Qazaqstan älemdık saiasattyŋ qai baǧytta özgerıp jatqanyn körıp, saraptap, baǧamdap otyr. Geosaiasi jaǧdai kürdelenıp, qyrǧi-qabaqtyq artuda. Älemnıŋ bırde-bır elı özın tolyq qauıpsızdıkte sezıne almaidy. Oǧan türlı faktorler äser etude. Terrorizm, dıni ekstremizm, bölıp al da bilei ber prinsipın tu etken separatizm, soǧys jariialamai özgenıŋ jerınde äskeri qimyldar jürgızetın gibridtık soǧys jäne basqalar. Būl qauıpterden eşqandai memleketaralyq qūjattar, halyqaralyq kelısımder, BŪŪ-nyŋ Qauıpsızdık Keŋesı men zaŋdar saqtai da, qorǧai da almaidy. Oǧan jerınen aiyrylǧan Ukraina, laŋkestıktıŋ qūrbany bolǧan Taiau Şyǧys elderı dälel. Būl qauıpte memleketter jalǧyz. Olardy tek qana özderı qorǧaidy. Memlekettegı tynyştyq pen beibıtşılıktıŋ kepılı tek qana quatty, käsıbi, jyldam äsker bolmaq. Būl şyndyq.
Qazaqstan barlyq qauıptı eskere otyryp, älem elderınıŋ qorǧanys salasynyŋ täjıribelerın jinaqtap, ünemı ızdenıs üstınde keledı. Öitkenı qauıptıŋ türı artqan saiyn, äskerdı sol qauıptı zalalsyzdandyruǧa beiımdep otyru asa maŋyzdy. 2014 jyly Ukrainada separatizm bas köterıp, eldıŋ şyǧysy otqa orandy. Är aimaqta qaruly bülıkşıler eldıŋ tynyştyǧyn būzyp, memlekettıŋ täuelsızdıgın şaiqaltty. Ärine oǧan syrtqy küşterdıŋ äserı joǧary boldy. Otty kım jaǧyp, şoqty kım ürlegenın jaqsy bılemız. Mıne, sol sätte Kiev qauıptı aimaqtarǧa äskeri küş jıberıp, jyldam äreket etude keş qaldy. Sebebı tūraqty äsker sany az, al rezervtık äskeri jüie qalyptaspaǧan edı. Rezervtık äskeri jüienı Kiev tek qana 2017 jyly naqty qalyptastyra aldy.
2011 jyly Siriianyŋ är aimaǧynda köterılıs būrq ettı. Artynşa narazy halyqtyŋ arasyna laŋkestık ūiymdar kırıp, eldıŋ berekesın qaşyrdy. Siriianyŋ da qorǧanys jüiesınde janǧan otty jyldam söndırıp, el tynyştyǧyn saqtap qalatyn jyldam äskeri jüie joq edı. Onyŋ soŋy nege äkelgenın jaqsy körıp otyrmyz.
Qazaqstan atalmyş qauıpterdı eskere otyryp äskeri salada ülken modernizasiialau, reformalar jasauda. Eskı qaru türlerın jaŋalau, jaŋa qaru türlerın satyp alu, äskeri formany jetıldıru men zamanaui taktikalardy sarbazdarǧa üiretu, täjıribe almasudy arttyru, jaŋa tehnologiialardy qorǧanys salasyna engızu ıske asuda. Endı mıne Qazaqstan qorǧanys salasy rezervtık äskerdı jasaqtauǧa qatysty ūsynystar jasap, ony zaŋ jüzınde bekıtu jūmystaryn bastady. Ol degenımız ne?
Qazaqstanda rezervtık äsker bolmaq. Būl tūraqty äskerden bölek, kelısımşart arqyly qyzmet etetın (kontraktnik) sarbazdardan özgeşe. Ūqsas, alaida aiyrmaşylyqtary bar. Rezervtık äskerge elımızdegı kez kelgen azamat şaqyrtu aluy mümkın. Şaqyrtudy qabyl alu erıktı türde bolady. Ol degenımız azamat şaqyrtudy qabyl alyp, äskeri bölımşemen kelısım jasasyp, rezervtık äskerge qosylady nemese odan bas tartady. Küşteu, mäjbürleu joq. Otandy qorǧau jürek qalauymen bolatyn dünie.
Rezervtık äskerge şaqyrylyp, ony qabyl alǧandar äskeri bölımşemen tura 3 jylǧa kelısım jasasady. Şaqyrtu barysynda äskeri institut, oqu ornyn bıtırgender men äskeri qyzmette bolǧandarǧa basymdyq berıledı. Däl sol siiaqty äskeri qyzmette bolǧan äielder qauymy da qatysa alady. Iаǧni būl tūrǧydan demokratiialyq qūndylyqtar, teŋdık prinsipı, genderlık teŋdık jüiesı saqtalǧan. Rezervtık äskerge kırgen jandarǧa bırşama materialdyq igılıkter bar. Üş jyl boiy ai saiyn eŋ tömengı jalaqy kölemınde qarjy tüsıp otyrady. Ol qazırgı jaǧdaida 42500 teŋge. Al daiyndyq barysynda alatyn ailyǧynyŋ teŋ jartysyn memleket töleidı. Äskeri daiyndyq jylyna 2 märte 60 kün bolady. Būl degenımız är äskeri daiyndyqqa şaqyrtu ūzaqtyǧy bır aidy qūraidy degen söz. Äskeri daiyndyqta bolǧan sätte, rezervistı jūmys orny jūmysynan şyǧara almaidy. Ony zaŋ jüzınde qorǧaityn mehanizm qarastyryluda.
Rezervtık äskerdıŋ mobilizasiia kezeŋındegı äskerden aiyrmaşylyǧy jyldamdyǧy men käsıbilıgınde. Ūrys jaǧdaiynda äskeri mındettılerdı maidanǧa şaqyrtu bırşama ūzaq uaqytty alady. Olardy äskeri bölımşege şaqyrtu tızımın jasau, şaqyrtu, tırkeu jäne arnaiy daiyndyqtan ötkızu kemı 1-2 aiǧa sozylatyn prosess. Al rezervtık jüiedegı äsker bırden äskeri bölımşege kelıp, qaruyn asynyp, otandy qorǧauǧa bır-ekı künnıŋ ışınde attanyp ketedı. Öitkenı onda jylyna ekı märte qaitalaityn äskeri daiyndyq pen taktika, ūrysqa degen saqadai sailyq bar. Rezervtık jüiedegı äsker ūrys dalasyna jyldam jetedı, sol arqyly maŋyzy bar pozisiialardy ūstap qalady.
Rezervtık äskerdı qaşan engızetını naqty belgılı emes. Jospar boiynşa parlamentte talqylanyp, arnaiy zaŋ bolyp bekıtılgennen keiın, alǧaşqy şaqyrtular 2024 jyldyŋ ortasy men 2025 jyldyŋ basynda bolmaq degen jospar bar. Bastapqyda 1000 sarbaz şaqyrtylmaq. Keiınnen olardyŋ sany artpaq. Rezervtegı äsker jaŋa taktika, zamanaui qaru türlerın, strategiiany meŋgerıp şyqpaq.
"Adyrna" ūlttyq portaly
