II dúnıejúzilik soǵys bastalǵan sátte "Gıtler de, Stalın de - zalym. Biri ásireultshyl naıst, ekinshisi ınternaıonalıst bolyp kóringenimen, ekeýiniń saıasaty men zalymdyǵy teń dárejede: ekeýi de dúnıeni qan qaqsatady, sondyqtan oba men holera indetteri arasynda tańdaý jasamaý kerek" dep jazǵan Mustafa Shoqaı "Prometeı" jýrnalynyń 1940 jylǵy sáýirinde shyqqan sońǵy sanynda ult shyndyǵyn joqqa shyǵaryp, kúlli adazmzatqa alapat apat tóndiretin tajal týraly maqala jarııalady.
Shoqaı demekshi, ánebir jyldary "Mustafa Shoqaıdyń fashızmge kózqarasy" degen taqyrypta baıandama jasadyq. sonda bir ǵalym turyp "Túrkistan legıonyndaǵylar satqyn emes pe?" dep suraq qoıdy. Bul sózdi odan buryn múıizi qaraǵaıdaı bir akademık tarıhshydan da estigen edik. “Eki kúımek bir janǵa ádilet pe?" dep abyz aqyn aıtqandaı, áýeli taǵdyr taýqymetimen fashısterge tutqynǵa túsip tozaq kórgen, sosyn bolshevıkter tarapynan 25 jylǵa ıtjekkenge aıdalyp, senimsiz retinde únemi baqylaýda ustalǵan, kóbisi shet jerde ajal qushqan legıondyqtar áli kúnge deıin aqtalmaı keledi.
Bizdińshe, osy máselege baıypty baǵa berip, túrkistandyqtardy resmı túrde aqtaıtyn jáne ardager retinde arnaıy ardaqtaıtyn kez jetken sııaqty.
Darhan QYDYRÁLI,
Halyqaralyq Túrki akademııasynyń Prezıdenti
