧynan kün körınedı. Sol jyldarda jazǧan boluy kerek, «Almaty degen men üşın, Äubäkır, Boria, Arman-dy...» dep tolǧaityn öleŋ joldary bar edı. Şynynda da jurfakqa kelıp, aiaǧyn apyl-tapyl basqan bala Tabyldyŋ bar bailyǧy osy üşeuı-tın. Bala Tabyl degendı beker alyp otyrǧanymyz joq, albyrt ta aqköŋıl aqyn ınımızdıŋ «Auylyn saǧynyp jür bala Tabyl» dep keletın taǧy bır joly bar-dy. Soǧan orai «Küş qoldan, qairat körset, karate qyl, Bärıbır berılmeidı bala Tabyl», – dep qaljyŋdaitynbyz. (Jūmabai aǧa /Kuliev Jumabai/, dūrys pa? Qara basyp, qatelesıp ketsem, jöndep jıberersız).
Sonymen Äubäkır, Boria jäne Arman... Aldymen aldyŋǧy ekeuın aitaiyqşy. Äubäkır men Boria... Ekeuı de bızdıŋ ınımız. Äubäkır – ırılerdıŋ ınısı, Boria – ınılerdıŋ ırısı. Äubäkır degenımız – qazaqtyŋ asa talantty aqyndarynyŋ bırı Äbubäkır Smaiylov. Boria degenımız – inabat pen imanattyŋ jolynan jaŋylyp körmegen jampoz jurnalist Bolatbek Qojan. Al Arman degenımız – qarymdy qalamger, tegeurındı telejurnalist, paiymdy prodiuser Arman Sqabylūly. Bır däuırde Tabyl özı jazǧandai, tek osy üşeuın ǧana bıldı. Sol üşeuıne özı qosylyp, aru Almatyda tört qūbylasyn teŋestırıp tūrǧan sätın talai kördık. Ol uaqytta Tabyldyŋ töŋıregınde jūrt tolyp jüretın kez älı de qyr astynda jatqan-dy. Iаǧni, bügıngılerdıŋ bırı de joq. Tek osy üşeuı ǧana. Aqiqatyn aitaiyq-au, üşeuı de Tabyldy alaqanyna salyp aialady. Tabyldyŋ osydan qyryq jyl būrynǧy kommunikasiialyq tölqūjaty sol üş muşketer edı.
Ho-o-oş, Äubäkır äskeri salaǧa kettı. Boria äskeri emes salaǧa kettı. Aldyŋǧy ekeudıŋ qoly timegen şyǧar, sol üşeudıŋ ışınen Tabyldy eske alu keşıne Arman ǧana keldı. Armandy Tabyldyŋ özı ärı közı deuge de bolar. Ol bard aqynnyŋ mūrasyn därıpteuge köp eŋbek sıŋırdı. Gazetter men jurnaldarǧa, türlı jinaqtarǧa arnaiy maqala äzırledı. Möldıretıp syrly ssenarii jazyp, äserlı film tüsırdı. Ol filmdı jūrt jappai kördı. Qysqasy, Arekeŋ tynymsyz şapqylap jürıp, tabyltanudy tabloid därejesıne deiın köterdı. Demek, Tabyl dosymyz baiaǧyda osy üşeudıŋ üilesımı turaly beker tolǧanbapty...
Sodan Tabyl KazGU-gradta alşaŋ basyp bıraz jürdı de bır künı armiia qataryna attandy. Sol jyldarda jurfaktyŋ jataqhanasynan aqyndar aitysy üzılmeitın. Bırde Tabyldyŋ kurstasy Ersaiyn Japaqpen aitysyp otyrǧan Amantai Şärıp qoi deimın, ūmytpasam, bylai dep qoiyp qaldy:
Senderdı köŋılsızdık basyp kettı,
Jıgerı talailardyŋ jasyp kettı.
Baiansyz, bätuasyz kursyŋnan,
Tabyldar armiiaǧa qaşyp kettı!
Tabyl äskerden keldı de şyǧarmaşylyqpen şyndap ainalysty. Tynymsyz ızdendı. Qabıletın qairady. Qalamyn ūştady. Gitarasynyŋ şanaǧynan saz saudy. Nätijesı, mıne, özderıŋızge belgılı.
Aqyn dosymyzdyŋ maqsat-mındetı men ösıp-örleuınıŋ kıltı öz öleŋınde tūr. Onyŋ şyǧarmaşylyǧynda «biıktık» ūǧymy maŋyzdy rol atqarady. Ol ünemı ǧaryşqa köz tıgedı, zeŋgır kökke zer salady. Bala bardtyŋ armany da («Ūnatady şyŋǧa köŋıl şyrqaudy, Taulary joq töbemızden būlt audy»), aŋsary da («Şyŋdy armandap töbesı kök süzgıler, Ekrannan Everestke üzdıger»), kesımı de («Qyr balasy tauǧa qarap öspeidı, Qyr balasy qol sozady aspanǧa»), şeşımı de («Biıktıktı ainalaiyn, tuǧan el, Qyranynyŋ qanatymen ölşegen») – sol biıktık. Tabyl igerdı sol biıktıktıŋ bırazyn. Qandai şyŋdardy baǧyndyrǧanyna bügıngı jūrt kuä.
Taǧy bır nazar audararlyq närse – Tabyldyŋ öleŋderındegı «tau» tüsınıgı. Būl – aldyŋǧy «biıktık» ūǧymymen astasyp jatqan dünie. Tau tūlǧaly Tabyl tauǧa qūmartty. «Obany adyr, adyrlardy töbe dep, Töbelerdı tau desedı bızdıŋ el», – dep, tuǧan jerınıŋ tabiǧatyn tebırene täpsırledı. «Tartyspai aq Ǧamzatovtai kökemmen, Tau ūly emes, qyr ūly bop ötem men», – dep özınıŋ perzenttık paryq-paiymyn jalpaq jūrtqa jariialady. «Osy qyrda töbeşıktei analar, Düniege taudai ūldar äkelgen», – dep ösken öŋırın öbektei tüstı. «Ereuıl atqa erın salǧan egeste, Mahambettıŋ özı bır tau emes pe?», – dep Arman sekıldı tau ūldaryna şekesınen qarap, alaböten asqaqtyq tanytty.
Rasynda da onyŋ äigılı üş dosynyŋ ekeuı tausyz jerde tuyp-ösken-dı. Äubäkırdıŋ tauy – öleŋ, Borianyŋ tauy – iman... Al Arman titımdeiınen tauda oinaǧan jas maral edı... Tabyldyŋ oǧan tym jaqyn bolǧany da sodan şyǧar. Bırde Almatyda bır qatarlasymyzdyŋ üilenu toiy ötıp jatty. Basy täp-täuır bastalǧan siiaqty edı. Orta tūsyna kelgende, ne sebeptı ekenı qazır esımde joq, toi ielerı Tabylǧa äuelı «sary kartochka», säl keiınırek «qyzyl kartochka» körsettı. Sonda Arman toidy qimasa da, öktem küştıŋ äserınen amalsyz «udaleniege» ketıp bara jatqan Tabylǧa ılese şyqty. Süt pısırım uaqyt öter-ötpeste syrtqy esıkten basyn qyltityp, asabaǧa jaǧdai aityp, «Tabyldy keşırıŋderşı, bır jolǧa kırgızıŋderşı!», – dep qiylyp tūrǧany üşın Armandy älı künge deiın jaqsy körem. Sol kezde bır japyraq Armannyŋ tūrymtaidai tūlǧasy köz aldymyzda taudai biıktep ketkenın jadymyzdan älı öşıre qoiǧan joqpyz.
Tabyldyŋ da kredosy tau sekıldı asqaq edı. Tau perzentterın tynbai jyrlaidy («Tau ūldary tauda naǧyz syrbazdai, Jüzderıŋde şabyt oty jür mazdai»), olardy özınıŋ tep-tegıs tuǧan jerınıŋ alaŋsyz adamdarymen salystyrady («Bızdıŋ qyrda qydyrsa eger bır jazdai, Talai taulyq keter me eken jyr jazbai»), aqyrynda tausyz-aq tırlık eterıne moiynsūnyp, sabasyna tüsedı «(Alty alaştyŋ alyptary berse dem, Tausyz ǧūmyr keşerıme men senem»). Bärıbır kökeitestı armanyn özı kündız-tünı şimailaityn aq paraqqa mör ǧyp basty:
Tolaǧai bop tuylmadym, ätteŋ-ai,
Atyrauǧa äkeler me em bır taudy...
Bıraq Tolaǧai bop tumasa da tübınde öz topyraǧyna taudy köşırıp aldy ol. Bır emes bırneşe taudy apardy. Taudai-taudai tūlǧalardyŋ Tabyldyŋ közı tırısınde Atyrauǧa ızdep barǧany, közı ketken soŋ beiıtıne qūran oquǧa keletını tau köşırgenı emei nemene?! Aibarly Atyraudyŋ, degdar Denderdıŋ tek-tabiǧatyn tauly jerlerden bır kem emes etıp surettegenı Alataudyŋ aqbas şyŋyn arqalap äkep, jaziraly jazyq dalaǧa jaiǧastyrǧanmen bırdei emes pe?! Tau etegınde jeŋıl kölıkpen jüitkıp jürgenderdıŋ jer tübındegı İnderdıŋ top-tompaq balasynyŋ änderın rahattana tyŋdap otyratyny örkeş-örkeş taulardyŋ bır-aq sätte batysqa qarai jöŋkıle jönelgenı tärızdı äser qaldyrmai ma?! Esenqūl aqynnyŋ «Örkeş taular öleŋ süigış jürektıŋ, Kardiogramma tolqyndary sekıldı» degen öleŋ jolyndaǧydai, sol tau şırkındı Tabyldan aiap jatqan kım bar, a?! Qalai bolǧanda da, bızdıŋ Tabyldyŋ ūǧymyndaǧy tau Atyrauǧa keldı. Keldı de tūraqtap qaldy. Osylaişa onyŋ taǧy bır armany jüzege asty.
Bard aqynnyŋ endı bır tylsym tılegıne nazar audaraiyqşy. Onyŋ «Jalǧyzdyq» degen janşoşyrlyq öleŋınde köp adam tüsıne qoimaityn, tereŋıne boilap bolmaityn jalǧyz jol bar. Öleŋnıŋ ūiqasyna da, qūiqasyna baǧynyp tūrǧan joq. Tabyl sekıldı tentek jol.
Sezımım qūlamai sendelıp,
Qiialym barady jerge enıp.
Qaraŋǧy typ-tymyq bölmede,
Jarqyrap şam tūr terbelıp...
...Bıreu kelse eken!...
...Bıreu kelse eken!.. Qaida kelse eken? Qaidan kelse eken? Kım ol bıreu? Taǧy da jūmbaq. Arǧy dünie men bergı dünienıŋ arasyn jalǧap tūrǧan mistikalyq mätın. Päniden baqiǧa baratyn jolauşy ma, älde osy jasandy jalǧannyŋ tättı «tamūǧynan» jyly «jūmaǧyna» jol tartqan bıreu me, ol da belgısız. Bıraq qalai bolǧanda da aqyn jalǧyz. Özı aitqandai, «Jalyqtym. Jabyqtym. Jaŋa ūqtym...». «Bıreu kelse eken...» – ony jalǧyzdyqtan qūtqarar jalqy pendenı şaqyru küiı. Sol ǧana lirikalyq keiıpkerdıŋ köŋılın kötermek. Sol ǧana ömırdı özgertpek. Sol ǧana...
Al endı qaraŋyz, sol bıreu Tabyldyŋ töŋıregıne baiaǧyda kelıp alǧan syŋaily. Bıreu de emes, bıreu-mıreu de emes, bıregeiler toptaldy. Ondap şoǧyrlandy. Jüzdep jinaldy. Myŋdap ūlǧaidy. Kım bıledı, keleşekte milliondap aǧylatyn da şyǧar. Tabyldy oqityn, Tabyldy tyŋdaityn, Tabyldy köretın alapat auditoriiany aityp otyrmyz. Demek, onyŋ būl aŋsary da arman küiınde köŋılınde qonaqtap qalmapty.
Qazaqtyŋ Qadyrynyŋ, Qadyr Myrza Älınıŋ mynadai bır öleŋ joly bar-dy:
Siiaqty sol şögıp jatqan jüktı nar,
Tömpeşıkke şyqqan şöpke şyq tūnar.
Bıraq, bıraq būl adamǧa daua joq,
Eskertkış bop tūryp keter myqtylar!
Tabyl da eskertkış bop tūryp kettı. Demek, onyŋ da myqty bolǧany. İnderdegı bard aqynnyŋ eskertkışıne barǧan jannyŋ süisınbegenı joq. Keiıpkerın ömırınde körmegen adamnyŋ tuyndysy osynşama sättı şyqqanyna taŋ qalasyŋ. Taŋ qalasyŋ da tamsanasyŋ. Ǧaiyptan taiyp Tabyldyŋ töbe jaǧyna qarlyǧaştyŋ müsını qoiylypty. Al sol müsınşı Baqytbek Mūhametjanov aqyn zaiybynyŋ esımı Qarlyǧaş ekenın eskertkış aşylǧan soŋ bır-aq bılgen... Būl töŋırekte de myŋǧyrǧan mistika örıp jür. Al endı eskertkış keremet! Tūlǧaly Tabyl senıŋ kelgenıŋe quanyp, gitarasyn qolyna alyp, äne-mıne dep İnderbordyŋ köşelerın aralap ketkelı tūrǧandai äser etedı.
Öz basym Denderdı tuǧan jerımmen kem körmeimın. «Jūmaǧamdar – bırı tırı, bırı ölı», – dep qara öleŋnıŋ has şeberı Gülnär Salyqbai aitpaqşy, sol Denderde Mūrat Möŋkeūly mäŋgılık mekenın tapsa, Tabyl Dosymov oqu bıtırgennen berı qyzmet ısteitın-dı. Bız Denderge Mūrattyŋ ruhymen, Tabyldyŋ tūrqymen tıldesuge baratyn edık. Qazır ekeuı de ruhtar auylynyŋ tūrǧyny.
Anda-sanda osy qart Denderdıŋ demı auyrlap tūrady. Bız bıletın jerde Denderdıŋ demı talantty sazger, örelı önerpaz Zämzam Däuıtov mezgılsız ömırden ötken kezde qatty auyrlap kettı. Odan soŋ Tabyldy jöneltkende Dender taǧy bır küŋırendı. Köne mūranyŋ joqtauşysy, arqaly aqyn Sansyzbai Bazarbaev dünie salǧanda da Denderdıŋ jüregı ekpındei soqty. Keşe ǧana tanymal jurnalist, jyr jüirıgı Qoişyǧūl Jylqyşievtyŋ däm-tūzy tausylǧanda Denderdıŋ tynysy taryldy da qaldy.
Talantty ūldardy düniege äkelgen Denderdıŋ demı endı auyrlamasyn! Tabyldyŋ jyrlary jasanyp, änderı äuelei bersın!
