Belgılı filosof, aqyn, tıl janaşyry Beket Qaraşin qazırgı jaǧdaida "köŋıl maŋyzdy emes, aman qalu maŋyzdy" dep, halyqtyq ädet-ǧūrypqa bailanysty şūǧyl zaŋ qabyldaudy ūsyndy.
TÖTENŞE JAǦDAIDAǦY ÄDET-ǦŪRYP pen SALT-DÄSTÜR
Qazırgı pandemiianyŋ qaupı men auqymdylyǧy sonşalyq, san ǧasyrlyq halyqtyq ädet-ǧūrpymyz ben salt-dästürımızdı tübırımen qaita qarauǧa mäjbürlep otyr. Eŋ aldymen, barlyǧymyz üilenu toiy, marqūmdy jerleu, as beru siiaqty köp adam jinalatyn şaralarǧa bailanysty salt-joralǧyǧa közqarasymyzdy özgertuge tura keledı. Būl rette üilenu toiy men merekelerdı keiınge qaldyruǧa, tıptı toilamauǧa da bolady, būl tüsınıktı jait. «Qauıp qaidan bolsa, qater sonan» demekşı, eŋ qauıptısı – qaitys bolǧan kısıge bailanysty adamdardyŋ köptep jinaluy... Älbette, marqūmdy o düniege şyǧaryp salmau, oǧan as bermeu – künä ekenı ras. Bıraq, bır adamnyŋ soŋynan basqalardy da ana düniege jöneltkennen görı künä jasau anaǧūrlym keşırımdı emes pe! Marqūm bolǧan adam qaityp kelmeidı, sol sebeptı özgelerdıŋ de ömırın qaterge tıguge bolmaidy.
Alaida ädet-ǧūryp pen salt-dästürımız adamdardyŋ sana-sezımıne sıŋgenı sonşa, olardyŋ tüsınıgın özgertu qiyn. Sol sebeptı köpşılıktı aman alyp qalu üşın būl prosester Zaŋmen retteluı tiıs. Iаǧni jedel jäne şūǧyl türde Zaŋ küşıne ie Prezident Jarlyǧyn şyǧaru kerek, ony parlamenttıŋ talqylauy qajet emes, sebebı naiqalyp jüruge uaqyt tar. Äzırşe ony şartty türde Jappai as beru men jerleuge tyiym salu turaly zaŋ dep ataiyq.
Eŋ oŋdysy, arnaiy memlekettık nemese kommersiialyq jerleu qyzmetınıŋ jūmysyn jolǧa qoiu qajet, jerleu kezınde olardyŋ qasynda qaitys bolǧan adamnyŋ eŋ jaqyn bır-ekı tuysy bolsa jetedı.
Sonymen bırge, jerleu räsımıne qatysuǧa tyiym saludyŋ ǧūryptyq joralǧylar jasaumen ainalysatyn dıni qyzmetşılerge (moldalar, imamdar, poptar, t.b.) de qatysy bar. Öitkenı olardyŋ mūndai räsımderge jiı qatysuy olardyŋ özınıŋ de, ainalasyndaǧy adamdardyŋ da virus jūqtyru qaupın ūlǧaitady.
Osy tūrǧyda, menıŋşe, osyndai ädet-ǧūryptar men salt-dästürdı (tıkelei jerleuden basqa ǧūryptar, as beru, t.s.s.) sifrlyq tehnologiialardyŋ jolyna tüsırıp, onlain-rejımde ötkızuge bolady jäne solai boluy tiıs te! Bükıl älem qazır qaşyqtan jūmys ıstep jatyr, būny dıni salt-joralarǧa qatysty qoldanu da äbden laiyq!!! Äsırese, keleşekte de boluy yqtimal ındetter jaǧdaiynda mūndai innovasiialyq täsıl men täjıribe bırtındep düniejüzılık sipat aluy mümkın.
Men endı dın qairatkerlerı tarapynan da, dındarlar tarapynan da, azamattyq qoǧam men bilık ökılderı jaǧynan da joiqyn şabuylǧa ūşyraitynymdy bılıp tūrmyn. Bıraq menıŋ osyndai qatal ärı tym şetın, tıptı ǧasyrlyq dästürdı qiratuşy sipattaǧy ūstanymymnyŋ törkını tym qarapaiym ärı qisyndy, öitkenı ol otandastarymnyŋ, älemdegı barlyq adamnyŋ densaulyǧyna qamqorlyqtan, dausyz dälelden tuyp otyr.
Osy problema jönınde jedel şeşım qabyldau qajettıgı men mäselenıŋ kürdelılıgın eskere otyryp, men zaŋgerlerdı, blogerlerdı, bilık ökılderın, dın qairatkerlerın osy ūsynysty dereu talqylauǧa şaqyramyn jäne būl aqparatty Prezident Toqaevqa jetkızuge kömektesudı sūraimyn.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
