كەز-كەلگەن ناداندىقتى، سونىڭ ىشىندە، ءدىني ناداندىقتى اشكەرەلەۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى جولى – كۇلكى. قاراڭعىلىق پەن ناداندىقتى كۇلكىگە، سىقاققا اينالدىرۋ قاجەت.
ءجونى جوق، جولى جوق «ۇستازدىققا» قارسى تۇرۋدىڭ، بۇل، وتە ءتيىمدى جولى.
سوندىقتان، مىناۋ تىرلىكتەرىڭىز (چەلەندج) ءۇشىن مىڭ دا ءبىر العىس سىزدەرگە، اپكە-قارانداستار!
جازباعا قاراعاندا، «ءدىن پاكتىگىن»، ونىڭ تابالدىرىعىندا جاتىپ كۇزەتۋشىلەر، مىنا ءبىر اپكەمىزدىڭ ءىسىن جاراتپاي، سول تۇرعان بويدا قولىنان قاعىپتى.
اسىرەدىنشىلدىك، توتاليتارلىق ساياسي جۇيە سياقتى، باسقا دۇنيەتانىمدىق كوزقاراسقا ءتوزىمسىز قارايتىن جۇيە عوي. ءار مادەني بولمىستىڭ ءمانى مەن عىلىمي نەگىزىن ىزدەگەننەن كورى، «اللانىڭ اتىمەن» كەسىپ تاستاۋعا، جۇلىپ وتۋگە، تۇنشىقتىرىپ تاستاۋعا بەيىم تۇراتىن جۇرت.
وسى ورايدا، اپكەمىزدىڭ ۇرشىق ءيىرۋ ءراسىمىنىڭ عىلىمي نەگىزىنە قىسقاشا توقتاماق ەدىم.
كوشپەلى وتكەن تۇرمىستىڭ دۇنيەتانىمدىق جولدارى سىلتىم كۇشتەرگە سەنىمگە تولى. ونىڭ سۇراپىل كۇشىن «قايتارۋ»، بولماسا «قولعا ۇيرەتۋ» سياقتى، عىلىمي تىلمەن ايتقاندا، امال-وشارلار قولدانعان. مىسالى، ادام قايتىس بولسا، تۋىستارىنىڭ ورامالمەن بەلىن بەكەم بۋى، قۋىرىلعان بيدايدى ءمايىتتىڭ باسىنان اينالدىرىپ الىپ، تەك ميراسقورلارىنا جەگىزۋ – سوعان ءبىر مىسال.
بەلىن ورامالمەن بۋ، ولىكتىڭ باسقاعا «دارىماۋىن قامتاماسىز ەتسە»، قۋىرعان بيدايدى ارتىنداعى بالالارىنا جەگىزۋ – باق-بەرەكەنىڭ ولگەنمەن بىرگە «كوشىپ كەتپەسىننىڭ» جول-جورالعىسى.
سول سياقتى، ۇرشىقتى – كادىمگىدەي – وڭنان سولعا قاراي اينالدىرۋدىڭ ورنىنا، سولدان وڭعا قاراي ءيىرۋ – بۇل دا ماگيالىق جانە ميستيكالىق ارەكەتتىڭ ءبىر كورىنىسى.
ءمانى - بىلاي. جايشىلىقتا، كوكتەن تۇسكەن قار دا، جاۋعان جاۋىن دا جەردى جۇمسارتىپ، ونى كوگەرتىپ، مال-جاندى تويدىرادى. قۇدايدىڭ جاۋىن-سۋىنىڭ ءمانىسى دە – سول.
بۇل – حالىقتىڭ جاۋىن-شاشىن جايىنداعى تۇسىنىگى.
بىراق، قازىرگى كۇندەرى، سول جاۋىن مەن قاردىڭ سۋى مال-جاندى كوگەرتۋدىڭ ورنىنا، ءولتىرىپ وتىر. دەمەك، ءوز جاراتىلىسىنىڭ «قارسى» مانىنە اينالىپ، جاراتقان سالعان جولىنان "تايىپ" كەتتى.
وسى جاعدايدا، ادام نە ىستەۋ كەرەك؟ نە امال كەلەدى قولىنان؟
جاۋاپ: «تەرىس» باعىتتا كەتكەن قار-جاۋىندى «وڭ» باعىتقا باعىتتاۋ قاجەت.
جولى – ۇرشىقتى وڭنان سولعا ءيىرۋدىڭ ورنىنا، سولدان وڭعا قاراي ءيىرىپ، تابيعي اپاتتى، "تەرىسكە - تەرىس" امال قولدانۋ ارقىلى، «وڭ جولىنا» قويۋ.
دۇرىس باعىتتا يىرىلگەن ۇرشىقتان بەكەم ءجىپ شىعادى. ودان تىرلىككە قاجەتتى زات جاسايسىڭ.
ال، بۇرىس باعىتتا يىرىلگەن ۇرشىقتان ءجىپ المايسىڭ، ءجون-جولسىز كەتكەن سۋدى «ورنىنا قايتاراسىڭ».
وسى امال - اپكەمىز "تەرىس ءيىرىپ" وتىرعان ۇرشىعىنىڭ سىلتىم ءمانى.
ماگيالىق جانە ميستيكالىق بۇل ادەتتەر تۋرالى فرانتسۋز ەتنولوگى جانە فيلوسوفى جيۋليەن لەۆي-بريۋل (Lucien Lévy-Bruhl) La mentalité primitive دەگەن ەڭبەگىندە جازعان.
اپكە-قارىنداستارىمىز ەسەن-ساۋ ءجۇرسىن!
Seitkassym Aouelbekov
