Tarih betterıne üŋılsek, ötken zamandardan berı «Tügel sözdıŋ tübı bır, tüp atasy Maiqy bi» dep, azan şaqyryp qoiǧan attary qanatty sözge ainalǧan ekı Maiqy bi babanyŋ ömırde bolǧanyn bılsek te, osy ataly sözdıŋ naq qaisysyna qatysty aitylǧany jönınde älı naqtyly tūjyrymǧa kele almai jürgenımız anyq. Bıraq ekeuınıŋ de dana, oişyl ǧūlama bolǧanynda dau joq. Sol siiaqty şyǧystanuşy ǧalym Äbsattar Derbısälı tarihta bır emes, Äbu Nasyrdan bölek onymen zamandas onşaqty Farabi esımdı ǧalymnyŋ bolǧanyn jıpke tızıp berıp jür emes pe?! Mūndai mysaldar handardyŋ da, batyrlar men bilerdıŋ de arasynda jiı kezdesıp jatatyny şyndyq. Tek erekşelıgı, olardyŋ el ışınde nasihattaluy ǧana ärqalai bolyp keletındıkten, jalpy halyq bıle bermeidı. Al är öŋırdegı jergılıktı halyq aŋyz etıp aitqanmen, keşegınıŋ qūimaqūlaq qariialary kelmestıŋ köşıne ılesıp, qatary sirep, közden būlbūl ūşqan saiyn, artynda ızdeuşısı, joqtauşysy joqtarynyŋ esımderı köp jaǧdaida el jadynan joǧala bastaitynyn nesın jasyraiyq.
Mıne, sondai batyr babalarymyzdyŋ bırı Keikı Niiazūly Ryspanbet turaly da osyny aituǧa bolady. Tübı Arqany jaz jailap, Syrdy qys qystaǧan qypşaq ruynan şyqqan Keikı batyr künı keşege deiın Torǧai men Jetısudyŋ tel perzentı sanalyp, ekı jaqtyŋ da atyn aibar tūtar maqtanyşyna ainalyp kelgenı aqiqat. HVIII ǧasyrdyŋ soŋy men HIH ǧasyrdyŋ 40-şy jyldary şamasynda (1766 – 1842) ömır sürgen Keikınıŋ erlıgın el aŋyzǧa ainaldyryp, ataǧy däuırlep tūrǧan kezeŋde Torǧai topyraǧynda düniege (1871) kelıp, qarşadaiynan qaitpas qaisarlyǧymen közge tüsken ataqty mergen, Amangeldı batyrdyŋ qandyköilek serıgı, qypşaq Nūrmaǧambet Kökembaiūlynyŋ jasynan Keikı atanyp, tarihta solai taŋbalanyp ketuınıŋ astarynda da sol rulas batyr atanyŋ abyroi-bedelı jatsa kerek. Mūndai pıkırdı 2000-jyldardyŋ basynda torǧailyq qalamger, ömırınıŋ keiıngı kezeŋınde zertteuşılıkke den qoiyp, qyruar ıs tyndyrǧan satirik aǧamyz Seiıt Kenjeahmetūlynyŋ da auzynan estıgenımız bar edı.
Al Keikınıŋ arǧy babasy, üş ǧasyrǧa sozylǧan qazaq-joŋǧar soǧysynyŋ orta bölıgındegı, atap aitqanda, HVII ǧasyrdaǧy halqymyzdy «aqtaban şūbyryndyǧa» ūşyratqan ūrystarynda halqyna qalqan bolǧan ataqty Aqbai batyrdyŋ äu basta Jetısuǧa baruynyŋ tarihyn ärkım ärtürlı baiandap jür. Osy arada türlı joramaldyŋ ışınde joŋǧar şapqynşylyǧy zamanynda bilerımızdıŋ küllı qazaq dalasyna at şaptyryp, el şetın qorǧar batyr ūldaryn şaqyruymen Jetısu jerıne kelıp tūraqtap qaluy şyndyqqa anaǧūrlym janasatyn syŋaily. Sebebı, özınen keiınırek Bektemır aǧasynyŋ ülken ūly Qarabai batyrdyŋ da janyna serık bolyp kelıp, osynda ūrpaq örbıtıp qalyp qoiuy tekten-tek bolmasa kerek. Keiın patşa ökımetı özderıne bodan bolǧan qazaqtardy «bölşekte de bilei ber» saiasatymen uez-uezge, bolys-bolysqa bölıp, bır-bırımen qatynasyn üzıp tastauy saldarynan Arqa men Syrdyŋ arasynda erkın köşıp-qonyp jürgen qypşaqtardyŋ bır bölıgı de Syr boiynda qalyp qoiady.
Bıraq HIH ǧasyrdyŋ orta şenınde batyrdyŋ Torǧai öŋırınde qalǧan jaqyn tuystarynyŋ Jetısudaǧy aǧaiyndaryn saǧalap dürkırei köşıp ketuı Keikı turaly aŋyzdardyŋ da auyzdan-auyzǧa taraǧanymen, şyn janaşyrlary qalmaǧandyqtan köne közderdıŋ ömır köşımen bırge bırte-bırte saiabyrsyp, keiınırek endı olardyŋ da közın körgender tügılı, sodan berı üş-tört ūrpaq almasyp ta ülgergendıkten ūmytyla bastauyn da zaŋdylyq der edık. Öitkenı, jetpıs jyl boiy keŋestık ideologiianyŋ qūryǧynda qylǧynyp, halqymyzdyŋ ötkenı turaly jūmǧan auzymyzdy aşpai kelgen bızdıŋ endı ömırı atyn estıp-bılmegen qanşama batyr babalarymyz ben bilerımızdı, kösemderımız ben şeşenderımızdı tarih qoinaularynan arşyp alyp, ruhyn tırıltıp, aruaǧyn äspettep, ataq-daŋqyn jaŋǧyrtyp jatqanymyz da osy bügıngı täuelsızdıgımızdıŋ arqasy ekendıgıne bır täube etıp qoisaq ta artyq bolmas.
Desek te ömırınıŋ negızgı bölıgın Jetısuda ötkızıp, qazaq-joŋǧar soǧysyna negızgı nüktenı qoiyp, halqymyzdyŋ taǧdyryn bırjola şeşıp bergen Aŋyraqai şaiqasynda tas-talqan bolyp jeŋılıp, batysqa qarai jöŋkıle qaşqan qalmaqtardyŋ älı de el ışınde qalyp, ara-tūra tynyş jatqan halyqqa büiırden kelıp tiısuın toqtatpaǧan sarqynşaqtarynyŋ jymysqy joryqtaryna toitarys berıp, jankeştılık erlık tanytqan Keikınıŋ jasaǧy öz tuystarymen qatar, negızınen jergılıktı naiman taipalarynyŋ ökılderınen qūralǧan edı. Al qalmaqtardyŋ būlai qūtyrynuynyŋ sebep-saldaryna kelsek, sol Aŋyraqai şaiqasynan berı arada bıraz jyldar ötkennen keiın baiaǧy quatty äsker sapyndaǧy qazaq sarbazdarynyŋ auyl-auyldaryna tarap, ataqty batyrlarynyŋ ömırden ötkendıgın, tırılerınıŋ qartaiyp, öz jönderıne ketkendıgın paidalanyp, zorlyq-zombylyq pen qoqan-loqyǧa köşkendegı äreketterı bolatyn. Būl qazaqtar şeşuşı şaiqasta joŋǧarlardy es jiǧyzbastai oisyrata jeŋgenımen, mūnymen ıs bıtpei, el şetıne tolyq tynyştyq ornamaǧanynyŋ dälelı edı.
Onyŋ üstıne Qytai ökımetı de ekı halyqtyŋ arasyna ot salyp, şapqa türtuın toqtatpaq tügıl, qaita örşıte tüsken. Mıne, osyndai sūrqiia saiasattyŋ aila-şarǧysyn arqalanyp, körşı auyldardyŋ malyn barymtalap, qyzdaryn küŋdıkke alyp ketıp, eldı küizelıske ūşyratqan alasapyran kezeŋderde kündız külkı, tünde ūiqy körmei, halqyna qorǧan bola bılgen Keikı batyr auyl-aimaqtyŋ keudesınde namysy, jüregınde oty, boiynda qairaty, jüzınde aibaty bar azamattarynan qūrǧan jasaǧymen jūrtynyŋ beibıt ömırınıŋ şyrqyn būzyp alasūrǧan jau sılımtıkterıne atoi salyp, üi-orman, tüp-tūqiianymen köz körmes, qūlaq estımes qiian-tükpırlerge türe quyp tastap otyrǧan. Joŋǧar basqynşylary jūrnaqtarynyŋ äigılı Aŋyraqai şaiqasyndaǧy tüpkılıktı jeŋılısınen keiın de endı qūm-qūmnyŋ arasynda otyrǧan şaǧyn auyldarǧa top-tobymen tūtqiyldan kelıp tün ūiqysyn tört bölgen şabuyldaryna eldıŋ är aimaǧyndaǧy qazaqtyŋ Keikı syndy batyrlary bastaǧan saiypqyran sarbazdary toitarys berıp qana qoimai, olardy yǧystyra-yǧystyra özderınıŋ ataqonystarynan da bezdırıp, teŋızdıŋ arǧy jaǧynan tūraq tabuyna mäjbür etkenın de tarihtan jaqsy bılemız.
Keibır derekter Keikı batyr otyz jasynda öz jasaǧymen Jetısudan ärı asyp, Altai öŋırındegı qandastaryna baryp, sol qarsaŋda qazaq-moŋǧol arasynda bolǧan qaqtyǧystarǧa da qatysyp, ekı jaqty mämılege keltıruge atsalysqandardyŋ ışınde bolǧanyn da aitady. Al Keikı batyrdyŋ HIH ǧasyrdyŋ basynda Torǧai öŋırındegı tuystaryna ainalyp soǧyp, mūnda kelgen soŋ da qarap jata almai, negızınen osy topyraqtaǧy qypşaq aǧaiyndary qatarynan jaŋa jasaq qūryp, sol Altaidan batysqa qarai bas sauǧalai jylji otyryp, jolyndaǧy qazaq auyldarynyŋ malyn tonap, dünie-mülkın oljalap, qyrǧidai tigen joŋǧarlarǧa qarsy ūrys aşyp, Yrǧyzdan da ärı asyryp, qazaq jerınen müldem quyp tastaǧanşa tynym tappasa kerek. Söitıp, zamanynda Torǧai dalasynyŋ tynyştyǧyn küzetuge de eren erlıgımen üles qosqan Keikı ataǧy köpke deiın el auzynan tüspeuı yrymşyl qazaqtyŋ Amangeldı İmanovtyŋ batyr serıgı Nūrmaǧambet Kökembaiūlyn Keikı batyr atap ketuıne osylaişa yqpal-äserı tigenın jazyp jürgen keibır avtorlardyŋ tūjyrymdaryn da joqqa şyǧaruǧa bolmas degen oidamyz.
Osylaişa eluden asqanşa jortuylda bolǧan Keikı batyr HIH ǧasyrdyŋ 20-şy jyldary Torǧaidaǧy jetı-segız üi atalas aǧaiyndarymen bırge Jetısuǧa qaita oralyp, mūndaǧy kezektı joryqtarynda ınısı Qūdastyŋ nemeresı, sol kezdıŋ özınde, on bes-on alty jasynda-aq boiyndaǧy buyrqanǧan būla küşımen, qaitpas qaisarlyǧymen közge tüsıp, batyr bala atana bastaǧan Syrlybaidy janyna ertıp alatyn bolǧan. Qalmaqtardyŋ tūtqiyldan kelıp tiısıp, körşı auyldy alasapyranǧa tüsırgen sondai bır şabuylyn estıgen boida ıle ızderımen qanşama bel asyp, soŋdarynan quyp jetıp, joryqşylaryn jairatyp salyp, barymtaǧa ūşyraǧan maly men dünie-mülkın qaitaryp, qaraqşy top basşysynyŋ boijetken qyzy men bozbala ūlyn tūtqynǧa alyp kele jatyp, jol-jönekei kezıkken qystaulardyŋ bırıne qonady. Taŋ bozynda jylqylardyŋ kısınegen dauysynan oqys oianǧan būlar älgı ekı tūtqynnyŋ būǧaudan bosanyp, ekı atty mınıp qaşyp ülgergenderın bır-aq bıledı.
Būlar özara aqyldasyp, endı ne ısteimız degenşe Syrlybai äi-şaiǧa qaramai, öz atyna sekırıp mıngen küiı soŋdarynan qūiǧytyp ala jöneledı. «Qap, myna bätşaǧar bırdeŋege ūrynyp jürmese bolar edı?!» dep sanyn bır-aq soqqan Keikı batyr men onyŋ serıkterı amalsyz atqa qamşy basady. Älden uaqytta baryp qozyköş jer ūzaǧan quǧynşynyŋ qarasy körınıp, jandaryna kelgende Syrlybaidyŋ älgı tūtqyn jıgıttı quyp jetıp, saiysyp jeŋgenımen qoimai, tamaǧynan bauyzdap, qos qolyna aǧyzǧan qanyn soraptap ışıp otyrǧanyn körıp tıksınıp qalǧan Keikı: «Äi, ittıŋ balasy, ne ıstep otyrsyŋ sen?!» dep dürse qoia bergende, anau basyn köterıp būǧan qaraǧanda onyŋ közderı qantalap ketken eken deidı. Keiın Keikınıŋ özı: «Apyrai, ömırı eşkımnen yqpauşy edım, Syrlybaidyŋ közderınen şoşydym ǧoi», deptı deitın qariialar.
Sol sapar Keikınıŋ soŋǧy joryǧy bolǧan syŋaily. Osy körınısten keiın auylǧa oralǧan Keikı beldıgın qylyşymen bırge Syrlybaiǧa şeşıp berıp tūryp: «Men osymen toqtadym», deptı de naizasyn bosaǧaǧa ılıp, taqualyq jolǧa tüsken eken. Al özderımen ala kelgen qalmaq qyzy Badma Keikınıŋ aldyna qos tızerlei otyra ketıp, basyn iıp tūryp: «Ata, menıŋ kökıregımde sızderge degen eşqandai öşpendılık joq. Menıŋ äkem de talai jannyŋ qanyn moinyna jüktedı. Aqyry ne boldy, özınıŋ de, ūlynyŋ da tübıne jettı. Anam baiǧūs dana eken: «Kısıge qiianat jasaǧan jaqsylyqqa aparmaidy», dep otyruşy edı, sol sözınıŋ törkının bügın tüsındım. Menı balalaryŋyzdyŋ bırıne qosyŋyz, ötınemın. Ūrpaǧyŋyzdy örbıtıp, adal kelınıŋız boluǧa qūdai aldynda ant etemın», dep köz jasyn köldetıp, aiaǧyna jyǧylypty deidı.
Qalmaq qyzynyŋ aqyldylyǧy men adaldyǧyna täntı bolǧan Keikı: «Tūr, qyzym, jaqsy aittyŋ, senıŋ de jazyǧyŋ joq. Sözıŋe imandai sendım. Tılegıŋ bolsyn!» dep sol jerde aǧaiynnyŋ balasynyŋ bırıne qosyp tūryp, auyldastaryna: «Bärıŋ de öz qyzdaryŋdai körıp, syi-qūrmet körsetıŋder, betıne kelmeitın bolyŋdar», dep aq batasyn bergen körınedı. Sol Badma anadan örgen ūrpaq būl künde bır qauym elge ainalypty desedı. İä, oraiy kelgende ejelden qoŋsylas otyrǧan qazaq pen qalmaq arasynda tek jaugerşılık pen atys-şabys qana emes, dostyq, aǧaiyngerşılık pen qyz alysyp-qyz berısken qūdandaly-jegjattyq ızgı qarym-qatynastar bolǧanyn da aitu paryz. Mysaly, Erjan Ahmetov nūsqasyndaǧy «Arqalyq batyr» jyrynda söz bolatyn Arqalyq pen qalmaqtyŋ Qoŋqa, Äbzeiıt Mälıkeūly nūsqasyndaǧy «Er Äjıbai» jyrynda aitylatyn Äjıbai men qalmaqtyŋ Qora batyrlary arasyndaǧy dostyqtary osynyŋ bır ǧana dälelderı. Tıze bersek, qazaq pen qalmaq arasynda töskeide maly, tösekte basy qosylyp, yntymaǧy jarasqan mūndai mysaldar köp-aq.
Bırde «ereuıl atqa er salyp, eŋku-eŋku jer şalumen» qoştasyp, ata qanymen boiǧa daryp, ūrpaqtan ūrpaqqa jalǧasqan emşılık qasietın ūstanuǧa bırjola bet būrǧan Keikı künşılık jerdegı naǧaşy jūrty matai naimandardyŋ ataqty bır biınıŋ asyna kele jatyp, jol-jönekei bır jonnyŋ etegınde oqşau tūrǧan jalǧyz qaraşa üidı körıp, janyndaǧylarǧa: «Mūnda bır müsäpır äl üstınde jatyr eken. Üstınen attap ketkenımız künä bolar, käne, jürıŋder», dep attan tüsıp, ışke ense, köşten jyrylyp qalǧan bır qalmaqtyŋ otbasy eken. Üi iesı orta jastaǧy otaǧasy tynys ala almai qyryldap, äielı men üielmelı-süielmelı tört-bes jas balasy ne ısterlerın bılmei ürpiısıp, bır uys bolyp otyrǧanynyŋ üstınen şyǧady. Tötennen kırıp kelgen būlardy körgen olar odan saiyn zärelerı ūşyp, bır-bırıne tyǧyla tüsken.
Osy sät batyrdyŋ janyndaǧy Jädık ınısı: «Keikı aǧa, būl…» dei bergenı sol, älgı syrqat baiǧūs Keikınıŋ atyn estıgennen közı alaiyp, auzyn aşuǧa da şamasy kelmei, sylq etıp esınen tanyp qalady. Mūny qalt jıbermegen Keikı oǧan:«Tart tılıŋdı, öi, bar bolǧyr! Qalmaq bıtkennıŋ bärın jau sanaǧandy qoiyŋdar endı. Būl beişaranyŋ ne kınäsı bar?» dep aiqai salyp, sodan soŋ älgınıŋ äielıne: «Käne, kelın, maǧan bır şüberektı jyly suǧa malyp äkele ǧoi», deidı de özınıŋ em-domyna kırısıp ketedı. Älden soŋ esın jiyp, manaǧy qyryly da basylyp, özın jaqsy sezıne bastaǧan qalmaq eşteŋenıŋ mänısın tüsınbei, aiaǧynyŋ ūşynan basyp, dastarqan jaiyp jürgen äielıne bır, janynda özıne tönıp otyrǧan Keikıge bır aŋyraiyp qaraidy. Keikı: «Uaiymdama, älı-aq jaqsy bolyp, sauyǧyp ketesıŋ. Men Alla jazsa qaitarda taǧy bır kelıp, em jasaimyn. Äzırge mynany ışe tūr», dep soŋǧy kezderı ünemı janynan tastamaityn därı qaltasynan üş-tört tüiır ösımdık dänın berıp, sodan soŋ dastarqandaǧy nannyŋ şetınen syndyryp, däm auyz tiedı de, serıkterımen bırge asyǧys attanyp ketedı.
Jolda kele jatyp üşınşı ūly Jamanqūl: «Äke, körıpkeldıgıŋız ben emşılıgıŋızdıŋ paidasyn bärımızden būryn sız müsäpır sanaǧan älgı qalmaq kördı ǧoi. Atyn kım, Mänjı dep pe edı. Erteŋ sol Mänjıŋız sauyǧyp, äldenıp alǧan soŋ tu syrtymyzdan tap berıp, topalaŋymyzdy şyǧaryp jürmes pe eken?», degen küdıgın de bükpesız jaiyp salǧanda, Keikı tūryp: «Balam, būl oiyŋ da dūrys şyǧar. Bıraq qarapaiym halyqta tūrǧan ne bar. Kez kelgen adamnyŋ bärın jau sanai bersek, qalai el bolamyz? «Taspen atqandy aspen at» dep aitqan da ataŋ qazaq emes pe? Būlar da adamnyŋ balasy ǧoi. Jaqsylyq jasasaŋ, ony tüsınbeitın pende bolmaidy. Erteŋ sol jaqsylyǧyŋ aldyŋnan şyǧatynyn ūmytpa», dep būl äŋgımenıŋ nüktesın qoiǧanda, bärı de uäjdı sözge läm demei, ünsız oiǧa qalǧan.
Şynynda, astan qaitar jolynda bergen uädesınde tūrǧan Keikı älgı qalmaqtyŋ üiıne taǧy da soǧady. At dübırın estıp, qaraşa üiden kımnıŋ kelgenın ıştei sezgen, ornynan tūryp, jüruge jarap qalǧan Mänjınıŋ özı, qalbalaqtap äielı men olarǧa ılese şūbyryp, äkelerınıŋ aman qalǧanyna quanǧanynan ekı ezulerı qūlaqtaryna jetken balalary da bırge şyǧady. Dastarqan üstınde Mänjı: «Keikı aǧa, sız üige alǧaş kırıp kelgende onsyz da ölım halınde jatqan menıŋ qūdaidan: tek balalarymnyŋ közınşe öltırmese eken degen bır-aq tılegım bolyp edı. Bıraq sız maǧan ölım emes, ajal auzynan aman alyp qalyp, ömır syiladyŋyz. Sondyqtan men endı sızge ömır boiy qyzmet etıp, qūlyŋyz boluǧa daiynmyn. Tek bızdı tastap kete körmeŋız, bükıl otbasymyz bolyp ötınemız», dep qūldyq ūryp tūryp alady.
Myna körınıske jüregı tolqyp ketken batyr: «Sender ne deisıŋder?» dep ınısı Jädık pen ūly Jamanqūlǧa qaraidy. Oqys jaǧdaidan qapelımde abdyrap qalǧan olar: «Sız ne aitsaŋyz, sol bolady, qai şeşımıŋızge de bız kelısemız», dep salmaqty özıne salady. «Olai bolsa, – deidı Keikı az oilanyp baryp, – osy sätten bastap myna Mänjı men Kermen kelındı qyzmetşılerımız demei, bauyrlarymyz dep esepteitın bolyŋdar», dep olardyŋ azyn-aulaq dünie-mülkın tüiege artyp, özderın bala-şaǧasymen qosyp bırge ala ketedı. Söitıp, auylǧa kelgen boida aimaqtaǧy küllı aǧaiyndy jiyp, toi jasap, elge el qosylǧanyn köpke jariialap, Mänjı şaŋyraǧyna enşı bölıp berıp, jeke otau ǧyp şyǧarady. Sol Mänjı äuletınen taraǧan ūrpaqtardyŋ qazaqtar arasyna sıŋıp, midai aralasqan tarmaqtary ötken ǧasyrdyŋ 30-şy jyldaryna deiın osy Üşaral öŋırınde bolyp, keiın är tarapqa qonys audaryp ketken körınedı. Qalai desek te būdan bız Keikı Niiazūly Ryspanbettıŋ jaudan betı qaitpaǧan batyr ǧana emes, eldıŋ bırlıgın oilaǧan, ūlttardyŋ yntymaǧyn ūiystyrǧan öz zamanynyŋ saiasatkerı de, halqynyŋ qamyn közdegen, aimaǧyna äigılı körıpkel-emşısı de bolǧanyna anyq köz jetkızemız.
Almaty oblysy, Alaköl audanynyŋ Qyzylaşy auyly ırgesındegı ūzynnan ūzaq sozylyp jatqan biık jotalardyŋ bırınıŋ künı bügınge deiın Aqbai batyr jotasy atanyp keluınıŋ astarynda da talai syrdyŋ jatqany anyq. Keşegı 90-şy jyldardyŋ orta şenınde Qyzylaşyǧa jol tüsken bır saparymyzda Keikınıŋ ınısı, onyŋ jasaǧynyŋ bır sarbazy atanǧan Qūdas ūrpaqtary batyrdyŋ äkesı Niiaz ben atasy Ryspanbet te, osyndaǧy naiman aǧaiyndardyŋ köpşılıgınıŋ atalary da sol ataqty Aŋyraqai şaiqasyna qatysqan batyr sarbazdardyŋ sapynda bolǧanyn maqtanyş ete otyryp aitqan. Sol saparymyzda Almaty – Öskemen tas joly jiegındegı Keikı batyr esımımen atalatyn ülken jotanyŋ da töbesıne şyqtyq. Jotanyŋ etegınen joǧary qarai örlei bastaǧanymyzda, sonadaidan töbede jerge tık şanşylyp tūrǧan ülken qairaq tas közımızge bırden şalynǧan. Janyna köterılıp barǧanymyzda, onyŋ maŋaiynda ūsaq qiyrşyq tastarmen kömkerılgen kışkentai-kışkentai bırneşe töbeşıktı de kördık.
«Keikı babamyzdyŋ ziraty osy. Batyr öz ösietı boiynşa myna qairaq tastyŋ astynda jatyr. Al myna töbeşıkter onyŋ sarbazdarynyŋ özınen keiın ömırden ötken bır bölıgınıŋ qabırlerı. Olar da özderınıŋ ūrpaqtaryna ösiet etuımen osynda jerlengen. Mūnda basqa mürde joq…», degen jolbasşymyz söz oraiynda Keikınıŋ tek batyr ǧana emes, äigılı Raiymbek batyr baba tärızdı kısı dertınıŋ dauasyn döp basatyn, emşılıgımen elıne tanylǧan täuıp, boiyna aldaǧyny boljai bıletın qasiet qonǧan körıpkel-äulielıgı bar erekşe jaratylǧan jan bolǧanyn da tılge tiek etken. Sol öŋırdegı ekpındılık şejıreşı qart Nūrǧizat Şäkerūly aǧamyz da talai syrdyŋ tiegın aǧytqan.
Bügınde batyr jerlengen qairaq tastyŋ ornynda jerlesterı men ūrpaqtary ornatqan märmär monument tas tūr. Onda:
«Qalqany boldyŋ qazaqtyŋ,
Armanyŋ edı azat kün.
Arailap atty nūr taŋyŋ,
Täu eter, baba, ūrpaǧyŋ!» – degen jyr joldary tasqa oiylyp jazylǧan. İä, būl biyl tuǧanyna 250 jyl tolǧaly otyrǧan batyr ruhyna mäŋgılık taǧzymnyŋ bastamasy ǧana. 2011 jyldyŋ jazynda sazger Ömırzaq Ospanovtyŋ aqyn qaryndasymyz Marjan Esjanovanyŋ sözıne jazylǧan «Keikı – batyr babamyz» atty änı efirden şyrqalyp, keiın būl änge änşı Aman Törenıŋ oryndauynda arnaiy beinebaian da tüsırılgen. Osy än mätınındegı:
«Zar zamanda dalamdy
būlt torlaǧan,
Tuǧan jerge qalqan bolǧan
ör babam.
Süiem jerın qazaǧymnyŋ
qasterlep,
Qarys jerın qanymenen
qorǧaǧan.
…Keikı baba şyndyǧyn,
Jar salatyn kün bügın.
Tu kötergen qazaqtyŋ,
Yntymaq pen bırlıgın…» – degen joldar bızdıŋ barşamyzdy eldık pen erlıkke ündep tūrǧandai.
Surettı salǧan
Äbılqasym SÄRSENBAEV,
"Egemen Qazaqstan"
