Qazaqstan álemdik saıasattyń qaı baǵytta ózgerip jatqanyn kórip, saraptap, baǵamdap otyr. Geosaıası jaǵdaı kúrdelenip, qyrǵı-qabaqtyq artýda. Álemniń birde-bir eli ózin tolyq qaýipsizdikte sezine almaıdy. Oǵan túrli faktorler áser etýde. Terrorızm, dinı ekstremızm, bólip al da bıleı ber prınıpin tý etken separatızm, soǵys jarııalamaı ózgeniń jerinde áskerı qımyldar júrgizetin gıbrıdtik soǵys jáne basqalar. Bul qaýipterden eshqandaı memleketaralyq qujattar, halyqaralyq kelisimder, BUU-nyń Qaýipsizdik Keńesi men zańdar saqtaı da, qorǵaı da almaıdy. Oǵan jerinen aıyrylǵan Ýkraına, lańkestiktiń qurbany bolǵan Taıaý Shyǵys elderi dálel. Bul qaýipte memleketter jalǵyz. Olardy tek qana ózderi qorǵaıdy. Memlekettegi tynyshtyq pen beıbitshiliktiń kepili tek qana qýatty, kásibı, jyldam ásker bolmaq. Bul shyndyq.
Qazaqstan barlyq qaýipti eskere otyryp, álem elderiniń qorǵanys salasynyń tájirıbelerin jınaqtap, únemi izdenis ústinde keledi. Óıtkeni qaýiptiń túri artqan saıyn, áskerdi sol qaýipti zalalsyzdandyrýǵa beıimdep otyrý asa mańyzdy. 2014 jyly Ýkraınada separatızm bas kóterip, eldiń shyǵysy otqa orandy. Ár aımaqta qarýly búlikshiler eldiń tynyshtyǵyn buzyp, memlekettiń táýelsizdigin shaıqaltty. Árıne oǵan syrtqy kúshterdiń áseri joǵary boldy. Otty kim jaǵyp, shoqty kim úrlegenin jaqsy bilemiz. Mine, sol sátte Kıev qaýipti aımaqtarǵa áskerı kúsh jiberip, jyldam áreket etýde kesh qaldy. Sebebi turaqty ásker sany az, al rezervtik áskerı júıe qalyptaspaǵan edi. Rezervtik áskerı júıeni Kıev tek qana 2017 jyly naqty qalyptastyra aldy.
2011 jyly Sırııanyń ár aımaǵynda kóterilis burq etti. Artynsha narazy halyqtyń arasyna lańkestik uıymdar kirip, eldiń berekesin qashyrdy. Sırııanyń da qorǵanys júıesinde janǵan otty jyldam sóndirip, el tynyshtyǵyn saqtap qalatyn jyldam áskerı júıe joq edi. Onyń sońy nege ákelgenin jaqsy kórip otyrmyz.
Qazaqstan atalmysh qaýipterdi eskere otyryp áskerı salada úlken modernızaııalaý, reformalar jasaýda. Eski qarý túrlerin jańalaý, jańa qarý túrlerin satyp alý, áskerı formany jetildirý men zamanaýı taktıkalardy sarbazdarǵa úıretý, tájirıbe almasýdy arttyrý, jańa tehnologııalardy qorǵanys salasyna engizý iske asýda. Endi mine Qazaqstan qorǵanys salasy rezervtik áskerdi jasaqtaýǵa qatysty usynystar jasap, ony zań júzinde bekitý jumystaryn bastady. Ol degenimiz ne?
Qazaqstanda rezervtik ásker bolmaq. Bul turaqty áskerden bólek, kelisimshart arqyly qyzmet etetin (kontraktnık) sarbazdardan ózgeshe. Uqsas, alaıda aıyrmashylyqtary bar. Rezervtik áskerge elimizdegi kez kelgen azamat shaqyrtý alýy múmkin. Shaqyrtýdy qabyl alý erikti túrde bolady. Ol degenimiz azamat shaqyrtýdy qabyl alyp, áskerı bólimshemen kelisim jasasyp, rezervtik áskerge qosylady nemese odan bas tartady. Kúshteý, májbúrleý joq. Otandy qorǵaý júrek qalaýymen bolatyn dúnıe.
Rezervtik áskerge shaqyrylyp, ony qabyl alǵandar áskerı bólimshemen týra 3 jylǵa kelisim jasasady. Shaqyrtý barysynda áskerı ınstıtýt, oqý ornyn bitirgender men áskerı qyzmette bolǵandarǵa basymdyq beriledi. Dál sol sııaqty áskerı qyzmette bolǵan áıelder qaýymy da qatysa alady. Iaǵnı bul turǵydan demokratııalyq qundylyqtar, teńdik prınıpi, genderlik teńdik júıesi saqtalǵan. Rezervtik áskerge kirgen jandarǵa birshama materıaldyq ıgilikter bar. Úsh jyl boıy aı saıyn eń tómengi jalaqy kóleminde qarjy túsip otyrady. Ol qazirgi jaǵdaıda 42500 teńge. Al daıyndyq barysynda alatyn aılyǵynyń teń jartysyn memleket tóleıdi. Áskerı daıyndyq jylyna 2 márte 60 kún bolady. Bul degenimiz ár áskerı daıyndyqqa shaqyrtý uzaqtyǵy bir aıdy quraıdy degen sóz. Áskerı daıyndyqta bolǵan sátte, rezervısti jumys orny jumysynan shyǵara almaıdy. Ony zań júzinde qorǵaıtyn mehanızm qarastyrylýda.
Rezervtik áskerdiń mobılızaııa kezeńindegi áskerden aıyrmashylyǵy jyldamdyǵy men kásibıliginde. Urys jaǵdaıynda áskerı mindettilerdi maıdanǵa shaqyrtý birshama uzaq ýaqytty alady. Olardy áskerı bólimshege shaqyrtý tizimin jasaý, shaqyrtý, tirkeý jáne arnaıy daıyndyqtan ótkizý kemi 1-2 aıǵa sozylatyn proess. Al rezervtik júıedegi ásker birden áskerı bólimshege kelip, qarýyn asynyp, otandy qorǵaýǵa bir-eki kúnniń ishinde attanyp ketedi. Óıtkeni onda jylyna eki márte qaıtalaıtyn áskerı daıyndyq pen taktıka, urysqa degen saqadaı saılyq bar. Rezervtik júıedegi ásker urys dalasyna jyldam jetedi, sol arqyly mańyzy bar pozıııalardy ustap qalady.
Rezervtik áskerdi qashan engizetini naqty belgili emes. Jospar boıynsha parlamentte talqylanyp, arnaıy zań bolyp bekitilgennen keıin, alǵashqy shaqyrtýlar 2024 jyldyń ortasy men 2025 jyldyń basynda bolmaq degen jospar bar. Bastapqyda 1000 sarbaz shaqyrtylmaq. Keıinnen olardyń sany artpaq. Rezervtegi ásker jańa taktıka, zamanaýı qarý túrlerin, strategııany meńgerip shyqpaq.
"Adyrna" ulttyq portaly
