جازا-جازا جاۋىر، ايتا-ايتا اقجەم بولعان تاقىرىپقا قايتا-قايتا ورالۋعا تۋرا كەلەدى. ول – اتى-ءجونىمىزدى جازۋدى بىرىڭعايعا كەلتىرۋ ماسەلەسى. مىسالى، «-وۆ»، «-ين» – قوسىمشالارى ورىس جۇرتىن، «-يان» – ارميان جۇرتىن، «-وعلى» – تۇرىك جۇرتىن، «-شۆيلي»، «-دزە» گرۋزين جۇرتىن، سونداي-اق ىقشامدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەتىن كيم، تسوي، لي، پاك، تەن سىندى فاميليالار كارىس حالقىن وزگەلەردەن دارالاپ تۇرادى. ال بىزدە اتى-ءجونىمىزدى جازۋدا ورىس ءتىلىنىڭ «-وۆ (-ەۆ)»، «-ين (-ينا)» قوسىمشالارى بىلاي تۇرسىن، «بابا»، «اتا»، «اۋلەتى»، «ۇلى»، «قىزى»، «نەمەرەسى»، «كەلىنى»، «ۇرپاعى»، «تەگى» سوزدەرىن قوسىپ جازۋ، اتاسىنىڭ اتىن پارسىنىڭ «-ي» قوسىمشاسىمەن بىرگە جازۋ، ارابتىڭ «ءال» ارتيكلىن جازۋ، شىعىس سەپتىگى، ىلىك+تاۋەلدىك جالعاۋلارى ارقىلى جازۋ، اتى مەن اتاسىنىڭ اتىن قوسىمشاسىز قاتار جازۋ، رۋىن كورسەتىپ جازۋ سياقتى كوپتەگەن ۇلگىلەر قولدانىلىپ ءجۇر.
بارعان سايىن قازاقتى وزگە ۇلتتان تەگىنە قاراپ ايىرۋ قيىنداپ بارادى. ۇلتتىق سيپاتىمىزعا ساي ءبىر ىزگە تۇسىرمەسەك بولماس. بۇل ماسەلە بويىنشا قاداۋ-قاداۋ مارعاسقا ازاماتتاردىڭ ءبىرى، قر ۇعا اكادەميگى شەرۋباي قۇرمانبايۇلى «تولعاۋلى ءتىل» اتتى ەڭبەگىندە بىلاي دەيدى: «اتى-ءجونىمىزدى جازۋدىڭ بارشا قازاققا ورتاق رەسمي بەلگىلەنگەن ۇلگىلەرى ەكى-ۇشتەن اسپاۋى ءتيىس. بىزدىڭشە، ەڭ نەگىزگى ۇلگى – اكەنىڭ اتىنا «ۇلى»، «قىزى» سوزدەرىن قوسىپ جازۋ، ەكىنشىسى – قوسىمشاسىز جازۋ دەپ سانايمىز. ەكىنشى ۇلگى بويىنشا پاسپورتقا جانە باسقا دا قۇجاتتارعا «ەرلان قازبەكۇلى اسقاربەك» تۇرىندە تولىق جازىپ، ال وزگە جاعدايلاردا قاجەتىنە قاراي «ەرلان اسقاربەك» نەمەسە «ەرلان قازبەكۇلى» دەپ قولدانا بەرۋگە بولادى. سونداي-اق يزافەتتىك ۇلگىنى دە اتى-ءجون جازۋدىڭ ءۇشىنشى نۇسقاسى رەتىندە قابىلداۋ ماسەلەسىن ماماندار تالقىسىنا سالعان ورىندى دەپ بىلەمىز».
ال قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ 1996 جىلدىڭ 2 ساۋىرىندەگى جارلىعىندا «ۇلتى قازاق ازاماتتار وزدەرىنىڭ تەگى مەن اكەسىنىڭ اتىنىڭ جازىلۋىن قازاق تىلىنە ءتان ەمەس اففەكستى الىپ تاستاي وتىرىپ، وزگەرتۋگە حاقىلى، الايدا، تەگى مەن اكەسىنىڭ اتىنىڭ تۇبىرلىك نەگىزى ساقتالۋى ءتيىس. بۇل رەتتە جىنىسىنا قاراي «ۇلى» نەمەسە «قىزى» سوزدەرى قوسىلىپ، بىرگە جازىلادى» دەلىنگەن. ياعني، زاڭدىق تۇرعىدان العاندا دا اكەنىڭ اتىنا «ۇلى»، «قىزى» سوزدەرىن قوسىپ جازۋعا بولادى.
قورىتا ايتقاندا، اتى-ءجونىمىزدى تولىق جازعاندا «جۇمابەك شاكەنۇلى ىسقاق» ۇلگىسىن قولدانعانىمىز ءجون دەپ ويلايمىن. اتى-ءجوندى دۇرىس جانە قازاقى تاسىلمەن جازۋ «بۋى بۇرقىراعان» تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى بولىپ تۇرعانى انىق. ەڭ باستىسى – بىرىزدەندىرۋدى كەشىكتىرمەۋ.
ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى
ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، PhD
قۋانىش جۇمابەكۇلى
