21 mamyr – Mädeniet jäne öner qyzmetkerlerınıŋ künı. Osyǧan orai Mädeniet jäne aqparat ministrı Aida Balaeva mädeniet jäne öner salasynda eŋbek etıp jürgen qyzmetkerlerdı käsıbi merekesımen qūttyqtady.
«Qūrmettı dostar! Qazaqstannyŋ barlyq mädeniet jäne öner salasynyŋ qyzmetkerlerın käsıbi merekesımen şyn jürekten qūttyqtaimyn! Bügınde elımızde 7 600 mädeniet mekemesı jūmys ısteidı. Atap aitqanda, 3 890 kıtaphana, 57 teatr, 231 arhiv, 275 muzei, 2 994 mädeni-demalys ortalyǧy, 113 kinoteatr, 36 konserttık ūiym jäne 4 sirk bar. Salada 58 myŋnan astam maman qyzmet atqarady.
Qazaqstannyŋ mädeniet salasynda eldıŋ ruhani jäne mädeni-tarihi mūrasyn halyqaralyq deŋgeide nasihattauǧa baǧyttalǧan auqymdy jūmystar atqaryluda.
Maŋyzdy bastamalardyŋ bırı — älemdık qauymdastyqqa halqymyzdyŋ bai mädenietı men töltuma bolmysyn tanystyratyn, segız tılde, onyŋ ışınde BŪŪ-nyŋ alty resmi tılı, sondai-aq qazaq jäne türık tılderınde qoljetımdı Qazaq Culture aqparattyq platformasy ıske qosyldy.
Mädeniet mekemelerın damytu maqsatynda 2024 jyly toǧyz respublikalyq ūiymǧa «Ūlttyq» märtebesı berıldı. Būl olardyŋ qyzmetkerlerınıŋ eŋbekaqysyn 1,75 esege arttyruǧa mümkındık berdı.
Qazaqstan bedeldı halyqaralyq körmeler men mädeni jobalarǧa belsendı qatysyp keledı.
Atap aitqanda, 60-şy Venesiia biennalesınde tūŋǧyş ret otandyq suretşılerdıŋ tuyndylary qoiylǧan Qazaqstan pavilony aşyldy.
Fransiiadaǧy Gime muzeiınde saqtar däuırınen Qazaq handyǧyna deiıngı kezeŋdı qamtityn «Qazaqstan: Ūly dala jauharlary» atty auqymdy körme öttı.
Qytaidyŋ Tianszin qalasynda «Altyn adam jäne Ūly dala» körmesı ūiymdastyryldy,. Al, QR Ūlttyq muzeiınde Leonardo da Vinchidıŋ «Ädemı hanşaiym» atty tuyndysy ekspozisiialandy»,—dedı ol.
Aituynşa, ministrlık halyqaralyq mädeni bailanystardy nyǧaituǧa öz ülesın qosqan.
«2024 jyly Täjıkstan men Türıkmenstanda Qazaqstannyŋ mädeniet künderı, sondai-aq Qazaqstanda Türıkmenstan, Äzerbaijan, Armeniia jäne Saha Respublikasynyŋ (Resei federasiiasy) mädeniet künderı ötkızıldı. Aşhabad qalasynda Qūrmanǧazy men Abaiǧa, Duşanbe men Qazan qalalarynda Abaiǧa eskertkışter ornatyldy.
Sonymen qatar V Düniejüzılık köşpendıler oiyndary jäne onyŋ aiasynda ötken Dimaş Qūdaibergennıŋ ekı kündık konsertı sekıldı 16 ırı imidjdık jäne mereitoilyq konsert ūiymdastyryldy.
Elımızdıŋ jas talanttary da ūlttyq imidjdı nyǧaituǧa zor üles qosyp, 255 qazaqstandyq önerpaz 17 memlekette ötken halyqaralyq baiqaularda jeŋımpaz atandy.
«Qazaqkonsert» bırlestıgı janyndaǧy Jambyl atyndaǧy filarmoniia bazasynda Memlekettık klassikalyq gitarister kvintetı men «Bırlık» ansamblı qūryldy.
Şanhai yntymaqtastyq ūiymynyŋ sammitınde Qytai men Qazaqstannyŋ memleket basşylary mädeni ortalyqtar aşu bastamasyn köterıp, tiıstı ükımetaralyq kelısımge qol qoidy. Qazırgı uaqytta Qytaida Qazaqstannyŋ mädeni ortalyǧyn aşu boiynşa jūmystar jürgızılude.
2025 — ideologiialyq jäne tarihi tūrǧydan maŋyzdy oqiǧalarǧa toly jyl.
Ūly Otan soǧysyndaǧy Jeŋıstıŋ 80 jyldyǧyna orai elımızde 2000-nan astam ıs-şara ötkızu josparlanǧan.
Ūly Jeŋıstıŋ ruhyna taǧzym retınde «Batyrlarǧa taǧzym» onlain platformasy äzırlendı. Onda marapattau paraqtary, maidangerlerdıŋ fotosuretterı, estelıkterı, maidannan kelgen hattar men özge de qūjattar qamtylǧan bıregei derekter bazasy jinaqtalǧan. Sonymen qatar 6 kıtap, fotoalbomdar jaryq kördı, «Äliia» körkem filmı, 80 beinerolik, 17 derektı film men serialdar boiynşa jūmystar aiaqtalu satysynda.
Negızgı arhivtık üderısterdı avtomattandyryp, azamattarǧa retrospektivtı arhivtık aqparatqa qaşyqtan qol jetkızudı qamtamasyz etetın «E-arhiv» aqparattyq jüiesın engızu jalǧasuda. Bügınde būl jüie arqyly Ūlttyq arhiv qoryndaǧy jalpy qūjattardyŋ 10 paiyzy, iaǧni 2 654 404 saqtau bırlıgı sifrlandyryldy. Būl – elımızdıŋ tarihi damuy, halyq taǧdyry mee maŋyzdy oqiǧalar turaly qūndy derekter.
Qazaqstannyŋ ūlttyq elektrondy kıtaphanasy (QazŪEK) ūlttyq mädeni mūrany sifrlandyru jäne saqtau boiynşa jobalardy belsendı türde jüzege asyryp keledı. Qazırgı taŋda 80 465 qūjattyŋ elektrondy köşırmesı qoljetımdı.
Jüktelgen qūjattar 64 tıldı qamtidy. 2025 jylǧy säuır aiynda QazŪEK kontentın qarau sany – 595 549, avtorlar rūqsat bergen kıtaptardy jükteu sany – 322 861. Kıtaphanaǧa kıru sany – 146 909, paidalanuşylar – 77 elden 70 721 adamdy qūrady.
2025 jyly Qazaqstan Konstitusiiasynyŋ 30 jyldyǧyna, Abaidyŋ 180 jyldyǧyna, Şoqan Uälihanovtyŋ 190 jyldyǧyna, Mırjaqyp Dulatovtyŋ 140 jyldyǧyna jäne Nūrǧisa Tılendievtıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan mereitoilyq ıs-şaralar ötkızu közdelıp otyr.
Türkıstan qalasynda Qoja Ahmet Iаsaui mūrasyn zertteu jäne nasihattau maqsatynda 15 elden 100-den astam otandyq jäne şeteldık ǧalymdardyŋ qatysuymen halyqaralyq ǧylymi simpozium öttı»,—dep tolyqtyrdy ministr.
Aida Balaeva mädeniet qyzmetkerlerı künıne orai QR Ūlttyq muzeiınde III Halyqaralyq muzeiler kongresı ötıp jatqanyn mälımdedı. Sonymen qatar Qazaqstan muzeilerınıŋ 3D ülgılerı engızılgen «Virtualdy muzeiler jelısı» portaly ıske qosylady dep josparlanuda. Odan bölek, Şandun provinsiiasynda (Qytai), Özbekstanda, Fransiiada, Armeniiada, Katar men Vetnamda mädeniet künderı men körmeler ötkızu josparlanǧan.
«Elımızde Resei men Fransiia suretşılerınıŋ körmelerı ötude. Memlekettık mädeniet ūiymdarynyŋ gastrolderı men halyqaralyq festivalderdı ūiymdastyru da kün tärtıbınde tūr. Teatrlarda otandyq jäne şeteldık dramaturgterdıŋ 300-den astam jaŋa qoiylymy sahnalanady.
Kinematografiia salasy da qarqyndy damyp keledı. «Kinematografiia turaly» zaŋǧa «Qazaqfilm» kinostudiiasyn qoldauǧa baǧyttalǧan özgerıster engızıldı. Qarjylandyrudyŋ aşyqtyǧyn arttyru maqsatynda jobalardy ırıkteu täsılderı qaita qaralyp, ideologiialyq tūrǧydan maŋyzy joǧary taqyryptarǧa basymdyq berıldı.
2024 jyly memleket qoldauymen 16 ūlttyq film tüsırıldı. Onyŋ ışınde 7 film 34 halyqaralyq marapatqa ie boldy. Prokattaǧy otandyq filmderdıŋ ülesı 22,97%-ǧa, al qazaq tılındegı filmderdıŋ ülesı 19,76%-ǧa jettı.
Türkı memleketterınde ötken Qazaqstan kinosy künderı aiasynda «Qazaq handyǧy», «Dos-Mūqasan», «Nabat operasiiasy», «Paralimpies» filmderı körsetıldı.
Almatyda ötken XVII Halyqaralyq «Euraziia» kinofestivalınde 11 elden 50 film ūsynyldy. Kinoprokat salasyna qatysty mälımetterdı jinaqtauǧa arnalǧan «E-Kino» aqparattyq jüiesı äzırlenıp jatyr. 2025 jyly animasiialyq, derektı jäne körkem filmder öndırısıne 357 ötınım kelıp tüstı, olardyŋ barlyǧy saraptamalyq baǧalaudan ötude.
Tarihi-mädeni mūrany saqtau jäne nasihattau ısıne erekşe nazar audaryluda. Osy baǧytta «Mädeniet turaly» zaŋǧa halyqaralyq körmelerge biudjetten subsidiia bölu jäne mädeni mūra nysandaryn paidalanuǧa rūqsat beru tetıkterın qarastyratyn özgerıster engızıldı.
Bügıngı taŋda elımızde 25 myŋnan astam tarihi-mädeni mūra nysany tırkelgen. Onyŋ 265-ı respublikalyq maŋyzy bar eskertkışter qataryna ense, taǧy 12 myŋnan astamy jergılıktı maŋyzy bar tarihi jäne mädeniet eskertkışterı tızımıne engızılgen.
Ūlttyq mädeniet nysandary men elementterın älemdık mūralar qataryna engızu baǧytynda belsendı jūmys jürgızılude. 2024 jyly «Betaşar» dästürı IýNESKO-nyŋ materialdyq emes mädeni mūralar tızımıne endı. Sonymen qatar, IýNESKO-ǧa «Jıbek joly: Ferǧana – Syrdariia dälızı» jäne «Maŋǧystaudyŋ jerasty meşıtterı» jobalary boiynşa nominasiialyq doseler daiyndalyp tapsyryldy.
Osy baǧyttaǧy jūmystardy üilestıru üşın arnaiy vedomstvoaralyq jūmys toby qūrylyp, aldaǧy üş jylǧa arnalǧan IýNESKO aiasynda mädeni mūrany saqtau men nasihattaudyŋ Keşendı jospary äzırlendı.
Sonymen bırge, Ortalyq Aziia elderınıŋ tarihi-mädeni mūrasyn bırıktıretın bıryŋǧai sifrlyq platforma qūru bastamasyn jüzege asyru mümkındıgı qarastyrylyp jatyr.
Otandyq jetekşı muzeilerdıŋ ǧylymi-zertteu äleuetın arttyru jūmystary da jandana tüstı. Osy maqsatta Astana qalasyndaǧy Ūlttyq muzei bazasynda jetekşı italiialyq mamandardy tarta otyryp, Käsıbi restavratorlardy daiarlau jäne restavrasiia ortalyǧyn aşu josparlanuda»,—dedı ol.
Ministrdıŋ aituynşa, mädeniet — keŋ auqymdy sala.
«Mädeniet – būl tek marapattar men körmeler ǧana emes. Būl – bız keide eskere bermeitın, keŋ kölemdı injenerlık infraqūrylymǧa, energiia jäne su jelılerımen jabdyqtalǧan kürdelı şaruaşylyq jüiesıne süienetın auqymdy sala.
2024 jyly elımızdıŋ öŋırlerınde 45 mädeniet nysany jöndeuden ötıp, 255 jaŋa mekemenıŋ qūrylysy aiaqtaldy.
2025 jyly 51 nysandy jöndeu jäne taǧy 250 nysandy salu josparlanyp otyr.
Respublikalyq deŋgeidegı auqymdy jūmystar da bastalyp kettı. M.Äuezov atyndaǧy Qazaq ūlttyq drama teatry özınıŋ 100 jyldyǧyna orai qaita jaŋǧyrtylady. Sondai-aq Natalia Sas atyndaǧy balalar men jasöspırımder teatryna rekonstruksiia jūmystary juyrda bastalady.
Käsıbi merekelerıŋızben şyn jürekten qūttyqtai otyryp, sızderge şyǧarmaşylyq şabyt pen tolaiym tabys tıleimın! Halyqtyŋ ystyq yqylasy men qoşemetıne bölene berıŋızder!Qūrmettı dostar!
Qazaqstannyŋ barlyq mädeniet jäne öner salasynyŋ qyzmetkerlerın käsıbi merekesımen şyn jürekten qūttyqtaimyn!»—dedı ol.
Bügınde elımızde 7 600 mädeniet mekemesı jūmys ısteidı. Atap aitqanda, 3 890 kıtaphana, 57 teatr, 231 arhiv, 275 muzei, 2 994 mädeni-demalys ortalyǧy, 113 kinoteatr, 36 konserttık ūiym jäne 4 sirk bar. Salada 58 myŋnan astam maman qyzmet atqarady.
