Almatydaǧy Memlekettık quyrşaq teatryna balalarymyzdy alyp barudyŋ sätı tüstı. Qyzyldy-jasyldy kiım-kigen türlı keiıpkerler balalardyŋ köŋılın köterdı-aq. Alaida ol bırneşe mäselege köŋılımızdı audardy: qoiylymdardy jeŋıl-jelpı, daŋǧyrlaq, batystyq ülgıdegı äuendermen ärleitındıgı, iaǧni balalar sanasyn äu bastan ūlttyq qūndylyqtardan tys tärbieleitındıgı, odan bölek, qoiylym keiıpkerlerınıŋ internasionaldy obrazdardan tūratyndyǧy, tıptı qazaq ūǧymyna jat keiıpkerlerden tūratyndyǧy. Qysqasy, teatrdyŋ ūstanǧan repertuarlyq saiasaty köŋılden şyqpady.
«Üş torai», «Qyzyl telpek», «Quyrşaq-dumany» (türlı etnostar men halyqtardyŋ bilerı men änderı), «Baǧdarşam» (jol erejesı) degen qoiylym ataularynan-aq köp dünienı aŋǧaruǧa bolady. Qazaqşa qoiylymdar orysşadan audarylyp berıledı, al keibır tūstary audarylmai sol qalpynda jüredı. Mysaly, orysşa, batystyq änder qazaqşa qoiylymda audarylmai sol küiı berılude. 80 jylǧa juyq tarihy bar memlekettık teatr qazaq keiıpkerlerınen ne üşın bas tartady? Osy saualdy Katerina esımdı teatr direktorynyŋ şyǧarmaşylyq damytu jönındegı orynbasaryna qoiyp edık, ol: «Aldaǧy uaqytta «Ajeşki» degen qoiylym qoiudy josparlap otyrmyz. Bızde bastyqtar jiı auysyp jatady. Sondyqtan, bastamalar jiı aiaqsyz qalady», – dep syltau aitty. Qūdai-au, «ajeşkilerden» basqa keiıpker qūryp qalyp pa? Jaraidy, joqtan joǧary dersız. Ūlttyq ideologiialyq tūrǧyda qarasaq, 80 jylda jetken jetıstıgımız «Ajeşki» bolmaq pa? Aitpaqşy, «Quyrşaq-dumany» qoiylymynda Aldar köse degen keiıpker bar. Qoiylymnyŋ basyn aşyp, aiaǧyn jauyp beredı. Bıttı. Sonda qazaqta balalar keiıpkerlerınen jalǧyz Aldar köse ǧana bar ma eken? Qūdaiǧa şükır, qazaq ertegı keiıpkerlerıne kende emes. Alpamys batyr, Qobylandy batyr, Ertarǧyn, Qambar batyr jäne taǧy basqa epostyq obrazdardy aitpaǧanda, ertegı-aŋyzdarda kezdesetın tau kötergen Tolaǧai, jelmen jarysqan Jelaiaq, bır köldıŋ suyn kelesı kölge auystyryp jüretın Költausar, tau men taudy qaǧystyryp ermek etetın Tausoǧar, batyrǧa süienış bolatyn samūryq qūs, alyp bäiterek, qazandai basy bar Qaǧanaqbas, şidei būty bar Şibūt, qyldai moiny üzılgelı tūrǧan Qylkeŋırdek, ūşaryn jel, qonaryn sai bıletın Qaŋbaq şal qai eldıŋ keiıpkerlerınen kem? Teatrdyŋ repertuarlyq saiasaty balalardy eŋ äuelı ūlttyq-memlekettık, otanşyldyq ruhta tärbieleuge qūryluy tiıs. Ūlttyq dünietanymy qalyptaspaǧan balalar erteŋ el igılıgıne jūmys ısteidı dep aitu da ekıtalai. Ūlttyq dünietanymdy qalyptastyratyn bırden-bır öner oşaǧy Quyrşaq teatry boluy tiıs. «Memlekettık» degen därejesı bola tūra, 80 jyl boiy memlekettık-ūlttyq ideologiiaǧa dūrys qyzmet etpeuın qalai tüsınuge bolady? Eŋ äuelı, qazaq tılındegı qoiylymdar audarma emes, töl tuyndylar boluy kerek. Quyrşaqtar teatrdyŋ özınde äzırlenedı eken. Mysaly, nauryz merekesıne «Haiuanattardyŋ jyl basyna talasuy» nemese «Müşel» degen ertegını qoisaq, qandai ädemı bolar edı. Jazuşylarymyz quyrşaq qoiylymyna yŋǧailap ssenariiler äzırlese, onda ūlttyq keiıpkerlerımız molynan qamtylsa ǧoi, şırkın. Endeşe, taiaqtyŋ bır ūşy özımızge de kelıp tietındei. Bız daiyn ssenarii aparyp ūsynbasaq, aitpasaq, synǧa almasaq, qazaqta qandai keiıpkerler bar ekendıgın teatr basşylyǧy qaidan bıledı? Bır şetten, teatr basşylary da qazaq tılındegı ssenariiler baiqauyn jariialap, memlekettık ideologiia yŋǧaiyna qarai bet būruy qajet.
Gülım MYQTYBEKOVA, Almaty qalasynyŋ tūrǧyny:
– Menıŋ üş balam bar. Kışkentailarymdy Quyrşaq teatryna jiı äkelıp tūramyn. Äuelı saǧat 11.00-de qazaqşa qoiylym qoiylady, al 12.30-da orysşa qoiylym qoiady. Qazaqşa qoiylymdarǧa adam az keledı. Degenmen, keide arnaiy ūiymdastyrylyp keletın balabaqşa balalarymen, basta-uyş synyp oquşylarymen lyq tolatyn kezderı köp. Orysşa qoiylymǧa adamdar jaqsy keledı. Uaqyty da yŋǧaily. El-jūrt senbı-jeksenbı künderı ūiqydan erte tūrǧysy kelmeidı ǧoi. Sosyn 12.30-daǧy qoiylymǧa keluşıler äldeqaida köbırek. Onyŋ üstıne, Almatyda orystıldı orta basymdyqqa ie. Orystıldılerdıŋ basym boluy sebebınen qazaqşa qoiylymdarǧa degen enjarlyq közqaras qalyptassa kerek. Öitkenı qazaqşa keiıpkerler joqqa tän. Bärı orysşadan audarma. Qazaqta jazuşy joq pa, älde teatrdyŋ saiasaty dūrys emes pe, tüsınbedım.
Arman ÄUBÄKIR
