Keşe Almaty qalasy, Türkısıb audanyndaǧy №1 balalar kıtaphanasynda «Ūlt-azattyq köterılıstıŋ kışı oşaqtary» atauymen döŋgelek üstel öttı. Onda Abai atyndaǧy Qazaq ūlttyq pedagogikalyq universitetınıŋ aǧa oqytuşysy, tarih ǧylymynyŋ kandidaty, Erkın Ermūhanov tyl jūmysyna alynǧan qazaq şarualary jönındegı derekterımen bölıstı.
Almaty qalasy Işkı saiasat basqarmasynyŋ qoldauymen «Adyrna» ūlttyq-etnografiialyq bırlestıgı ötkızgen būl jolǧy şaraǧa mektep oquşylary qatysty. Olar tarihşyǧa köptegen sūraqtar qoiyp, döŋgelek üsteldıŋ mazmūndy ötuıne atsalysty. Oquşylardyŋ maŋyzdy degen sūraqtary men olarǧa berılgen jauaptardy nazarlaryŋyzǧa ūsynyp otyrmyz.
Ainūr Rahymbaeva, oquşy:
- Patşalyq Resei qazaqtardy köbıne soǧys oşaǧyna emes, tyl jūmysyna tartty dedıŋız, olarǧa qara jūmys ıstegenı üşın aqy tölendı me?
Erkın Ermūqanov:
-Tyl jūmysyna alynǧan qandastarymyz Reseidıŋ türlı audandaryndaǧy qara jūmystarǧa tartyldy. Qara jūmysqa adam alu turaly nūsqauda maidanǧa alynǧan är jūmyskerdıŋ qystyq-jazdyq tolyq kiım, as sauyty, saimany bolu kerek ekenı aitylǧan.
Nūsqau boiynşa jūmysqa alynatyn adamdar ärqaisysy öz bolystarynyŋ atymen atalyp onǧa, jüzge, myŋǧa bölındı. Olarǧa on basy, jüz basy, myŋ basy sailandy. Jūmyskerlerdıŋ janynda moldalary, myrzalary, tılmaştary, nanşylary, etşılerı, şaştarazşylary belgılendı. Mūnan keiın nūsqauda jūmyskerdı jıberu, azyq beru tärtıbı, jūmyskerlerdıŋ bastyqtarynyŋ şenıne qarai belgısı körsetıldı. Jūmyskerlerge belgılengen aqy – künıne bır som boldy. Būl aqyny jūmysyna qarai köbeituge bolady. Jüz basylarǧa 2 som, myŋ basylar men tılmaştarǧa 3 som, moldalarǧa 2 som. Tamaqtary qazynadan tegın berıldı.
Eŋlık Syzdyqova, oquşy:
- Tyl jūmysyna barǧan jūmyskerlerdıŋ aqysyn jarytpaǧan eken, menı olardyŋ ärı qaraiǧy ömırı qyzyqtyra bastady. Qysqy kiım-keşekterın de özderı alyp barypty, eŋ bolmasa jaily jerdı qonys ettı meken?
Erkın Ermūqanov:
- Tyl jūmysyna alǧaşqy kelıp ornalasqandardyŋ üilerı jyly, qūrǧaq, tūruǧa jaily bolǧan. Al soŋǧy, keşırek kelgenderdıkı küzgı jauyn suyqta salynǧannan keiın salynǧandyqtan dymqyl bolǧan. Soŋǧy kelgenderdıŋ bärıne bırdei üi jetpegendıkten, olardyŋ bırazy üilerdıŋ şatyrlaryna ornalastyrylǧan. Qalǧandary şatyr üilerge qonystandyryldy. Şatyrlar su ötpeitın kenepten jasaldy. Ol 100-150 kısılık, būlardyŋ ışı de jer üiden suyq, dymqyl bolǧan. Ūlt janaşyry Ä.Bökeihanov tyl jūmysyna alynǧandardyŋ basy qasynda boluǧa, olardyŋ otarşyl äkımşılık ökılderınen qysym körmei, elge aman-sau oralulary üşın qyzmet etuge jan-jaqtaǧy közı aşyq azamattardy şaqyrdy.
Erkebūlan Bekqaliūly, student:
- Beimälım ölke, beitanys jaǧdaiǧa tap bolǧan qandastarymyzdyŋ barǧan jerıne bırden beiımdelıp ketuı qiyn bolǧan şyǧar, elge jazǧan hattary bar ma?
Erkın Ermūqanov:
- Tyl jūmysyndaǧylardyŋ elge jazǧan bırneşe hattary bar . Solardyŋ bırı Omby uezınen tyl jūmysyna barǧan adamnyŋ hatymen tanystyryp öteiın. «Omby uezınen bırge şyqqan 1207 jıgıt edık, būl künde bärımız de amanbyz, maidanǧa jaqyn jerde jūmys qylyp jatyrmyz. El-jūrt, ata-ana, qūrby-qūrdasqa köp sälem. Būl künde bırge şyqqan 1207 jıgıttı bölıp jıberdı, osy arasy bızge auyr boldy, jat jerde tuysqannan artyq bolyp edık. Tamaǧymyz jaman emes, sonda da qazaq balasy üirenbegen tamaqty tamaqsyna ma, qazaq tamaǧyn saǧynamyz... Rasyn aitqanda 700 jıgıttıŋ köbı auru, būlardyŋ naşarlaryn auruhanaǧa äkettı. Jūmysqa jaramaǧandaryn elge qaitarmaq» dep aiaqtalady.
Şara soŋynda kıtaphana meŋgeruşısı Sanduǧaş Sovethanqyzy kıtaptar körmesımen tanystyrdy.
Ainūr Rahymbaeva, oquşy:
- Patşalyq Resei qazaqtardy köbıne soǧys oşaǧyna emes, tyl jūmysyna tartty dedıŋız, olarǧa qara jūmys ıstegenı üşın aqy tölendı me?
Erkın Ermūqanov:
-Tyl jūmysyna alynǧan qandastarymyz Reseidıŋ türlı audandaryndaǧy qara jūmystarǧa tartyldy. Qara jūmysqa adam alu turaly nūsqauda maidanǧa alynǧan är jūmyskerdıŋ qystyq-jazdyq tolyq kiım, as sauyty, saimany bolu kerek ekenı aitylǧan.
Nūsqau boiynşa jūmysqa alynatyn adamdar ärqaisysy öz bolystarynyŋ atymen atalyp onǧa, jüzge, myŋǧa bölındı. Olarǧa on basy, jüz basy, myŋ basy sailandy. Jūmyskerlerdıŋ janynda moldalary, myrzalary, tılmaştary, nanşylary, etşılerı, şaştarazşylary belgılendı. Mūnan keiın nūsqauda jūmyskerdı jıberu, azyq beru tärtıbı, jūmyskerlerdıŋ bastyqtarynyŋ şenıne qarai belgısı körsetıldı. Jūmyskerlerge belgılengen aqy – künıne bır som boldy. Būl aqyny jūmysyna qarai köbeituge bolady. Jüz basylarǧa 2 som, myŋ basylar men tılmaştarǧa 3 som, moldalarǧa 2 som. Tamaqtary qazynadan tegın berıldı.
Eŋlık Syzdyqova, oquşy:
- Tyl jūmysyna barǧan jūmyskerlerdıŋ aqysyn jarytpaǧan eken, menı olardyŋ ärı qaraiǧy ömırı qyzyqtyra bastady. Qysqy kiım-keşekterın de özderı alyp barypty, eŋ bolmasa jaily jerdı qonys ettı meken?
Erkın Ermūqanov:
- Tyl jūmysyna alǧaşqy kelıp ornalasqandardyŋ üilerı jyly, qūrǧaq, tūruǧa jaily bolǧan. Al soŋǧy, keşırek kelgenderdıkı küzgı jauyn suyqta salynǧannan keiın salynǧandyqtan dymqyl bolǧan. Soŋǧy kelgenderdıŋ bärıne bırdei üi jetpegendıkten, olardyŋ bırazy üilerdıŋ şatyrlaryna ornalastyrylǧan. Qalǧandary şatyr üilerge qonystandyryldy. Şatyrlar su ötpeitın kenepten jasaldy. Ol 100-150 kısılık, būlardyŋ ışı de jer üiden suyq, dymqyl bolǧan. Ūlt janaşyry Ä.Bökeihanov tyl jūmysyna alynǧandardyŋ basy qasynda boluǧa, olardyŋ otarşyl äkımşılık ökılderınen qysym körmei, elge aman-sau oralulary üşın qyzmet etuge jan-jaqtaǧy közı aşyq azamattardy şaqyrdy.
Erkebūlan Bekqaliūly, student:
- Beimälım ölke, beitanys jaǧdaiǧa tap bolǧan qandastarymyzdyŋ barǧan jerıne bırden beiımdelıp ketuı qiyn bolǧan şyǧar, elge jazǧan hattary bar ma?
Erkın Ermūqanov:
- Tyl jūmysyndaǧylardyŋ elge jazǧan bırneşe hattary bar . Solardyŋ bırı Omby uezınen tyl jūmysyna barǧan adamnyŋ hatymen tanystyryp öteiın. «Omby uezınen bırge şyqqan 1207 jıgıt edık, būl künde bärımız de amanbyz, maidanǧa jaqyn jerde jūmys qylyp jatyrmyz. El-jūrt, ata-ana, qūrby-qūrdasqa köp sälem. Būl künde bırge şyqqan 1207 jıgıttı bölıp jıberdı, osy arasy bızge auyr boldy, jat jerde tuysqannan artyq bolyp edık. Tamaǧymyz jaman emes, sonda da qazaq balasy üirenbegen tamaqty tamaqsyna ma, qazaq tamaǧyn saǧynamyz... Rasyn aitqanda 700 jıgıttıŋ köbı auru, būlardyŋ naşarlaryn auruhanaǧa äkettı. Jūmysqa jaramaǧandaryn elge qaitarmaq» dep aiaqtalady.
Şara soŋynda kıtaphana meŋgeruşısı Sanduǧaş Sovethanqyzy kıtaptar körmesımen tanystyrdy.
Jasūlan NAURYZÄLI
"ADYRNA"
