Ólgen adamdar jaıyna qalyp, tiri adamdar birin biri óltirip, soıyp jedi

5955
Adyrna.kz Telegram

Qazaqstanda Keńestik ókimet ornaý kezeńderinde qatarynan 3 ret zulmatty ashtyq jyldary boldy. Bul jyldar: 1919-1922 jyldardyń aralyǵynda ótti. Bul jyldardyń aralyǵynda qazaqtyń sany anaǵurlym kemip, ashtyqtan mıllıondap-mıllıondap qyryldy.

Budan keıingi ashtyq Qazaq dalasy úshin uly jut pen uly qyrǵynǵa ulasty. Bul zulmatty kezeńder 1929-1934 jyldardyń arasynda ótti. Osy aralyqta qazaqtyń jartysynan astamy qyrylyp ketti. Qyrǵyndy qoldan jasaǵan bolshevıkter ulttyń obalynan qoryqqan da, úrikken de joq.

Asharshylyq josparly túrde iske asyryldy. Qazaqtyń aýqatty elıtasyn konfıskaııa jasap, jeke sharýashylyqtardy joıyp, áıgili "kolhozdastyrý" saıasatyn júrgizdi de, top qylyp tonap, bir birine aıdap salyp otyrdy.

Úshinshi asharshylyq jyldary - ekinshi dúnıe júzilik soǵystyń qarsańynda júrdi. Bul jyldar da osy ýaqytqa deıin asharshylyq jyldary dep atatmaǵanymen, shyn máninde ashtyqtyń aýyr kezeńderi osy ýaqytta ótti.

Al, Áýlıe ata óńirindegi asharshylyq týraly professor Mámbet Qoıgeldıevtiń zertteý jumystaryndaǵy derekter tóbe shashyńyzdy tik turǵyzady. Uly Ustaz Ahmet Baıtursynovtyń jetkizgen mátimetterinde "Ashyqqan adamdar birin biri jep jatyr. Ólgeni bylaı tursyn, ólmegen adamdy qýalap júrip óltirip, býyndyryp, soıyp jep jatty" dep jazdy.

Keńes ókimeti 1928 jyly iri baı shonjarlardy tonap, jappaı ujymdastyrýdy qolǵa aldy. Ujymdastyrý degen tonaýdyń saıası joly. Bul týraly zańdar men qaýlylar shyǵyp, baı-manaptardy qýdalady. Ujymdastyrý ( halyqty tonaý) kezinde Qazaqstanda 40,5 mıllona maldan 1933 jyldyń sońynda 4,5 mıllıon mal ǵana qalypty. Maldyń barlyǵyn kúshtep tartyp aldy. 1929-1931 jyldar arasynda Keńes ókimetiniń ozbyrlyǵyna qarsy 372 kóterilis bolyp, oǵan 80 myń adam qatysty.

1932 jyly shilde aıynda Ǵ.Músirepov, M. Ǵataýlın, M.Dáýletqalıev, E.Altynbekov, Q.Qýanyshbaev birlesip, halyqty ashtyqtan qutqaryp qalý úshin azyq-túlikpen qamtamasyz etý qajettigi jaıynda Qazaqstan Ólkelik partııa komıtetiniń birinshi hatshysy F. Goloekınge ashyq hat jazdy. Bul «Beseýdiń haty» degen atpen tarıh sahnasynan oryn alǵany belgili. Beseýdiń biri Mansúr Ǵataýlın 1937 jyly sottaǵy sońǵy sózinde ózimen birge aıyptalyp otyrǵan joldastaryn kórsetip:
— Bular halyq jaýlary emes. Men jaýmyn, - deıdi. — Sondyqtan meni ǵana sottańdar! Ózimdi ǵana. Biraq men de halyq jaýy emespin, halyq jaýlarynyń jaýymyn,- dep qasqaıyp turǵan.

Keńes ókimetin maqtap, zaýyttar saldy, qalalar saldy, kózimizdi ashty dep júrgender ókinishke oraı áli de jeterlik. Biraq biz umytpaımyz! Biz saıası repressııanyń qurbany bolyp, asharshylyqtan qyrylǵan halyqty, tekti tulǵalardy qashanda ulyqtaımyz! Eshteńe de esten shyqpaıdy!

Bekbolat QARJAN,

"Adyrna" ulttyq portaly 

Pikirler