13 jeltoqsanda Almaty qalasynda qazaq qalamgerlerınıŋ qara şaŋyraǧy Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ 90 jyldyǧyna arnalǧan saltanatty şara öttı. Odaqtyŋ mereitoiy – jazuşylar üşın ǧana emes, barşa közı qaraqty qauym üşın tarihi mänı zor oqiǧa.
Saltanatty jiynǧa Qazaqstan Respublikasynyŋ Memlekettık keŋesşısı Erlan Qarin, Mädeniet jäne aqparat ministrı Aida Balaeva, TÜRKSOI halyqaralyq ūiymynyŋ bas hatşysy Sūltan Raev, Euraziia Jazuşylar odaǧynyŋ prezidentı Ufuk Tuzman qatysty.
Memlekettık keŋesşı Erlan Qarin Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Odaqtyŋ 90 jyldyǧyna orai joldaǧan qūttyqtau hatyn oqyp berdı. Memleket basşysynyŋ hatynda «Jazuşylar odaǧy – ruhaniiatymyzdyŋ altyn dıŋgegı. Būl ūiym qalamgerlerımızdıŋ käsıbi qauymdastyǧy retınde töl ädebietımız ben mädenietımızdı örkendetuge jäne ony älemge tanytuǧa zor yqpal etedı. Söz önerınıŋ qaraşaŋyraǧyn ūlttyq bıregeilıgımızdıŋ berık tūǧyry deuge bolady.
Qazır bız ūlttyŋ jaŋa sapasyn qalyptastyryp jatyrmyz. Ozyq oily ūrpaq tärbieleu ısınde ziialy qauym airyqşa röl atqaruy kerek. Osy jauapkerşılıktı tereŋ sezınıp, adamgerşılık qūndylyqtardy keŋınen därıptep jürgen barşa qalamgerlerge şynaiy rizaşylyǧymdy bıldıremın» delıngen.
Saltanatty jiynǧa arnaiy kelgen Qyrǧyz Respublikasy Prezidentınıŋ keŋesşısı Arslan Qoişiev Qyrǧyz Respublikasynyŋ Prezidentı Sadyr Japarovtyŋ qūttyqtauyn jetkızdı.
Ūlttyq ädebiettı qoldau mäselesı ūdaiy Memleket basşysynyŋ basty nazarynda.
2023 jyly Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qoldauymen «Qazaqstannyŋ Halyq jazuşysy» ataǧy qaitaryldy.
Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ 90 jyldyǧyna orai joldaǧan qūttyqtau hatynda Qasym-Jomart Kemelūly «Ädebiet – oiymyzdyŋ tereŋdıgı men ruhymyzdyŋ asqaqtyǧyn aiǧaqtaityn ūly qazyna. Ony zaman talabyna sai damytu – qalamger qauymnyŋ ǧana emes, memleketımızdıŋ aldynda tūrǧan maŋyzdy mındettıŋ bırı» dep atap öttı.
Memleket basşysy özınıŋ qalamgerlerge joldaǧan qūttyqtau hatynda aqyn-jazuşylardyŋ ūltty ūiystyru jolynda qaltqysyz qyzmet etıp jürgenın atap körsetken. «Aǧa buyn negızın qalaǧan osy ūlaǧatty dästür üzdıksız jalǧasyp keledı» delıngen hatta.
Ǧasyrǧa juyq tarihy bar Qazaqstan Jazuşylar odaǧy – ūltymyzdyŋ ruhani kemeldenuıne zor üles qosqan, san ǧasyrlyq mädeni mūramyzdy jaŋǧyrtyp, öleŋ men jyrdyŋ kielı besıgın terbep kele jatqan şyǧarmaşylyq ortalyq.
Qazırgı taŋda Jazuşylar odaǧy – 1015 müşesı bar elımızdegı eŋ ırı şyǧarmaşylyq bırlestıkterdıŋ bırı.
Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev būǧan deiın «Jazuşylar odaǧy – ūlttyq intelligensiianyŋ basyn qosyp otyrǧan qara şaŋyraq» dep osynau tarihy tereŋ ūiymǧa joǧary baǧa bergen.
Odaqtyŋ 90 jyldyǧyna mereitoiǧa alys-jaqyn şeteldık qonaqtar – TÜRKSOI halyqaralyq ūiymynyŋ bas hatşysy, Euraziia Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy, TMD jäne Europa elderınıŋ Jazuşylar odaqtarynyŋ töraǧalary, Şvesiia, Resei, Türkiia, Qytai, Äzırbaijan, Özbekstan, Qyrǧyzstan, Moŋǧoliia, Tatarstan, Başqūrtstan elderınen kelgen mädeniet pen ädebiet ökılderı, sondai-aq elımızdıŋ tükpır-tükpırınen kelgen aqyn-jazuşylar, ziialy qauym men otandyq biznes ökılderı qatysyp, olardyŋ barlyǧy derlık söz söilep, qūttyqtady.
Jazuşylar odaǧynyŋ 90 jyldyǧyna arnalǧan saltanatty jiynda «Ädebiet – ruhani damudyŋ qozǧauşy küşı, qoǧam tūraqtylyǧynyŋ kepılı» taqyrybynda baiandama jasaǧan Odaqtyŋ qazırgı töraǧasy Mereke Qūlkenov «Bügınde bız Ädılettı Qazaqstanǧa qadam bastyq. Qazırgı qazaq ädebietı de jaŋaru üstınde dep nyq senımmen aita alamyz. Tyŋ da tosyn taqyryptar, jaŋa janrlar, sony stilder, ambisiiasy zor avtorlar ädebi proseske jaŋaşa serpın berude» dep atap öttı.
Alys-jaqyn şetelden kelgen qonaqtar Jazuşylar odaǧynyŋ 90 jyldyq mereitoiymen qūttyqtap, söz söiledı.
Halyqaralyq TÜRKSOI türkıtıldes mädenietı ūiymynyŋ bas hatşysy Sūltan Raev:
«...Jazuşylar Odaǧynyŋ tarihy tereŋ jäne onyŋ şyǧarmaşylyq joly qazaq ädebietınıŋ altyn qoryna ainaldy. Osy 90 jyl ışınde sızderdıŋ qalamdaryŋyzdan tuǧan şyǧarmalar köptegen ūrpaq üşın ruhani azyqqa ainaldy. Ūlttyŋ mädenietı men tarihyn, salt-dästürın, tūtastyǧyn qalammen örnektep, tek qazaq jūrtyna ǧana emes, älemge de tanyttyŋyzdar.
TÜRKSOI ūiymy Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ şyǧarmaşylyǧyna ülken qūrmetpen qaraidy. Sızderdıŋ tuyndylaryŋyzdyŋ türkı halyqtarynyŋ ädebietı men mädenietıne qosqan ülesı zor. Ädebiet – halyqtar arasyndaǧy köpır, al sızder sol köpırdı myqtap bailanystyryp, türkı älemınıŋ ruhani bırlıgın qalyptastyruǧa öz ülesterıŋızdı qosyp kele jatyrsyzdar. Būl 90 jyldyq mereitoi – tek Qazaqstannyŋ ädebietı üşın emes, bükıl türkı älemı üşın ülken jetıstık».
Qyrǧyz Respublikasy Ūlttyq Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Qanybek İmanaliev:
«...Älem ädebietınıŋ qazynasyn baiytqan ruhani älemde qazaq ädebietınıŋ alar orny erekşe. San ǧasyrlyq qazaq epostarynan keiın qazaq jazba ädebietınıŋ de jūldyzy jarqyrap, älemge tanylǧan ūly qalamgerlerdı tudyrdy!
Qazaq jazba ädebietınıŋ basynda tūrǧan Abai Qūnanbaevtyŋ esımın būl künde kım bılmeidı!
Kemeŋger jazuşy Mūhtar Äuezov «Abai joly» romanynda ūly dalanyŋ ūly perzentınıŋ daŋqty ömır jolyn ǧana emes, ötken däuırdegı bükıl qazaq halqynyŋ ömır saltyn körkem surettep, keler ūrpaqqa jetetın ölmes şyǧarmaǧa ainaldyryp, mäŋgılık mūra etıp qaldyrǧanyn maqtanyşpen aitamyz».
Tatarstan Jazuşylar odaǧynyŋ töraǧasy Rkail Zaidullin:
«...Qazaqstan men Tatarstan arasyndaǧy dostyq pen käsıbi qarym-qatynas ta ejelden berık ornaǧan. Bız Qazaqstandaǧy ädebi keşterge belsene qatysamyz, qazaq elındegı ruhani jiyndardy jaqsy köremız jäne qazaq qalamgerlerın öz elımızde quana qarsy alamyz. Bız – qanymyzben de, janymyzben de bır tuǧan aǧaiyndy ūltpyz, jüregımızdıŋ qyly ärdaiym bırge jyrlaidy. Būl bırlıgımız – bızdıŋ ortaq tarihymyz ben bügıngı bauyrlas ädebietımızdıŋ zaŋdy nyşany».
Ūiymnyŋ 90 jyldyǧyna arnalǧan saltanatty şaranyŋ aiasynda ädebi jäne qoǧamdyq maŋyzy zor syilyqtar tabystaldy. Atap aitqanda, Halyqaralyq «Alaş» ädebi syilyǧymen TÜRKSOI halyqaralyq ūiymynyŋ Bas hatşysy Sūltan Raev, Äzırbaijan Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Anar Rzaev, Türkiia Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Musa Kazym Aryjan, Qyrǧyzstannyŋ El jazuşysy Arslan Qoişiev, Özbekstannyŋ Halyq jazuşysy Usmankul Azimov marapattaldy.
«Qazaqstannyŋ Qūrmettı jazuşysy» ataǧy Euraziia Jazuşylar odaǧynyŋ prezidentı Ufuk Tuzmanǧa, Äzerbaijan Jazuşylar Odaǧynyŋ hatşysy, aqyn Raşad Majitovke, Şved jazuşysy, ädebiet zertteuşısı Pauel Friieske, Qyrǧyz Respublikasy Ūlttyq Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Qanybek İmanalievke, Tatarstan Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Rkail Zaidullinge, aqyn Nūrlanbek Qalybaevqa, Özbekstan Jazuşylar odaǧy Töraǧasynyŋ orynbasary Majid Gairatqa, Başqūrtstan Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy Aigiz Baimuhametovke, Resei jazuşysy Andrei Reizvyhke, Iаkutiia Jazuşylar odaǧynyŋ Töraǧasy, «Cholbon» jurnalynyŋ bas redaktory Gavril Androsovqa, Chuvaş Respublikasy Jazuşylar odaǧy basqarma töraǧasynyŋ orynbasary Vasilii Zaharovqa tabystaldy.
Qazaqstan Jazuşylar odaǧynyŋ «Asyl söz» ädebi syilyǧy poeziia nominasiiasy boiynşa Baibota Qoşym-Noǧaiǧa, al proza nominasiiasy boiynşa Tūrsynjan Şapaiǧa būiyrdy.
Sonymen qatar, ädebiet pen ruhaniiattyŋ damuyna qoldau körsetıp jürgen mesenattarǧa beretın «Atymtai Jomart» medalımen bır top käsıpkerler marapattaldy.
Memlekettık keŋesşınıŋ üş töraǧany bırdei qūrmettep, şapan jabuy – jazuşylar arasyndaǧy yntymaqtastyq pen bırlıktıŋ belgısı.
