Ǧalymdar Esık qorǧanynan tabylǧan «Altyn adamnyŋ» esımıne qatysty boljam aitty. Äzırbaijan ǧalymy Zaur Gasanov altyn kiımdı saq jauyngerınıŋ esımı Syŋly boluy mümkın degen qorytyndyǧy keldı.
«Altyn adamdy» Almaty oblysyndaǧy Esık qalasynyŋ soltüstıgındegı Esık özenınıŋ sol jaq jaǧalauyndaǧy temır däuırınen saqtalǧan saq obasynan 1969 arheolog Kemel Aqyşev tapqan bolatyn. Arheologiialyq zertteuler būl adamnyŋ bızdıŋ zamanymyzdan būrynǧy 5 – 4 ǧasyrlarda ömır sürgenı anyqtady. Kiım ülgısı, jerleu räsımı, «Altyn adamnyŋ» Jetısu jerın mekendegen saqtardyŋ körnektı elbasynyŋ ūly nemese jas kösem, äskerbasy ekenın aiqyn körsetedı. Köne däuırdegı materialdyq mädeniet, öner, mifologiia, t.b. salalardan mol derek beretın jädıger saqtarda memlekettık örkeniet erteden qalyptasqanyn däleldeidı. Esık qorǧanynan tabylǧan jauynger qazır Qazaqstannyŋ azattyq simvolyna ainaldy. Onyŋ tūlǧasy Almatynyŋ bas alaŋyna ornatylǧan, töbe börkındegı qanatty tūlparlar beinesı eltaŋbamyzda bederlengen.
Tabylǧanyna jarty ǧasyrǧa juyq uaqyt bolsa da, arheologiialyq nysan retınde «Altyn adamǧa» ǧalymdardyŋ qyzyǧuşylyǧy azaiǧan joq. Taiauda Äzırbaijan Ūlttyq ǧylym akademiiasy Arheologiia jäne etnografiia institutynyŋ qyzmetkerı Zaur Gasanov qorǧannan tabylǧan kümıs ydystaǧy jazuǧa zertteu jürgızıptı. Zattaǧy runa jazuyna Orhon-Enisei taiauşyǧystyq taŋbalary fonetikasy negızınde taldau jasau onyŋ türkı tılınen şyqqanyn körsetken. Tüpnūsqada «Dört bul küz Sınglıyı ır — «Dünyanın dörd (küncü) tərəfindəki tayfalar Sınqlıya nəğmə qoşur», Uş yüz yığ anta ıçır — «Üç yüz ağlar gözlü and içir» dep jazylǧan. Qazaq tılıne: «Dünienıŋ tört būryşynan Syŋly taipasy jyrlaidy. Üş jüz joqtauşy ant-su ışedı» dep audarylady eken.
«Bız būl jazudyŋ däl osyndai maǧyna beretındıgıne aiǧaq bolatyn Gerodot eŋbekterı men «Qytaidyŋ Han dinastiiasy tarihyn» qosqanda bırqatar grammatikalyq, tarihi, ädebi kuälıkter taptyq», — deidı ǧalym.Gasanovtyŋ aituynşa, «Altyn adamnyŋ» Syŋly degen märtebesı hunnu imperatoryna tiesılı äigılı qūdırettı qylyş «Ching-lu» atauyna säikes keledı.
«Türkıstan»
