Oŋtüstık Qazaqstan oblysy Ordabasy audanynda 2005 jyldyŋ qyrküiek aiynda audannyŋ qūryluyna 45 jyl toluyna orai «Mädeni mūra» baǧdarlamasynyŋ aiasynda tarihi-ölketanu muzeiı aşyldy.
Muzeidıŋ qūryluyndaǧy negızgı maqsat – öskeleŋ ūrpaqqa tarihi mūralardyŋ qadır-qasietın nasihattau, el men jerdı qūrmet tūtu sezımın qalyptastyru. Jastarymyzdyŋ ruhani bailyǧyn damytyp, mädeniettılıgın arttyru. Muzeige qoiylǧan jädıgerler qazaq halqynyŋ salt-dästürınen syr şertedı. Olardyŋ arasynda közdıŋ qaraşyǧyndai saqtalyp kele jatqan asyl mūralar qanşama. Ordabasy audanynyŋ tarihy jaiynda da köptegen mälımetter men derekter bar.
Muzei qorynda jergılıktı halyqtan jinalǧan jädıgerler de bar. Atadan balaǧa berılgen kese qap, kemer belmeu, aǧaş tabaqtar men ojaulardyŋ ärtürlı nūsqalary. Arheologiialyq qazbalar barysynda tabylǧan qyş qūmyralar men diırmen tastar, t.b. zattar bügıngı uaqyt tūrǧysynan alyp qaraǧanda asa baǧaly, qūndy sanalady. Muzykalyq aspaptardan dombyra, qyl qobyz, patefon, saz syrnai jinaqtalǧan. Olardyŋ jasalu merzımderı ötken ǧasyrlarǧa jatady. Qol öner būiymdarynan – basqūrlar, qūraq körpeşeler, qol kılemder, alaşa, tekemetter, tūskiızder, kılem qorjyn, aiaqqapty atap ötuge bolady. At äbzelderınen er, qūiysqan, üzeŋgı, qūryq qamşy, qamşy, taǧa, jügen, t.b. äbzelder bar. Ūly Otan soǧysynan syr şertetın şejırelık derekter molynan ūşyrasady. Soǧys ardagerlerınıŋ ordenderı men medaldary, tös belgılerı, suretterı saqtalyp keledı.
Muzei qoryndaǧy baǧaly jädıgerdıŋ bırı – jügen turaly azdy-köptı äŋgımeleudı jön körıp otyrmyn. Jügen – at äbzelı. Auyzdyq pen tızgın arqyly at basyn yryqqa köndıru üşın qoldanylady. Jügennıŋ örme jügen, qaiys jügen degen türlerı kezdesedı. Örme jügen taspadan örıledı, ol qaiys jügennen myqtyraq bolady. Jügen men noqtany qatar qoldanǧanda aldymen noqta, sodan soŋ jügen salynady, şylbyrdy noqtaǧa bailaidy. Qazaqtyŋ «ekı tızgın, bır şylbyr» sözı osydan şyqsa kerek-tı. Qazaq halqy qanşama ǧasyrlardan berı jylqy malyn paidalanyp keledı. Jylqy mınseŋ kölık, qymyzyn ışseŋ susyn. Ol qanşama dertke daua. Būrynǧy ata-babalarymyz astyndaǧy atyna qarai däuletın bılgen. Jylqyny tūrmys jaǧdaiy jaqsy kısıler mıngen. Onyŋ er tūrmanyn, auyzdyq pen jügenın, qūiysqanyn kümıspen küptep otyrǧan. Muzeiımızdıŋ qoryna alynǧan jügennıŋ tırkeu nömırı 1263 dep belgılengen. Būl jügen qaiystan jasalynǧan. Är jerıne kümısten tüimeşeler qadalǧan. Kümısterdıŋ betıne örnekter tüsırılgen. Maqaladaǧy surette Ordabasy audanynyŋ tūrǧyny Esebaiūly Joldasbektıŋ paidalanǧan jügenı beinelengen.
Mädina ÄLIMJANOVA,
Ordabasy audanyndaǧy
tarihi-ölketanu
muzeiınıŋ qor saqtauşysy
