Ataǵy alty alashqa aıan áıgili aǵa sultan Qunanbaı Óskenbaıulynyń janynda kez-kelgen iste aqyl-keńes qylatyn, arqa súıegen senimdi serikteri bolǵan. Solardyń ishinen oıyp oryn alatyn, týǵan balasyndaı bolyp ketken Izǵuttynyń ózindik orny erekshe.
Izǵutty jaıynda osy ýaqytqa deıin belgili aqyn-jazýshylar, kóne kóz shejireshiler elimizge tanymal gazet-jýrnaldar men jınaq-kitaptarda birqatar maqalalar men eńbekter jarııalady. El aýzynan jazyp alynǵandyqtan shyǵar, solardyń keıbirinde qate pikirler men jańsaq derekter kóptep kezdesedi. Atap aıtsaq Izǵuttynyń týǵan jyly, shyǵý tegi men esimi jaıyndaǵy pikirler árqıly. Osyǵan baılanysty basqaǵa qaraǵanda óz ata-babasynyń tarıhyn tikeleı urpaǵynan artyq, ári naqtyraq biletinder tabyla qoımas degen oımen Izǵutty týraly málimetterdi onyń urpaqtary Qabdymurat, Saǵımurat, Alımurat jáne Qalımalardyń qoljazba estelikterimen salystyryp, saralap, aqıqatyn ashýǵa tyrystyq.
Izǵutty kópshilikke «Abaı joly» epopeıasyndaǵy negizgi keıipkerlerdiń biri retinde jaqsy tanys. Onda qajy atamyzdy ǵulama M.Áýezov «qyrǵyzdan kelip sińgen Qunanbaıdyń asyrandy inisi» dep jazady. Múmkin áıgili jazýshy obraz jasaý úshin sol zaman talabyna saı osylaı burmalaǵan shyǵar. Kim bilsin? Basqa ádebıet zertteýshileri de osyǵan súıenip, ony birde «Qunanbaıdyń ókil inisi», keıde «asyrandy balasy» dep keledi. Bul týraly belgili jazýshy, aıtysker aqyn, babamyzdyń tarıhyna birqatar zertteýlerin arnaǵan Qalıhan Altynbaev óz eńbekterinde jaqsy atap ótti (1).
Isi qazaqqa Izǵutty Qunanbaev bolyp tanylǵan babamyz 1830 jyly Aqsýat óńirindegi «Qarǵyba» ózeniniń boıyndaǵy «Qara oba» deıtin jerde dúnıege kelgen. Bul týraly Abaı murajaıynda birneshe jyl ǵylymı qyzmet istegen Muzdybaı Beısembaevtyń tapqan arhıv derekterinde keltirilgen (2). Izǵuttynyń azan shaqyryp qoıǵan aty — Baqtybaı. Onyń ákesi Saqaý (shyn aty basqa, tilinde kemistigi bolǵandyqtan jeńgeleri osylaı atap ketken) Muryn ishindegi belgili Nuran baıdyń balasy. Nuran shirigen baı bolǵan. Ol óz balalarynyń saýatyn ashtyrý úshin arnaıy molda jaldap oqytqan. Áke jolyn qýǵan Saqaý da osy úrdisti jalǵastyrady. Onyń balalary tek álipbı ǵana emes, sondaı-aq oryssha da hat tanyǵan. Saqaýdan Muhametjan, Qudaıberdi, Súleımen, Baqtybaı (Izǵutty), Shıbaı, Áljan taraıdy. Osynyń ishindegi Áljannan belgili Alash qaıratkeri, Alash mılıııasyn qurýshy tulǵa – Otynshy Áljanov týady. Al Saqaýdyń tuńǵyshy Muhametjannan belgili jazýshy, ataqty «Shyńǵyshan» romanyn qazaq tiline tárjimalaǵan áıgili aýdarmashy Jaǵypar Muhametjanov týǵan.
Kezinde Tobyqty men Naımannyń Muryn eli jer shalǵaılyǵyna qaramaı qudandaly, alys-beristi jekjat bolǵan. Óskenbaı men Nuran baıdyń arasynda osyndaı baýyrlastyq, dostyq besik qudalyqqa kóship, Óskenbaıdyń Taıbala esimdi qyzyn Saqaýǵa aıttyrady. Ataq-dańqy ólkege jaıyla bastaǵan Qunanbaı starshyn qaryndasynyń toqaldyqqa barýyn jaqtyrmaı, rızalyq kelisimin bermeıdi. Alaıda «besik qudalarymen» qudalaspaýdy dástúr buzýshylyq, súıekke tańba salý dep, sókettikke sanaǵan paıǵambar jastaǵy Óskenbaı bı men dana Zere ájesi Taıbalany ońtaıly sátinde uzatyp jiberedi.
Arada uzaq jyldar ótedi. Aǵa qaryndasyn, qaryndas tórkinin kóre almaı qatty saǵynysa bastaıdy. Ýaqyt emshi ashý-yzany tarqatady. Osyndaı bir kezderi Qunanbaı Naıman elindegi qudalaryna, qaryndasy Taıbalaǵa amandasýǵa barady. Qunanbaı qudasy Nuran baıǵa kelgende salt atpen emes, kúımeli trashmóńkemen keledi. Aıagózdiń ústin basyp ylǵı kenere jolmen júrgen. Keler jolynda aldymen jolshybaı myrzas Sháki bıdiń aýylynda bolady. Sol arada Qunanbaıdy Tana myrza, Nuran baı, eldiń basqa da ıgi jaqsylary qarsy alady. Odan Sháki bıdiń aýylynan shyǵyp Aylynyń kúngeıindegi Tana myrzanyń aýylynda bolady. Tana myrza men Qoqash qajylarda birneshe kún bolǵan Qunanbaı Tarbaǵataı bókteriniń jyly taý atalatyn qonysyndaǵy Nurannyń aýylyna kelgen. Sol jerde búkil Jolymbettiń ıgi jaqsylary bas qosyp, Qunanbaıdyń kelý qurmetine úlken toı jasap, at jarysy báıge, kókpar, aq súıek, kúres sııaqty oıyn-saýyqqa ulasqan. Qudasynda jıyrma shaqty kún bolǵan Qunanbaıǵa qaıtarynda qara nar, qaly kilem, taı-tuıaq altyn jamby, oǵan qosa teginde bir úıir jylqy berip alǵan ataqty Torjorǵa atty altyn kúmispen zerlengen ertoqymymen ákeledi. Bul syılyqtardy aldyna tartqanda Qunanbaı: «Bulardyń bári ózimde de bar. Men basqa bir buıymtaı sharýa aıtaıyn, eger kelisseńder», — depti. Qudalary: «Qunanjan seniń suraǵanyńdy nege bermeıik, aıtyńyz buıymtaıyńyzdy», — desipti. Sonda Qunanbaı: «Myna júgirip júrgen jıenimniń bireýin maǵan berińizder», — deıdi. «Suraǵyńyz asa qymbat, qıyn sharýa boldy, biraq, berdik, alyńyz», – dep kelisedi.
Sonda Qunanbaı eki jıeniniń bireýin ózi qolynan ustap, kóterip alypty. Sol kezde eldiń sheshen bıi Jomart: «Quneke, qolyńa qonǵan qusyń qutty bolsyn! Tiri júrse, bul bala eki eldiń de atyn shyǵarady. Alla ómirli, baqytty etsin dep tileımiz!», — dep batasyn beripti.
Mine, Baqtybaı (Izǵutty) osylaısha Qunanbaı aýylyna attanady. Onyń Shyńǵystaýǵa qalaı barǵany jaıly pikirler de ártúrli. Kóbinde «Muryn eline qydyryp barǵan Manastan balany berip jiberipti» — degen qate derek keltiriledi. Degenmen, Manas batyrdyń Toqabaı eline jaı qydyryp baryp, Taıbala apasymen kórisip qaıtýy ábden múmkin.
Sonymen, Baqtybaı jıenin Qunekeń óz balasyndaı erkeletip ósiredi, qabaǵyna qaraıdy. Soǵan saı bala da aqyldy, qaıratty, pysyq, ári batyr tulǵaly jigit bolyp ósedi.
Baqtybaı (Izǵutty) Qunanbaı aýylyna kelgen jyly (ıaǵnı 1845 jyly) Abaı dúnıege keledi (3).
«Izǵuttynyń sońynan Abaı erdi, Qunekeń aǵa sultan boldy. Bul bala oń aıaǵymen keldi, izi qutty boldy», — dep burynǵy Baqtybaı atyn ózgertip, «Izǵutty» dep jańa at qoıǵan eken Óskenbaı aýyly.
Mine, osylaı Izǵutty Qunanbaı myrza áýletine etene sińise bastaıdy. Yrǵyzbaı aýylyna Izǵuttynyń qadir-qasıeti, qurmeti, syı-yqpaly ózge týystan bir de kem bolmaıdy. Tańdaýly jerden qystaý, jazyq jerden jaılaý alyp berip, óz qolynan úılendirgen Qunanbaı myrza Izǵuttyny meılinshe adal kómekshisi dep tanyp, dosqa da, jaýǵa da qasynan bir eli shyǵarmaı únemi ertip júredi eken.
Izǵutty – sheshen, batyr, kóregen jáne óte pysyq bolyp ósedi. Árham Kákitaıulynyń esteliginde onyń alǵyrlyǵy, pysyqtyǵy, batyr, ójettigi jaqsy sıpattalyp jazylǵan.
«Abaı joly» romanynda aıtylǵan jer daýynyń soǵysy – Musaǵul soǵysy dep atalǵan. Osy soǵysta Izǵutty orasan erlik jasap, qaırat kórsetedi (4).
Izǵutty — uly Abaıǵa naǵyz týys, aǵa bolyp ketken adam. Maıbasar sııaqty aǵalary, Qarataı sııaqty el atqaminerlerimen sóz qaǵystyrǵanda olardy aıaýsyz jeńip, Qarataı sheshenniń ózin qaıtalap turmastaı jeńiltip Qunanbaıǵa taǵzym etkizgen.
Al Izǵuttyny Abaı qatty syılaǵan, áńgimesin tyńdap, birge júrgendi jaqsy kórgen. Romannyń birinshi kitabynda bul týraly kóptegen jaıttar tolyǵyraq aıtylady. Abaı er jetkende de Izǵuttymen, onyń balalarymen jaqsy aralasyp syılasqan. Izǵuttynyń Kárim degenge turmysqa shyqqan bir qyzy Alash (Jańa Semeı) qalasynda turǵan. Qalaǵa kelgende Abaı osy úıge túsip júrgeni romanda jaqsy aıtylady.
Aǵa sultan Qunanbaıdyń jaqyn inileri Jaqyp, Maıbasar, serikteri Qarataı, Jumabaılarǵa qaraǵanda Izǵuttynyń orny da bólek, salmaǵy da basym bolǵan. Izǵuttyǵa Qunekeń oń jaǵynan oryn berip, eń jaýapty, qysyltaıań, ári abyroıly jumystardy tapsyrǵan.
Orta júz elindegi ataqty úlken toı – Alshynbaıdyń qyzy Dildáni uzatqan toı bolǵan. Toıǵa kelgenderge tabaq-tabaq etti birtústes qos jorǵalarmen tasyp turǵan. Mine, osy toıǵa Qunanbaı jaǵynan Izǵutty bas quda bolyp barǵan. Bul kezde Izǵuttynyń jigit aǵasy bolyp qalǵan shaǵy eken. Sózge sheshen, kórkine aqyl-parasaty saı, qurmetti, senimdi bolǵandyqtan Qunanbaı Izǵuttyǵa bas qudalyqty senip tapsyrǵan. Árıne, búkil tobyqty ishinen Izǵuttynyń bundaı syıǵa laıyq bolýy el ishindegi úlken abyroıynyń arqasa ekeni sózsiz.
Qunanbaı jasy jetpisten asqanda 1874 jyly Mekkege qajyǵa barýǵa daıyndalady. Qunekeńmen erip, ol kisini kútisip, qudaı jolyna barýdy, «kishi qajy» atanýdy árkim oılaıdy, bári de barǵysy keledi. Alaıda, Qunanbaı ózi bul uzaq jolǵa jolserik bolýǵa Izǵuttyny ǵana qalaıdy. Bul joly da aǵa sultan seriginiń aqyl-parasatyna, erligine, qaısarlyǵyna senim artady.
Bul týraly «Abaı jolynyń» ekinshi kitabyndaǵy «Taıǵaqta» dep atalatyn taraýynda: «Qıyn sapar ýaıym bolsa, ol — káriliktiń taqaýlyǵy, qaırat qaıtqandyǵy. Sony ásirese kóp oılap, Qunanbaı osy jolǵa ózi baratyn nıetti Izǵuttyǵa da nıet etip, ony qasyna joldas etken. Ol kópten bergi senimdi serigi bolatyn. Jol kıimin osy qalaǵa Mákishke sý jańa ǵyp tikkizip kıingen Izǵutty qazir de Qunanbaıdyń dál qasyna otyrǵany sol. Jasy qyryqty jartylap asyp bara jatqan Izǵutty áli kúnge jıyrma bestegi jigit kúıindeı shıraq, qaıratty, sergek bolatyn» delingen (5).
Sonymen olar azaby kóp uzaq jolǵa – Mekkege attanady. Jol-jónekeı kerýenge ilesip kele jatqan olardy «bádáýıler» tonamaqshy bolady. Sol jerde Izǵutty asqan batyrlyq kórsetip, qanshama dúnıe-múlik pen aqshany qaraqshylarǵa bermeı aman alyp qalady. Sóıtip, Qurban aıty qarsańynda qasıetti orynǵa baryp jetedi. Osynshama uzaq joldyń azabyna, Arabtyń tas balqytar ystyq kúnine, kez kelgen sátte lap ete túsetin, oba, ish aýrýlaryna qarsy táýekel etip, tótep berý jasy jetpiske kelgen adamǵa ońaı bolyp pa. Osy turǵydan eskersek Qunekeń men Izǵuttynyń sol sapary úlken erlikke, parapar, tarıhı sapar deýge bolady.
Mekkede Qunanbaı qajy birneshe aılar boıy bógelip, qazaq, Orta Azııa halyqtary úshin dep arnaıy «Tákııa» jatyn úı saldyrǵanda, jat jerdegi úlken istiń basy-qasynda bolyp júrip, tezirek bitirýge bolysatyn da osy er tulǵaly Izǵutty edi dep jazady belgili jazýshy Beıbit Saparaly (6).
Birinshi kúni qaǵbany jeti aınalyp, qabyrǵaǵa qoıylǵan qasıetti «Qara tasty» súıip baryp, ishke kiredi eken. Sol kúni Qunekeńniń aıaq astynan ystyǵy kóterilip, óz aıaǵynan júrýge shamasy kelmeı qalady, aýrý adamdy «aýrýy elge juǵady» dep kirgizbeıdi eken. Qunekeń sol kúni keshte qamyǵyp, qudaıǵa nalyp, kózine jas alypty:
- Eı, jaratqan alla, Áý basta Qunanbaı qyp jaratyp ediń, aýzyma dúıim eldi qaratyp ediń. Bir kisideı bul dúnıeniń rahatyn kórsetip ediń, alla. Onshadan-munsha kelgende men qalaısha qor boldym?! Sonaý jer túbinen kelip turyp Qaǵbanyń esiginiń aldyna jetip, ishin kóre almaǵannan maǵan ólim artyq. Odan da, Alla, meni alsańshy, ajalyńdy jiber, — dep kókke qaratyp eki qolyn jaıǵan eken.
Ómirinde eshnárseden beti qaıtpaǵan adamǵa qıyn ǵoı shynynda. Osyny kórip, estip otyrǵan Izǵutty:
- Quneke, renjip, nalymańyzshy. Alla járdem berse, erteń men sizdi sol esikten eldiń aldymen kirgizeıin, — depti. Qunanbaı bul sózge nanar-nanbasyn bilmepti. Erteńinde tańerteń erte bular taıap barsa – kóp adamdar uzyn kezekke turyp qoıypty. Muny kórgen Izǵutty Qunekeńe:
- Minińiz, meniń moınyma! – depti. Izǵutty dereý alpamsadaı Qunekeńdi eki aıaǵyn moınyna asyldyra ıyǵyna balasha kóterip qondyrady da Qaǵbany jeti aınalady. Qasıetti tasty súıedi. Endi ishke kireıin dese shyraqshy ishke kirgizbeıdi. Adamǵa adamnyń mingesýi oǵan da jat kórinse kerek.
Izǵutty buǵan da aıla tapqan. Shyraqshyǵa tilmash arqyly: «Bul kisi bizdiń hanymyz, hannyń aıaǵyn jerge tıgizýge zań joq» dep túsindiredi. Buǵan sengen shyraqshy ishke kirgizipti. Erteńine qudaı qýat berip Qunekeńniń densaýlyǵy túzele bastapty.
Sonymen Qunekeń armanyna jetip, qudaıdyń úıin de elmen birge kórip qaıtypty. Izǵuttynyń tar jerde jasaǵan tapqyrlyq erligine óte rıza bolyp, qol jaıyp batasyn beripti.
Mekke saparynan Qunekeń «Úlken qajy», Izǵutty «Kishi qajy» atanyp kaıtypty.
Elge qaıtyp kelgennen keıin aǵaıyn-týys, el-jurtqa Qunekeń:
- Myna Izǵutty maǵan qıyn jolda, tar jerde asqan erlikpen, aqylmen úlken kómek jasady. Eger men sol barǵanda qudaı úıin kórmeı qaıtsam, elge qaıtyp kelmegen bolar edim, ishqusa bolyp sol jerde óletin edim. Izǵutty meni ajaldan aman alyp qaldy… Meniń urpaǵymnyń urpaǵy jáne barlyq aǵaıyn-týystarym, myna Izǵutty men onyń urapaqtaryn syılańdar, renjitpeńder! Osy aıtqanym oryndalmasa, men senderge rıza bolmaımyn! – degen eken (7).
Izǵuttynyń nemeresi Qabdymurattyń derekterine qaraǵanda Izǵutty 1887 jyly, ıaǵnı Qunekeńnen bir jyl keıin dúnıeden kóshken. Qunanbaıdyń tiri kezindegi ósıeti boıynsha Izǵutty Aqshoqy qystaýyndaǵy zıratynyń ishine Qunanbaıdyń qasyna jerlengen.
Bul týraly Qabdymurat aqsaqaldyń qoljazba esteliginde bylaı delingen: «Teginde balalaryna ájem Úlken Qajy, Kishi Qajylardyń zıratyn kórsetip, ary-beri ótkende quran oqyp, kórsetip júr, esterinde qalsyn deıtin. Men ájemnen Qajy atamnyń zıratynyń qaıda ekenin suradym. Ol Aqshoqy degen jerde úlken Qajymen (Qunanbaı) qatar qoıylǵan, zıratynyń aldynda uzyn tik otyrǵyzǵan syn tasy bar. Semeıge baratyn arba joly ústinen ótedi, zırattyń ústinen ótkende jaıaýlap ótemiz, balam muny esińnen shyǵarma dedi».
Qunanbaı men Abaı dúnıeden ótkennen keıin Qunekeń aıtqan baıaǵy ósıet sózderdi keıingi urpaq umyta bastaıdy. «Keshegi Izǵutty Qunanbaıǵa arqa súıep bizge ese bermedi. Ol Izǵutty qyzdan týǵan edi. Ol qyrǵyz sııaqty. Qazaq «Qyzdy qyrǵyz da alady», — degen, bul kim? Bul qańǵyp kelgen kirme», — dep kóge túrtki jasaı bastaıdy. Tipti maldary joǵalǵan keıbireýleri solardan kóretin bolypty. «Kirme, kelimsek» degen sóz ár jerde estile bastapty.
Izǵuttynyń kenje uly Qajyǵaıdar Semeı qalasyna bir barǵanda, Muryn eliniń adamdaryn taýyp, atalas aǵasy Muhamedjan bolysqa jolyǵyp:
- Elimizden adamdar kelip bizdi kóshirip áketsin, biz el-týysy joq sııaqty bolmaıyq. Mundaǵy Qunekeń de óldi, Abaı da joq. Bizdi «kirme» dep, «kelimsek» dep syrtqa tebe bastady. Qunekeń men Abaıdyń arýaǵyna da rızamyz, qazir jaǵdaıymyz basqasha boldy, — dep elge sálem aıtady.
Kóp keshikpeı Izǵutty balalaryn kóshirip áketýge Murynnan kóp adam keledi. Izǵutty aýylynyń kúsh-kóligine qaramaı ózderi júk artatyn túıeler, júkshi jigitter, soıys maldaryn, azyq-túligin alyp jasanyp biraq kelgen. Ishterinde aqsaqaldary, dilmar sheshenderi, ánshi aqyndary bar Naıman adamdarynyń shuǵyl kelisin Tobyqty ishi ǵana emes, kórshiles Kereı, Ýaq, Býra, bergisi Mataı-Syban estip, keshegi Qunanbaıdyń oń kózindeı bolǵan Izǵuttynyń súıegine tańba salyp, bir taıdy syltaýratyp toqymdaı jerdi ıelengisi kelgen Tákejen balalaryna renish bildirisedi.
Sol kezde Abaı aýylynda bilikti qarııalardan Shákárim ǵana bar eken. Kelgen sharýalaryn aıtyp, kóshirip áketýge Shákárimnen qazaq ǵurpymen ruqsat suraıdy.
- Ras, zaman ózgerdi, adam ózgerdi. Keıingilerdiń sondaı bir dóreki sózder aıtqanyn, teris ister jasaǵanyn ózim de kórgen edim… «Tulpar – týǵan jerine» degen sóz de bar edi. Kóshirýge kelgen ekensizder, ruqsat. Izǵutty urpaǵy qaıda bolsa da aman bolsyn! Izǵuttynyń izgi isterin, keshegi Qunekeńniń aıtqan ósıetin keıingi esi bar urpaq umytýǵa tıis emes edi, — depti Shákárim tolǵanyp (8).
- Bizdiń aýyl 1928 jyldyń kóktemi ótip, jer kóktep, ábden degdigende kóshti. Kósh kezinde týyp-ósken Shyńǵystaý, Oıqudyq, Qunanbaı qoryǵynyń aıaǵyndaǵy bizdiń qystaýlar, ásirese Qasqabulaqtan ótkendegi usaq usaq kólder men qyrattar kózge ottaı basylyp, janarymyzǵa jas keldi. Bizdi bastap kele jatqan adamdar: «Jylamańdar, Tarbaǵataı taýy, Qarǵyba-Bazar, qalyń el Nazar, ol da óz elderiń», - deıdi. Ol jaqty biz túgili ákelerimiz de bilmeıdi. Aldymyzda qandaı zaman, taǵdyr jazýy bary belgisiz. Nar táýekel dep bizdiń aýyl Tarbaǵataıǵa bet aldy, — deıdi óziniń esteliginde Izǵuttynyń urpaǵy, qurmetti eńbek ardageri Qalıma Dúkenbekqyzy (9).
Izǵutty urpaqtarynyń kóshi Kókpektiniń «Aja» deıtin jerine toqtap, qonys tepken eken. Alasapyran jyldary bular qýǵyn-súrginge ushyrap, 1928 jyly Izǵuttynyń Orynbek, Túsipbek, Qajyqaıdar degen balalary úı-ishterimen Qytaıǵa kóship, Dáýitbek pen Dúkenbektiń balalary Aqsýattyń Qaroba deıtin jerine ornalasady. Orynbek pen Qajyǵaıdardyń urpaqtary 1955 jyldary elge qaıtyp oralady da Kókpekti men Aqsýat aýdandaryna qonystanady.
Izǵutty atamyz ǵumyrynda úsh áıel alǵan: báıbishesi – Nesibeldi (1836-1916), ekinshi áıeli Dámógeı (ómir súrgen jyldary belgisiz), toqaly – Toǵjan (1852-1924). Ókinishke oraı Dámógeı sulýdyń ǵumyryn táńiri qysqa jazypty. Barǵan soń eki jylǵa jeter-jetpeste daýasyz bir aýrýdan ómiri úzilgen. Artynda perzent qalmaǵan (10).
Qajyǵaıdaruly Saǵımurat aqsaqaldyń aıtýy boıynsha Qajy babamyzdyń úsh áıeli de Jıdebaı qoryǵyna taqaý, «Izǵutty qoryǵynyń» qasyna jerlenipti. Izǵuttynyń óz kindiginen 6 ul taraıdy: báıbishesinen – Moldahmet, Dáýitbek, toqalynan – Dúkenbek, Orynbek, Túsipbek, Qajyǵaıdar. Osy tórt uldyń ishinde Túsipbekten urpaq joq. Al Qajyǵaıdardyń esimi Qunanbaı myrza men Izǵuttynyń qajylyq saparynan esen-saý, abyroı-ataqpen qaıtyp oralýyna baılanysty qoıylǵan eken. Qajyǵaıdar 1885 jyly Abaı aýylynda dúnıege kelip, 1953 jyly Qytaıdaǵy Sháýeshek qalasynda qaıtys bolady.
Búginde Izǵuttydan taraıtyn urpaqtyń sany myńnan asady jáne olar elimizdiń ár túkpirinde túrli qyzmetterde jemisti eńbek etýde.
Sóıtip, bir kezderi Toqabaıdyń Jomart bıiniń bergen batasy júzege asyp, Izǵutty babamyz Tobyqty men Naıman eliniń arasyn sabaqtastyrǵan aıtýly tulǵa, ári Qunanbaıdyń arqa súıegen senimdi serigi bolyp bolyp tarıhta qalmaq.
Medetjan IZǴUTTINOV
Qoldanylǵan ádebıetter:
- Q.Altynbaev, E.Jumahan «Aqsýat» Almaty, 1998 j., 161-164 bb.; «Yrǵyzbaı áýleti jáne naıman eli», Semeı tańy, 11- shilde 1992 j.;
- M.Beısenbaev «Abaı jáne onyń zamany», Almaty, 1988 j.;
- Beıbit Saparaly «Qunanbaı qajy» tarıhı ǵumyrbaıan. Juldyz jýrnaly, 1994 j., №8, 64-65-bb.;
- M.Áýezov «Abaı joly», Almaty, 1961 j.;
- M.Áýezov «Abaı joly», Almaty, 1961 j.;
- B.Saparaly «Qunanbaı qajy» tarıhı ǵumyrbaıan, Juldyz jýrnaly, 1994 j., №8, 64-65-bb.;
- Dáýitbek Nurtazauly «Izǵuttynyń izgi isteri», Almaty, 1992 j.;
- Dáýitbek Nurtazauly «Izǵuttynyń izgi isteri», Almaty, 1992 j.;
- S.Aıqymbekov, «Abaı» jýrnaly, №10, 1994 j.78-80 bb.;
- Q.Altynbaev «Yrǵyzbaı áýleti jáne Naıman eli», Semeı tańy, 11-shilde 1992 jyl.
