Almaty qalalyq Işkı saiasat basqarmasynyŋ qoldauymen «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı 1916 jylǧy ūlt-azattyq köterılıstıŋ 100 jyldyǧyna arnalǧan ıs-şaralar keşenınıŋ qortyndy şarasy jasalyp, jinaqtyŋ tūsaukeserı men derektı filmınıŋ tanystyrylymy öttı.
Eske sala ketsek, Almaty qalasynyŋ ärbır audanynda ırılı-ūsaqty 8 döŋgelek üstel, QR Ortalyq memlekettık mūraǧatta 1916 jylǧy ūlt-azattyq köterılıstıŋ tarihi maŋyzy» atty respublikalyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia ötkızılgen edı. Barlyq alqasözdı eseptegende, 60 şaqty tarihşylar men qoǧam qairatkerlerı, önertanuşylar men aqyn-jazuşylar, köterılıs turaly öz oilaryn ortaǧa salyp, baiandamalaryn jasady. Solardyŋ ışındegı üzdık ǧylymi maqalalar jinaqqa endı.
Şarada ūlt-azattyq köterılıske bailanysty derektı filmnıŋ tanystyrylymy öttı. Negızınen, ūlt-azattyq köterılıster Kenesary hannan bastau alady. Derektı filmnıŋ basynda osyǧan erekşe män berılgen. Odan keiın 1916 jylǧy köterılıs kezındegı Alaş ziialylarynyŋ ūstanymdary, eŋ aqyrynda Aq patşa taqtan qūlaǧan soŋ Uaqytşa ükımet basqarǧan kezdegı almaǧaiyp zaman sipattalady. Alaş avtonomiiasynyŋ qūryluy osy kezge säikes keledı. Osylaişa osy kezderı Täuelsız Qazaq elınıŋ ırgetasy qalana bastaidy.
Ärmen qarai jinaqtyŋ tūsaukeserı boldy. Onda t. ǧ.k., jazuşy B.Qoişybaev pen QR Ortalyq memlekettık mūraǧatynyŋ direktory Läzzat Aqtaeva kıtaptardyŋ lentasyn qiyp, saltanatty türde tūsaukeser räsımın jasady. Qoǧam qairatkerı, tarihşy B.Äbdıǧalievtıŋ jinaqqa engen maqalasynda qyzyqty derekter bar: Būl soǧysqa (bırınşı düniejüzılık soǧys) qazaqtyŋ 5-6 ofiserı qatysqan. Olardyŋ bärı äskeri uchelişe bıtırgender. Alaş äskerın qūrǧandardyŋ bırı Hamit Toqtamysovtyŋ bauyry Sūltanmūrat Toqtamysov qatysqan. B. Äbdıǧalievtıŋ maqalarynan bırınşı düniejüzılık soǧysta qazaqtardyŋ ülesı baǧalanbai kele jatqany jazylady. Tarihqa qaita köz jügırtkısı kelgen adamǧa būl ǧylymi jinaqtyŋ maŋyzy öte zor.
Şara soŋynda Ş.Uälihanov atyndaǧy Tarih jäne etnologiia instituty direktorynyŋ orynbasary, tarih ǧylymynyŋ doktory Svetlana Smaǧūlova men «Adyrna» ūlttyq etnografiialyq bırlestıgınıŋ jetekşısı Arman Äubäkır bır top ǧalymdar men öner şeberlerıne, jurnalisterge, kıtaphanaşylarǧa, jalpy şaralardyŋ ötuıne atsalysqan azamattarǧa sertefikattar men alǧyshattar tabystady.
Eske sala ketsek, Almaty qalasynyŋ ärbır audanynda ırılı-ūsaqty 8 döŋgelek üstel, QR Ortalyq memlekettık mūraǧatta 1916 jylǧy ūlt-azattyq köterılıstıŋ tarihi maŋyzy» atty respublikalyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia ötkızılgen edı. Barlyq alqasözdı eseptegende, 60 şaqty tarihşylar men qoǧam qairatkerlerı, önertanuşylar men aqyn-jazuşylar, köterılıs turaly öz oilaryn ortaǧa salyp, baiandamalaryn jasady. Solardyŋ ışındegı üzdık ǧylymi maqalalar jinaqqa endı.
Şarada ūlt-azattyq köterılıske bailanysty derektı filmnıŋ tanystyrylymy öttı. Negızınen, ūlt-azattyq köterılıster Kenesary hannan bastau alady. Derektı filmnıŋ basynda osyǧan erekşe män berılgen. Odan keiın 1916 jylǧy köterılıs kezındegı Alaş ziialylarynyŋ ūstanymdary, eŋ aqyrynda Aq patşa taqtan qūlaǧan soŋ Uaqytşa ükımet basqarǧan kezdegı almaǧaiyp zaman sipattalady. Alaş avtonomiiasynyŋ qūryluy osy kezge säikes keledı. Osylaişa osy kezderı Täuelsız Qazaq elınıŋ ırgetasy qalana bastaidy.
Ärmen qarai jinaqtyŋ tūsaukeserı boldy. Onda t. ǧ.k., jazuşy B.Qoişybaev pen QR Ortalyq memlekettık mūraǧatynyŋ direktory Läzzat Aqtaeva kıtaptardyŋ lentasyn qiyp, saltanatty türde tūsaukeser räsımın jasady. Qoǧam qairatkerı, tarihşy B.Äbdıǧalievtıŋ jinaqqa engen maqalasynda qyzyqty derekter bar: Būl soǧysqa (bırınşı düniejüzılık soǧys) qazaqtyŋ 5-6 ofiserı qatysqan. Olardyŋ bärı äskeri uchelişe bıtırgender. Alaş äskerın qūrǧandardyŋ bırı Hamit Toqtamysovtyŋ bauyry Sūltanmūrat Toqtamysov qatysqan. B. Äbdıǧalievtıŋ maqalarynan bırınşı düniejüzılık soǧysta qazaqtardyŋ ülesı baǧalanbai kele jatqany jazylady. Tarihqa qaita köz jügırtkısı kelgen adamǧa būl ǧylymi jinaqtyŋ maŋyzy öte zor.
Şara soŋynda Ş.Uälihanov atyndaǧy Tarih jäne etnologiia instituty direktorynyŋ orynbasary, tarih ǧylymynyŋ doktory Svetlana Smaǧūlova men «Adyrna» ūlttyq etnografiialyq bırlestıgınıŋ jetekşısı Arman Äubäkır bır top ǧalymdar men öner şeberlerıne, jurnalisterge, kıtaphanaşylarǧa, jalpy şaralardyŋ ötuıne atsalysqan azamattarǧa sertefikattar men alǧyshattar tabystady.
Jasūlan NAURYZÄLİEV,
"Adyrna" ūlttyq-etnografiialyq portalynyŋ redaktory
