«Mediasiia» sözı latyn tılınen audarǧanda «deldal, ekı tarapty mämılege keltıruşı üşınşı tūlǧa» degen maǧynany bıldıredı. Mediasiia täsılı sot jüiesındegı ädıl törelıktı qamtamasyz etudıŋ bırden-bır joly bolmaq, iaǧni tarapty qanaǧattandyru negızınde jürgızılgen kelıssöz räsımı. Mediasiia degen sözdıŋ maǧynasyn ekı jaqty tatulastyru räsımı dep tüsındıruge bolady.
Mediasiia azamattyq, eŋbekke qatysty, otbasylyq, taǧy basqa qūqyqtyq qatynastarǧa bailanysty, sondai-aq auyrlyǧy şaǧyn jäne ortaşa qylmystyq ıster jönınde tuyndaǧan daularda qoldanylady. Azamattar, sondai-aq zaŋdy tūlǧalar mediasiiaǧa belsendı türde jügıngen jaǧdaida sot jüielerıne tüsetın auyrtpalyqty aitarlyqtai jeŋıldetıp, sonyŋ nätijesınde anaǧūrlym ırı ısterdıŋ şeşılu sapasyn arttyruǧa bolady. Elımızde «Mediasiia turaly» zaŋ 2011 jyldyŋ 5 tamyzynda küşıne endı. Būl zaŋ QR mediasiiany ūiymdastyru salasyndaǧy qoǧamdyq qatynastardy retteidı, ony jürgızu qaǧidattary men räsımın, sondai-aq mediatordyŋ märtebesın aiqyndaidy.
Mediatorǧa jügınu kerek pe, joq pa degendı taraptar özara kelısıp şeşedı. Mūndai jolmen mäselenıŋ şeşıluı mümkın bolmaǧan jaǧdaida olardyŋ sotqa jügınu qūqyǧy saqtalady. Mediasiia barysynda taraptardyŋ teŋ qūqylyqty közdeitını sözsız, sondai-aq olarǧa teŋ mındetter jükteledı.Sonymen qatar taraptar öz qalaulary boiynşa mediasiiany jürgızu orny men mediasiiany jürgızu barysynda qai tıldıŋ qoldanylatyny jaiynda kelıse alady. Taraptardyŋ kelısımımen mediator mediasiianyŋ jürgızılu künı men uaqytyn belgıleidı.Mediasiianyŋ maqsaty-daudy şeşudıŋ mediasiianyŋ ekı tarapynan da qanaǧattandyratyn nūsqasyna qol jetkızu; taraptardyŋ daulauşylyq deŋgeiın tömendetu. Osy maqsat-mındetın qolǧa alsaq, bıraz mäselenı oŋtaily şeşuge zor mümkındık bolar edı.
Mediasiianyŋ maqsaty – daudy şeşudıŋ mediasiianyŋ ekı tarapyn da qanaǧattandyratyn nūsqasyna qol jetkızu, daulasuşylyq deŋgeiın tömendetu, taraptardyŋ sot otyrystaryna qatysuynan uaqyttaryn joiuǧa jol bermeu bolyp qalyptasqan. «Mediasiia turaly» zaŋ bıtımgerlık räsımder institutyn ūiymdastyru jäne onyŋ qyzmetınıŋ tärtıbın belgıleitın bırqatar baptardan tūrady, bıtımgerlık räsımder instituty qyzmetınıŋ qūqyqtyq negızderın belgıleidı jäne mediatordyŋ qatysuymen daulardy şeşu jönındegı qatynastardy retteidı.Mediator – taraptardyŋ daularyn retteu maqsatynda olardyŋ arasynda bıtıstıruşılık räsımderdı jüzege asyratyn derbes tūlǧa. Qoldanystaǧy zaŋnyŋ 4-baby negızınde bıtımgerlık räsımderdı jürgızetın mediator taraptardyŋ teŋ qūqyqtylyǧy men ädılettılıgın saqtauy tiıs.Sonda mediasiia erıktılık, mediasiia täuelsızdıgı men beitaraptylyǧy, mediasiia räsımıne aralasuǧa jol bermeuşılık, qūpiialyq qaǧidalarymen jürgızıledı. Mediasiiany jürgızu kezınde taraptary qol jetkızgen daudy retteu turaly kelısım jazbaşa nysanda jasalady jäne oǧan taraptar qol qoiady. Mediasiia taraptary mediatordy, mediasiia räsımın, ondaǧy öz ūstanymyn, ony talap etu täsılderı men qūraldaryn taŋdau, aqparat alu kezınde, dau-şardy retteu turaly kelısım-şarttarynyŋ qolailylyǧyn baǧalauda teŋ qūqyqtardy paidalanady jäne özderıne teŋ mındetter jükteidı, mediasiialyq räsımderge aralasuşylyqqa jol berılmeidı.Mediasiia instituty qazaq qoǧamyna jat emes. Ūltymyzdyŋ tarihynda biler instituty bolǧan. Azamattar arasynda tuyndaǧan dau-damailardy biler, şeşender nemese bedelı bar jergılıktı aqsaqaldar ädıl şeşıp otyrǧan. Bilerdıŋ negızgı şeşetın mäselesı kelgen şyǧyndy qalpyna keltırılıp daulasuşylardy bıtımge jetkızu bolyp tabylady.
Maŋǧystau oblysy, Tüpqaraǧan audandyq sotynyŋ töraǧasy m.a.
Edıge Begenov
