Qazaq eshýaqytta kóshpendi bolǵan emes, qazaq - otyryqshy. Ol syǵandar sekildi bir elden ekinshi elge kóship júrgen joq qoı. Óz jerinde maldyń yńǵaıyna qaraı jaz jaılaýyna, qys qystaýyna qonys aýdarǵandy kóshpendi dep ottap júr.
Qazaq jalqaý bolsa, mal baǵa ma? Mal - onyń ómir súrýdegi eń negizgi kózi. Ol ǵasyrlar boıy ózin ǵana emes, kórshi elderdiń halqyn da etpen qamtamasyz etip keldi. Maldy ósirýi, egin salý, balyqty aýlaý jalqaýdyń qolynan kele me? Ony ońaı dep kim aıta alady? Maldyń babyn tabý, jazdyq, kúzdik jaılaýyn, qystaýyn tańdaý, qaı jerge qalaı jaıý, jeıtin shóbin anyqtaý, aýyrǵan maldy emdep jazý, aısyz, qarańǵy túnde juldyzdarǵa qarap sapar shegý, qyran qus, tulpar baptaý, aýa raıyn boljaý, syrqatty emdeý, kókpar tartý, báıge, kúres, asyq, aqsúıek taǵy basqa oıyndardy oılap tabý degenniń bilgen adamǵa jatqan ǵalym. Ony ıgerý úshin aqyl, tájirıbe, óte eńbekqor jandardyń tolassyz izdenisi kerek.
Qazaq kóshpendi, jalqaý dep halqymyzdyń ómir súrý kásibinen habary joq, jeńil oıly aqymaq, nemese urpaǵymyzdyń jigerin jasytý úshin qaskóı aramzanyń aıta salǵan sandyraǵy. Sony jelókpe, taıyz nemereler ilip áketip, áli kúnge deıin jalaýlatyp júr. Ǵasyrlar boıy qazaqty kim asyrady, jaýdan, daýdan kim qorǵady? Ol ózin ózi asyrady, ózin ózi qorǵady. Bul jalqaýdyń qolynan kele me?
Buryn búgingideı gaz, elektr qýaty, munaı, kómir bolǵan emes. Alty aı qystan qysylmaı shyǵý úshin tórt túlik malǵa qora-jaı, shóp, otbasyna otyn daıyndaǵan, maldyń qıynan tezek jasaýdy oılap tapqan, tórt túliktiń sútinen aıran, shubat, qymyz, qaımaq, sary maı, qurt, irimshik, jent ázirlengen. Munyń bári asyl taǵamdar. Babalarymyzdyń iri, aqyldy, alǵyr, tapqyr, tabandy, batyl, densaýlyǵynyń myqty bolýynyń bir sebebi osy iship-jegen taǵamyna da baılanysty.
Qazaq jalqaý bolsa, osynshama jerdiń ıesi atanar ma edi, osynsha danyshpandy tárbıelep, ósirer me edi? Búkil túrki eliniń qara shańyraǵy bola alar ma edi?
Muhammed paıǵambarymyzdyń elinde joq qasıet qazaqta bar. Ol jaqta emshek embedi dep aǵasynyń uly inisiniń qyzyna úılene beredi. Qazaq eki jastyń jeti ataǵa jetpeı turmys qurýyna qatań tıym salǵan. Tıym salýǵa aqyl-parasat, eńbek kerek pe? Kerek.
Aqyl-parasat - eńbek etken adamda ǵana bolady, jalqaýda - aqyl-parasat bolmaıdy.
Baýyrjan MOMYShULY,
"Adyrna" ulttyq portaly
