وسىدان تۋرا 130 جىل بۇرىن، 26 ناۋرىز كۇنى (1890 جىلى) اقىن، كومپوزيتور نارتاي بەكەجانوۆ قىزىلوردا وبلىسى شيەلى اۋدانىندا دۇنيە ەسىگىن اشتى. ون جاسىنان ءان سالىپ، ولەڭ ايتا باستايدى. باي - مولدالاردى شەنەگەن (“ساراڭ بايعا”، “مىرزالىق ەمەس”), بارىمتا امەڭگەرلىكتى اشكەرەلەگەن. (“جەسىر داۋى”), جالشىلاردى باتىلدىققا، قايسارلىققا شاقىرعان ولەڭدەر شىعاردى. اقىندار ايتىسىندا ن.بايمۇراتوۆپەن، ق.بايبولوۆپەن ونەر سايىسىنا ءتۇستى. اقىن حالىق اندەرىن شەبەر ورىنداۋمەن قاتار ءوزى دە اندەر (“تولقىن”، “نارتاي سازى”، “وسيەت تەرمە”) شىعاردى. نارتاي ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزەڭىنە دەيىن وتكىر يدەيالىق قۇرال ونەر مەن مادەنيەتتى دامىتۋ جولىندا كۇرەستى.
ول تۋرالى مۇحامەدجان رۇستەموۆ “نارتاي” پوۆەسىن جازدى.
اناسى باقتىگۇل، اعاسى مانسۇر اقىن بولعان. ساۋىقشىل اۋىل ءداستۇرىن ونەگە تۇتقان ونەرلى بالا ون جاسىنان ءان سالىپ، ولەڭ ايتا باستايدى. 1935 جىلى شيەلى قىستاعىندا اشىلعان بالالار ۇيىنە كوركەم-ونەرپازدار ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى بولىپ ورنالاسادى. بىرەر جىلدان كەيىن قىزىلوردادا ۇيىمداستىرىلعان كونتسەرت-ەسترادا بيۋروسىنا شاقىرىلادى، ءومىرىنىڭ اقىرىنا دەيىن سوندا قىزمەت ىستەيدى. 1939 جىلى بۇكىلوداقتىق اۋىل شارۋاشىلىعى كورمەسىنىڭ اشىلۋ قۇرمەتىنە بولعان ەتنوگرافيالىق كونتسەرتكە قاتىسىپ، اكادەميالىق ۇلكەن تەاتر دا ءان شىرقاپ، جىر تولعايدى. «قىزىل موسكۆا» دەگەن تولعاۋى وسى تۇستا شىعارىلدى. رەسپۋبليكالىق اقىندار ايتىسىنا قاتىسىپ، نۇرلىبەك بايمۇراتوۆپەن ونەر سايىسىنا تۇسەدى. 1946 جىلى قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ ماسكەۋدە وتكەن ونكۇندىگىنە قاتىسادى.
شىعارمالارىنىڭ جيناعى ەكى دۇركىن جەكە كىتاپ بولىپ باسىلدى. 1982 جىلى «جازۋشى» باسپاسىنان «وسيەت» دەگەن اتپەن ولەڭدەر، داستاندار، ايتىستار ەنگەن جيناعى جارىق كوردى.
«قۇرمەت بەلگىسى» وردەنىمەن، مەدالدارمەن، قازاق كسر جوعارعى كەڭەسىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالعان. «قازاق كسر-ءىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر قايراتكەرى» اتاعى (1939) بەرىلگەن.
نارتاي بەكەجانوۆ مۇراجايى، نارتاي بەكەجانوۆتىڭ مەموريالدىق ونەر مۇراجايى – اقىننىڭ ادەبي مۇراسىن ساقتاپ، ناسيحاتتاۋعا ارنالعان تاريحي-مادەني مەكەمە. ن.بەكەجانوۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي (1990, تامىز) ى.جاقاەۆ اتىندىنداعى كۇرىش ءوسىرۋ تاريحى مۋزەيىنىڭ بولىمشەسى رەتىندە اۋىلدىق مادەنيەت ۇيىندە اشىلدى. كەيىن ەكى قاباتتى، توبەسى شىعىس ۇلگىسىندە كۇمبەزدەلگەن جاڭا مۇراجاي پايدالانۋعا بەرىلدى (25.10.1994). مۇراجايدا بارلىعى 13483-تەن استام ەكسپونات بار، ونىڭ 8397-ءسى نەگىزگى قوردا، 5086-سى كومەكشى قوردا ساقتالدى. مۇراجاي 8 زالدان تۇرادى. زالداردا نەگىزىنەن اقىننىڭ كوزى ءتىرى كەزىندە تۇتىنعان زاتتارى (سىرنايى، كەرۋەتى، ەر-تۇرمانى، قامشىسى، زەرگەرلىك بۇيىمدارى، ۇلتتىق كيىمى، ت.ب.), ءۇي جابدىقتارى، قۇجاتتارى، بالاسى مانسۇر اقىننىڭ قولجازبالارى، نارتاي بريگاداسى بەلدى مۇشەلەرىنىڭ (م.ءادىلوۆ، ت.باياحانوۆا، ا.تۇياقباەۆ، ف.تولەگەنوۆا، ت.ب.) جەكە زاتتارى، شاكىرتتەرى مەن ءىزباسارلارى تۋرالى مالىمەتتەر، نارتاي اۋىلىنان شىققان ەڭبەك ارداگەرلەرى (ش.قازانباەۆا، ۇ.التايباەۆا، م.قالدىباەۆ، ن.كوكيەۆ، ب.ورازوۆ) تۋرالى ماعلۇماتتار جيناقتالعان.
اقىن 1954 جىلى 17 جەلتوقساندا الماتىدا قايتىس بولدى.
