Bılım ministrımız Ashat Aimaǧambetov bırer kün būryn balalardy kıtap oquǧa baulu jönınde aityp, «qazırgı kezde PISA zertteulerınıŋ nätijelerı boiynşa Qazaqstan oquşylary oqu sauattylyǧy boiynşa Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiymyna müşe elderındegı öz qatarlastarynan edäuır artta qalyp otyrǧanyn» jazdy.
Ministr halyqaralyq sarapşylardyŋ zertteulerıne süienıp, jas ūrpaqtyŋ kıtap oquǧa qūştarlyǧy ülken jetıstıkke jeteleitının de söz ettı. Aimaǧambetovtıŋ būl aitqandary aspannan alynǧan dünie emesı barşaǧa aian. Bılımnıŋ bastauy kıtap qūmarlyqtan ekenın ekınıŋ bırı bıledı. Alaida soŋǧy uaqytta kıtaptan görı, qolyndaǧy telefonǧa üŋıludı jön köretın bala köbeiıp jatqany da şyndyq.
«PIAAC halyqaralyq zertteuınıŋ qorytyndysy boiynşa elımızdegı 16-dan bastap 55 jasqa deiıngı azamattardyŋ da oqu sauattylyǧy naşar bolyp şyqty. Iаǧni, ökınışke qarai, elımızdegı eresek azamattardyŋ da oqu sauattylyǧy tömen deŋgeide. Būl – bügın ǧana belgılı bolǧan problema emes, jyldar boiy qordalanǧan mäsele. Bızdıŋ balalarymyz kıtapty oquǧa kelgende jalqaulyq tanytatyny bır bölek, keide oqyǧan mätındı naşar tüsınıp, dūrys qabyldai almaidy. Oǧan qosa taldau jäne qorytyndy jasau daǧdylary da aqsap tūr»,- degen ministr būl mäselenı şeşu üşın tiıstı şaralardyŋ qolǧa alynatynyn da mälımdedı.
Bılım ministrınıŋ paiymyna salsaq, balanyŋ kıtapqa degen qyzyǧuşylyǧyn oiatu kıtaphanadan bastalady eken. Elımızdegı bılım jäne ǧylym salasyna qarasty kıtaphanalar sany men ondaǧy kıtap sanyn tızbektegen ministr: «Degenmen olardyŋ qanşasy körkem ädebiet? Sol körkem ädebiettıŋ qanşasy qazaq tılınde? Mektep kıtaphanalary jaŋa kıtaptarmen qanşalyqty jiı tolyqtyrylady? E. Berrouz, A. Azimov, M. Tven, J. Vern jäne basqa avtorlardyŋ eŋbekterı qazaq tılıne audarylǧan ba? Būl tūrǧyda aitarlyqtai problemalar bar», -deidı.
Problema tek kıtaptardyŋ qazaq tılıne audarylmaǧanynda ǧana emes. Eŋ aldymen qoldaǧy bar kıtapty oquǧa bılım şamasy jetetın oquşy bar ma? Kelesı mäsele, ärine qazırgı ädebietımızdıŋ kenjelep qalǧan mäselesı. Balany baurap alarlyq qyzyqty şyǧarmalar bar ma qazır? Jalpy, balalarymyz kıtap oqu turaly ūsynysqa qalai qaraidy? Būl joly bızben pıkırlesken mektep jasyndaǧy balalar boldy.
«Kıtap oqudy öte jaqsy köremın. Karantin kezınde aptasyna bır kıtaptan oqydym. Ökınışke qarai, barlyǧy da orys tılındegı kıtaptar boldy. Qazaq tılınde bızge arnalǧan kıtap tabu mümkın emes. Tabyla qalsa da, baǧasy udai qymbat. Arnaiy kıtap dükenderınıŋ internet saittaryn aqtaryp şyqtym. Aldar köse, ertegıler siiaqty jeŋıl-jelpı kıtaptar bar. Ony bastauyş synyp oquşysy oqityn şyǧar. Al ol jastan asqan men siiaqtylarǧa ertegı qyzyq bola qoiady dep oilamaimyn. Mäselen, «Miatnaia skazka», «Kot po imeni Bob» degen kıtaptar maǧan ülken oi saldy. Kädımgıdei oilanyp, köp sūraqqa ıştei jauap ızdedım. Däl osyndai qazaqşa kıtap bar ma? Ökınışke qarai, bızge «ertegı» bolyp körınetın Keŋes däuırındegı eskı kıtaptardy oqyp, uaqyt joǧaltqym kelmeidı. Nege deseŋız, ötkendı emes, erteŋıme arnalǧan närse turaly oqyp bılgım keledı. Ötken tarihyŋdy bılu kerek, ärine. Alaida adamǧa aqyl qosatyn kıtaptarǧa uaqyt jūmsaǧym keledı», -deidı altynşy synyp oquşysy Nūrasyl EGIZBAI.
«Kıtap oqudyŋ qajetı qanşa? Qazır barlyq kerek närsenı internetten aluǧa bolady ǧoi. Menıŋşe, kıtap emes, myqty telefonyŋ bolsa, internetı jyldam bolsa, sol maŋyzdy»-deidı Nūrasyldyŋ qūrdasy Älihan ESIMBEK.
«Anam özınıŋ bala künınde oqyǧan kıtaptary turaly köp aitady. N.Nosovtyŋ «Dymbılmesı», E.Uspenskiidıŋ «Qoltyrauyn Gena» siiaqty kıtaptaryn älı künge deiın esınde jaqsy saqtaǧan eken. Ökınışke qarai, soǧan ūqsas kıtaptar taba almadym. Kıtap oqudy öte jaqsy köremın. Mektep kıtaphanasynda köbıne oqulyqtar men orysşa kıtaptar ǧana bar. Däl qazırge deiın ūnatqan kıtaptarymdy elektrondy kıtapşaǧa jüktep oqyp jürmın. Bıraq barlyǧy orys jäne aǧylşyn tılınde. Qazaqşa üş kıtap oqydym. Alaida eş ūnamady. Eskı zamandy surettep jazady. Tıptı köp sözderın tüsınbeimın de. Mysaly, bır oqyǧan kıtabymda «öre» degennıŋ ne ekenın tüsınbedım. Söitsem, qūrt jaiatyn ydys eken. Ömırımde estımegen, körmegen düniem ǧoi. Bärıbır «öre» degennıŋ qandai bolatynyn tüsıne almadym. Eger, ministrımız bızdıŋ kıtapqa degen qyzyǧuşylyǧymyzdy oiatqysy kelse, eŋ aldymen bızge tüsınıktı tılde jazylǧan kıtaptarmen kıtaphanamyzdy toltyryp berse eken», -deidı on tört jasar Ämina DINMŪHAMEDQYZY.
Jalpy, balanyŋ kıtapqa degen qyzyǧuşylyǧyn oiatu eŋ aldymen ortasynan da bastalsa kerek. Äkesı, ne şeşesı bır uaqyt qolyna kıtap alatyn otbasynyŋ balasy üşın kıtap oqu qalypty düniege ainalary sözsız. Alaida däl qazırgı kezde qolynan telefony tüspeitın kezeŋdegı ata-ana öz balasyna kıtap oqu turaly aituǧa ūialatyn da bolar, sırä. Onyŋ üstıne, sabaq ta, jūmys ta, basqa şaruanyŋ bärı bır telefonmen jasalatyn uaqytta kıtap oquǧa şama da qalmaidy. Būl azdai, pandemiiada üige qamalǧan jūrttyŋ bar ermegı telefon bolǧany sonşa, qazır ekınıŋ bırı sol telefonsyz ömırın elestete almaityn halge jettı emes pe?
«Körkem ädebiettıŋ balalar üşın qoljetımdı boluy üşın ministrlık arnaiy joba äzırledı. Joba aiasynda bılım beru ūiymdaryna qarasty kıtaphanalardyŋ materialdyq-tehnikalyq jäne aqparattyq bazasyn jaqsartu, balalarǧa arnalǧan körkem ädebiettı jyl saiyn satyp aludy jüzege asyru boiynşa şaralar qabyldanatyn bolady. Sondai-aq Ūlttyq bılım akademiiasy ädebiet, tıl instituttarymen, «Oqulyq» ortalyǧymen, Ūlttyq ǧylymi kıtaphanamen, NZM, BİL bırlesıp ūsynylǧan ädebietter tızımın qūruǧa kırıstı. Joba şeŋberınde qazaq ädebietınıŋ de, qazaq tılındegı älem ädebietınıŋ de qoljetımdı boluyna erekşe nazar audaramyz», -deidı ministr öz jazbasynda. Būl atalǧan joba jüzege assa, kım bıledı, bälkım aldaǧy uaqytta kıtaptan basyn almaityn bala da köbeier.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
