Qazaqtyŋ būlbūly atanǧan Küläş Jasynqyzy Baiseiıttı kım bılmeidı? Ataqty änşını halyqtyŋ jaqsy körgenı sonşalyq, ol gastroldık saparmen jolǧa şyqqanda, önersüier qauym är poezd stansiiasynda köptep jinalatyn. Aldaryna şyqqan süiıktı änşısıne qoşemet körsetıp, jaqsy tılekterın aitatyn. Köpşılıktıŋ aldyna şyǧa-şyǧa äbden şarşaǧan kezde, belgılı artist Käuken Kenjetaiūly aǧamyz jūbaiy, änşı Şabal Beisekqyzyn Küläşşa kiındırıp halyqtyŋ aldyna şyǧaratyn bolǧan. Ol kezde teledidar joq, sondyqtan ataqty änşınıŋ naqty bet-kelbetın körmegen halyq basqa qyzdy Küläş eken dep «Ainalaiyn, örkenıŋ össın!» tamaşalap qarsy alady eken.
Ataqty Änşınıŋ şyn aty-jönı – Gülbahram Jasynqyzy Beiıs 1934 jyly «Aiman-Şolpan» spektaklın qoiudaǧy jetıstıkterı üşın 22 jasynda «Qazaq SSR eŋbek sıŋırgen artisı» degen ataq aldy. Sol jylǧy jarnamalarda aty-jönı «Beiısova» dep jazylǧan. Belgılı öner qairatkerı Qanabek Baiseiıtke tūrmysqa şyqqan soŋ tegın özgertken. 1936 jyly 24 jasynda Mäskeude ötken qazaq önerınıŋ onkündıgı Küläştıŋ atyn bükıl Keŋes Odaǧyna mäşhür ettı. 26 mamyr künı sol kezdıŋ eŋ joǧary syi-siiapaty – «Eŋbek Qyzyl Tu» ordenımen marapattaldy. Sol jyldyŋ küzınde, atap aitqanda 6 qyrküiekte «KSRO halyq artisı» ataǧy belgılenıp, sol ataqqa bırınşı ie bolǧan bırneşe öner qairatkerlerınıŋ arasynda qazaqtyŋ änşı qyzy, 24 jasar Küläş Baiseiıt ie boldy.
Şynynda Küläş dese de Küläş edı! Än aitu şeberlıgı basqa ūlttyŋ adamdaryn da täntı etıp, bırden baurap alatyn qūdyretı bar edı. 1948 jyly Küläş Baiseiıt Gruziianyŋ astanasy Tbiliside Zakarii Paliaşvilidıŋ «Daisi» operasyndaǧy Marony oinap ülken qoşemetke ie bolǧanynyŋ kuäsı, qazaq biınıŋ jūldyzy Şara Jienqūlqyzy «Ömırım menıŋ önerım» estelık kıtabynda jazǧan: «Gruzin halqynyŋ qūrmetınde şek joq dese bolǧandai edı. Gülder – deste gülder, sebetke ösırılgen gülder sahnaǧa tolyp kettı. Riza bolǧan gruzinder köşede qazaq artisterın jürgızuden qalady, qonaqüige kelgennen keiın de Tbilisidıŋ ortalyǧy Rustaveli köşesındegı qalyŋ nöpır halyq qol soǧyp aiqailap tūryp aldy. Balkonǧa qaita-qaita şyǧyp iılıp ızet jasasa da, «Qazaq änın salyp bersın!» degen dauystar tolastamaidy. «Endı ne ısteu kerek? Ärine qazaq änın şyrqaudan basqa amal joq». Qonaqüidegı Qazaqstannan kelgen muzykanttar şaqyrylady. Küläş qandai ändı oryndaitynyn aitqannan keiın, äbden jattyqqan maitalmandar, bırden-aq qūiqyljytyp ala jöneledı. Arqasy qyzyp tūrǧan Küläşta şyrqai jöneldı. Osylaişa Tbiliside qazaq änı köpke deiın qalyqtady. Qai qyrynan qarasa da qazaqy bolmysy jarqyrap tūratyn halqynyŋ önerlı qyzy osylaişa qazaq tılınıŋ qūdıretın de aspanǧa şaryqtata bıldı».
Änşınıŋ jeke mūraǧatynda 10 synypta oqityn gruzin balasynyŋ Küläş Baiseiıtke arnap jazǧan öleŋı saqtalǧan:
«Sız jasaǧan Batterfliai ǧajap tym,
Al «Daisida» Maro şektı azap-mūŋ.
Tbilisi qalasynda erekşe
Körermen jūrt tatyp dämın läzattyŋ,
Bügın bızder şyn quandyq Sız üşın,
Baqyty üşın jäne barlyq qazaqtyŋ...»
Qazaqtyŋ būlbūlynyŋ aty jürgen jerde ūltymyzdyŋ önerımen esımı jarqyraǧan Qanabek Baiseiıttıŋ jüretını belgılı. Küläş pen Qanabek sahnada da, ömırde de de bırge boldy.
Qanabektıŋ äkesı Baiseiıt pen anasy Qiua köpke deiın bala körmeptı. Balalary toqtamaǧan soŋ, būrynǧy kezderdegıdei äulielerge syiynbaq bolyp Balpyq, Esenkeldı degen äulielerdıŋ basyna jaiau baryp, basyna tünep bala sūraidy. Sodan tılekterı qabyl bolyp Baiseiıttıŋ qyryq bırge qaraǧan şaǧynda, Qiuanyŋ otyz jetıge kelgen kezınde, 1905 jyldyŋ köktemınde qazırgı Almaty oblysy (būrynǧy Taldyqorǧan oblysy) Qaratal audanyndaǧy Qalpe degen eldı mekende ūl köredı.
Däl sol künı üige ekı syily qonaq kelıp tüsıptı. Bırı naiman bolysy – Qanabek, ekınşısı Esenbai degen dosy eken. Halyq ädet-ǧūrpy boiynşa quanyş üstıne kelgen qonaq qūt sanalady. Sondyqtan Baiseiıt qonaqtaryna ülken qūrmet körsetıp ekeuıne de baǧaly syilyq atapty. «Qyryqqa kelgende körgen ūlym Qanabek qūsap el ūstasyn» dep ūlynyŋ atyn Qanabek qoiypty.
Äbden zaryǧyp körgen perzentıne qaraǧan ata-ana ūldarynyŋ buyny bekıgenşe ne jailauǧa şyqpai, ne qystauǧa köşpei bır orynda tapjylmai otyra berıptı. Tek bala beske tolǧan soŋ ǧana aşamaiǧa otyrǧyzyp, boz qūnanǧa mıngızıp, aiaǧyn kiızqappen orap jailauǧa şyǧady.
Qanabek jastaiynan qazaqy auyldyŋ qainaǧan ömırınıŋ ortasynda ösedı. Nebır öner saŋlaqtaryn köredı. Bala kezınde auylyna kelgende aqyn Sara äkesı Baiseiıtke: – Ä, Qanekeŋdei bolsa, balaŋyz jaman kısı bolmaidy eken, – deptı.
On alty jasynda tua salysymen aittyryp qoiylǧan qalyŋdyǧy Güldana Esenbaiqyzyna üilenedı. Qanabek üilengennen bıraz keiın Üştöbege oquǧa barady da 1923 jyly anasy qaitys bolǧandyqtan oquyn jalǧastyra almai jūmys ısteuge mäjbür bolady. Revkomnyŋ hatşysy, Qarabūlaq degen jerde milisiia bastyǧy bolyp qyzmet atqarady. Sol jyldary Taldyqorǧan bolystyq komitetınıŋ bastyǧy Baisaqūly Qatqylbai esımdı kısınıŋ joldauymen oquǧa jıberıledı.
Auylǧa qaitpasaŋ terıs batamdy beremın, degen äke sözın tyŋdamai Almatyda qalǧan Qanabek jataqhanada tūryp qazaq pedagogikalyq tehnikumynda oqidy. Jıgıttıŋ änşılıgı bar ekenın körgen basşylar oiyn-sauyq qūruǧa aralastyrady. Bolaşaq ataqty Qanabek Baiseiıttıŋ önerlık joly osylai bastalady. Sol jyldary Küläştıŋ aǧalary Aitbek pen Erjanmen tanysyp, bır qys solardyŋ üiınde tūrǧan kezınde özınen jetı jas kışı Küläşpen aǧa-qaryndas retınde syilas bolyp, keiın būl jaqyndyq syrnaiǧa qosylyp näzık te süikımdı dausymen än salatyn, bır estıgen änın taban astynda üirenıp ala qoiatyn Küläşpen bır janūia boluǧa jeteledı. Q.Baiseiıttıŋ: «Äkemnıŋ atyn şamam kelgenşe men de şyǧarǧan şyǧarmyn, bıraq ūly menen görı kelını Küläş köbırek şyǧardy. Küläştıŋ önerı arqasynda Baiseiıt degen familiia küllı Qazaqstanǧa, bükıl Odaqqa, kezınde şetelge de belgılı boldy. Küläş esımı arqyly bır familiia ǧana emes, bükıl qazaq halqy tanyldy» deuı būlbūl änşıge berılgen ädıl baǧa.
Jūldyzdar ömırınde ne bır qyzyqtar bolyp jatady ǧoi. Küläştıŋ qabyletın bıletın Qanabek ony teatrǧa aldyru üşın ötırık aitqan. Jūmat Şaninnıŋ Küläştıŋ aǧasy Aitbekpen jaqsy syilasatynyn bılıp: «Aitbek sızge sälem aitty: mümkındıgı bolsa, Küläşty teatrǧa alsyn dep edı», – deidı. Būǧan Jūmat Şanin ne desın, – Kelsın, köreiık, – deidı. Bügınde belgılı änşı Küläş Baiseiıttıŋ ülken sahnaǧa kelu jolynyŋ tarihy osyndai.
Küläştıŋ äkesı Jasyn jasynda serı, änşı kısı bolǧan. Dombyra da tartqan. Kezınde Äset, Baluan Şolaqtarmen bırge jürgen. Bıraq keiın nege ekenı belgısız ol önerın tastap kün körıstıŋ qamymen etıkşılıktı käsıp etıptı. Anasynyŋ esımı – Zibajan. Küläştıŋ naǧaşy aǧasy Aitbek Beiısūly da ändı jaqsy aitqan, syrnai tartqan önerlı, ötken ǧasyrdyŋ 20-şy jyldarynda Almatyda önerımen de, ūiymdastyruşylyǧymen de esımı belgılı, bedeldı adam bolǧan. Beiıstıŋ bauyry Erjannyŋ ūly ataqty änşı Manarbek Erjanūly qazaqtyŋ ataqty änşılerınıŋ bırı.
Bırın-bırı öte jaqsy körgen, syilaityn qos jūldyz, ekeuı jaŋa qosylǧan qyz ben jıgıtşe jüretın. Qanabek Küläştı erekşe aialap «Külän» deitın. Bır-bırıne aqyl-keŋes berıp: «Bızge jūrt qaraidy, dūrys jürıp, dūrys söileu kerek», – dep üiınde bır-bırıne aityp otyrady eken. Olar dalada ataqty öner ielerı bolǧanmen menmensınbei, qazaqtyŋ qarapaiymdylyǧyn tu ete bıldı. Sahnanyŋ sänı Küläş, otbasynda jūmysker äiel, önegelı ana retınde körınetın. Teatr sahnasynda önerın körsetıp kelgen soŋ, qanşa qaljyrap şarşasa da kelgen qonaqty qabaq şytpai qarsy alatyn. Qonaqtar mäzırın özı daiyndaityn. Köptegen qazaqtyŋ belgılı adamdary «Küläştıŋ qolynan besbarmaq jeimız» dep üilerıne keletın.
Qanabek Küläşpen bas qosqanda Aldan degen ūly ılesıp keledı. Bıraq Küläş ony jatyrqamai öz balasyndai qabyldaidy. Ekeuınıŋ janūiasynda Qūralai, Qarlyǧaş, Qarşyǧa atty üş qyz boldy. Qyzdaryn qastarynan bır elı tastamaityn, tıptı gastroldık saparlarda da bırge alyp jürgen. Degenmen taǧdyrdyŋ ısıne ne şara!? Qūralai men Qarşyǧa ūzaq ömır körmedı. Qarşyǧa bes jasynda balabaqşada tamaqtan ulandy, Qūralai 36-jasynda qaitys boldy. Qanabek pen Küläş balalaryn öte jaqsy köredı, Qarlyǧaşyn «Qalke» dep erkeletıp ataǧan.
Sūlu da, mınezı jaqsy Qūralaidyŋ taǧdyry qiyn boldy. Muzykalyq uchilişenı tämamdaǧan, dauysy jaqsy boijetken qyz on segızge tolǧanda bır orys jıgıtımen köŋıl jarastyryp, soǧan tūrmysqa şyqpaqşy bolǧanda, anasy Küläş rūqsat bermei qoiady. Sodan otyryp qalǧan Qūralai 36 jasynda dünie saldy.
Qarşyǧasy bala kezınde ketken soŋ jylai beretın Küläş sıŋlısı Raihannyŋ qyzy Rauşandy jas kezınen öz qolyna alyp tärbieledı. Toǧyz jasynan Mäskeudegı horeografiialyq uchilişege oquǧa berdı. R.Hatiiatqyzy, Qazaqstannyŋ halyq artisı, bişı, «Qūrmet» ordenınıŋ iegerı.
Küläş Baiseiıt önerge berılgenı sonşalyq tura üiınıŋ aldyndaǧy köşenıŋ arǧy betındegı emhanaǧa baryp körınuge, özın kütuge uaqyty bolmady.
Qanşama adam ataq-daŋqyna taǧdyryna qyzyqqan, aty aŋyzǧa ainalǧan änşınıŋ jüregı qyryq bes jas jasynda öz jürısın toqtatty. Anasy barda dünienıŋ bärın qyzyq köretın Qarlyǧaşy: «Äke, nege bızdıŋ anamyz erte köz jūmdy eken?» degen jiı qoiatyn sūraǧyna äkesı: «Anaŋ bärın jürekpen qabyldaityn, jüregıne jaqyn alady. Sosyn älsız jürek bärıne bırdei şydai bermeidı ǧoi» dep jauap beredı eken.
2011 jyldyŋ qyrküiek aiynda Almatydaǧy Küläş Jasynqyzy Baiseiıt atyndaǧy daryndy balalarǧa arnalǧan mektep-internattyŋ ǧimaraty aldynda änşıge osy mektep ūjymy, «Qūbyla», №1 qūrylys kompaniiasy, qala äkımdıgı men Bostandyq audany äkımdıgı mūryndyq bolǧan biıktıgı 3 metr eskertkış ornatyldy.
Halyq özınıŋ būlbūl änşısın ūmytpaidy.
Maqala jazylu barysynda: Q.Baiseiıtov. «Qūştar köŋıl», «Jazuşy», Almaty, 1977. «Gäkku». Almaty, «Öner», 1991., kıtaptary paidalanyldy.
Ataqty Änşınıŋ şyn aty-jönı – Gülbahram Jasynqyzy Beiıs 1934 jyly «Aiman-Şolpan» spektaklın qoiudaǧy jetıstıkterı üşın 22 jasynda «Qazaq SSR eŋbek sıŋırgen artisı» degen ataq aldy. Sol jylǧy jarnamalarda aty-jönı «Beiısova» dep jazylǧan. Belgılı öner qairatkerı Qanabek Baiseiıtke tūrmysqa şyqqan soŋ tegın özgertken. 1936 jyly 24 jasynda Mäskeude ötken qazaq önerınıŋ onkündıgı Küläştıŋ atyn bükıl Keŋes Odaǧyna mäşhür ettı. 26 mamyr künı sol kezdıŋ eŋ joǧary syi-siiapaty – «Eŋbek Qyzyl Tu» ordenımen marapattaldy. Sol jyldyŋ küzınde, atap aitqanda 6 qyrküiekte «KSRO halyq artisı» ataǧy belgılenıp, sol ataqqa bırınşı ie bolǧan bırneşe öner qairatkerlerınıŋ arasynda qazaqtyŋ änşı qyzy, 24 jasar Küläş Baiseiıt ie boldy.
Şynynda Küläş dese de Küläş edı! Än aitu şeberlıgı basqa ūlttyŋ adamdaryn da täntı etıp, bırden baurap alatyn qūdyretı bar edı. 1948 jyly Küläş Baiseiıt Gruziianyŋ astanasy Tbiliside Zakarii Paliaşvilidıŋ «Daisi» operasyndaǧy Marony oinap ülken qoşemetke ie bolǧanynyŋ kuäsı, qazaq biınıŋ jūldyzy Şara Jienqūlqyzy «Ömırım menıŋ önerım» estelık kıtabynda jazǧan: «Gruzin halqynyŋ qūrmetınde şek joq dese bolǧandai edı. Gülder – deste gülder, sebetke ösırılgen gülder sahnaǧa tolyp kettı. Riza bolǧan gruzinder köşede qazaq artisterın jürgızuden qalady, qonaqüige kelgennen keiın de Tbilisidıŋ ortalyǧy Rustaveli köşesındegı qalyŋ nöpır halyq qol soǧyp aiqailap tūryp aldy. Balkonǧa qaita-qaita şyǧyp iılıp ızet jasasa da, «Qazaq änın salyp bersın!» degen dauystar tolastamaidy. «Endı ne ısteu kerek? Ärine qazaq änın şyrqaudan basqa amal joq». Qonaqüidegı Qazaqstannan kelgen muzykanttar şaqyrylady. Küläş qandai ändı oryndaitynyn aitqannan keiın, äbden jattyqqan maitalmandar, bırden-aq qūiqyljytyp ala jöneledı. Arqasy qyzyp tūrǧan Küläşta şyrqai jöneldı. Osylaişa Tbiliside qazaq änı köpke deiın qalyqtady. Qai qyrynan qarasa da qazaqy bolmysy jarqyrap tūratyn halqynyŋ önerlı qyzy osylaişa qazaq tılınıŋ qūdıretın de aspanǧa şaryqtata bıldı».
Änşınıŋ jeke mūraǧatynda 10 synypta oqityn gruzin balasynyŋ Küläş Baiseiıtke arnap jazǧan öleŋı saqtalǧan:
«Sız jasaǧan Batterfliai ǧajap tym,
Al «Daisida» Maro şektı azap-mūŋ.
Tbilisi qalasynda erekşe
Körermen jūrt tatyp dämın läzattyŋ,
Bügın bızder şyn quandyq Sız üşın,
Baqyty üşın jäne barlyq qazaqtyŋ...»
Qazaqtyŋ būlbūlynyŋ aty jürgen jerde ūltymyzdyŋ önerımen esımı jarqyraǧan Qanabek Baiseiıttıŋ jüretını belgılı. Küläş pen Qanabek sahnada da, ömırde de de bırge boldy.
Qanabektıŋ äkesı Baiseiıt pen anasy Qiua köpke deiın bala körmeptı. Balalary toqtamaǧan soŋ, būrynǧy kezderdegıdei äulielerge syiynbaq bolyp Balpyq, Esenkeldı degen äulielerdıŋ basyna jaiau baryp, basyna tünep bala sūraidy. Sodan tılekterı qabyl bolyp Baiseiıttıŋ qyryq bırge qaraǧan şaǧynda, Qiuanyŋ otyz jetıge kelgen kezınde, 1905 jyldyŋ köktemınde qazırgı Almaty oblysy (būrynǧy Taldyqorǧan oblysy) Qaratal audanyndaǧy Qalpe degen eldı mekende ūl köredı.
Däl sol künı üige ekı syily qonaq kelıp tüsıptı. Bırı naiman bolysy – Qanabek, ekınşısı Esenbai degen dosy eken. Halyq ädet-ǧūrpy boiynşa quanyş üstıne kelgen qonaq qūt sanalady. Sondyqtan Baiseiıt qonaqtaryna ülken qūrmet körsetıp ekeuıne de baǧaly syilyq atapty. «Qyryqqa kelgende körgen ūlym Qanabek qūsap el ūstasyn» dep ūlynyŋ atyn Qanabek qoiypty.
Äbden zaryǧyp körgen perzentıne qaraǧan ata-ana ūldarynyŋ buyny bekıgenşe ne jailauǧa şyqpai, ne qystauǧa köşpei bır orynda tapjylmai otyra berıptı. Tek bala beske tolǧan soŋ ǧana aşamaiǧa otyrǧyzyp, boz qūnanǧa mıngızıp, aiaǧyn kiızqappen orap jailauǧa şyǧady.
Qanabek jastaiynan qazaqy auyldyŋ qainaǧan ömırınıŋ ortasynda ösedı. Nebır öner saŋlaqtaryn köredı. Bala kezınde auylyna kelgende aqyn Sara äkesı Baiseiıtke: – Ä, Qanekeŋdei bolsa, balaŋyz jaman kısı bolmaidy eken, – deptı.
On alty jasynda tua salysymen aittyryp qoiylǧan qalyŋdyǧy Güldana Esenbaiqyzyna üilenedı. Qanabek üilengennen bıraz keiın Üştöbege oquǧa barady da 1923 jyly anasy qaitys bolǧandyqtan oquyn jalǧastyra almai jūmys ısteuge mäjbür bolady. Revkomnyŋ hatşysy, Qarabūlaq degen jerde milisiia bastyǧy bolyp qyzmet atqarady. Sol jyldary Taldyqorǧan bolystyq komitetınıŋ bastyǧy Baisaqūly Qatqylbai esımdı kısınıŋ joldauymen oquǧa jıberıledı.
Auylǧa qaitpasaŋ terıs batamdy beremın, degen äke sözın tyŋdamai Almatyda qalǧan Qanabek jataqhanada tūryp qazaq pedagogikalyq tehnikumynda oqidy. Jıgıttıŋ änşılıgı bar ekenın körgen basşylar oiyn-sauyq qūruǧa aralastyrady. Bolaşaq ataqty Qanabek Baiseiıttıŋ önerlık joly osylai bastalady. Sol jyldary Küläştıŋ aǧalary Aitbek pen Erjanmen tanysyp, bır qys solardyŋ üiınde tūrǧan kezınde özınen jetı jas kışı Küläşpen aǧa-qaryndas retınde syilas bolyp, keiın būl jaqyndyq syrnaiǧa qosylyp näzık te süikımdı dausymen än salatyn, bır estıgen änın taban astynda üirenıp ala qoiatyn Küläşpen bır janūia boluǧa jeteledı. Q.Baiseiıttıŋ: «Äkemnıŋ atyn şamam kelgenşe men de şyǧarǧan şyǧarmyn, bıraq ūly menen görı kelını Küläş köbırek şyǧardy. Küläştıŋ önerı arqasynda Baiseiıt degen familiia küllı Qazaqstanǧa, bükıl Odaqqa, kezınde şetelge de belgılı boldy. Küläş esımı arqyly bır familiia ǧana emes, bükıl qazaq halqy tanyldy» deuı būlbūl änşıge berılgen ädıl baǧa.
Jūldyzdar ömırınde ne bır qyzyqtar bolyp jatady ǧoi. Küläştıŋ qabyletın bıletın Qanabek ony teatrǧa aldyru üşın ötırık aitqan. Jūmat Şaninnıŋ Küläştıŋ aǧasy Aitbekpen jaqsy syilasatynyn bılıp: «Aitbek sızge sälem aitty: mümkındıgı bolsa, Küläşty teatrǧa alsyn dep edı», – deidı. Būǧan Jūmat Şanin ne desın, – Kelsın, köreiık, – deidı. Bügınde belgılı änşı Küläş Baiseiıttıŋ ülken sahnaǧa kelu jolynyŋ tarihy osyndai.
Küläştıŋ äkesı Jasyn jasynda serı, änşı kısı bolǧan. Dombyra da tartqan. Kezınde Äset, Baluan Şolaqtarmen bırge jürgen. Bıraq keiın nege ekenı belgısız ol önerın tastap kün körıstıŋ qamymen etıkşılıktı käsıp etıptı. Anasynyŋ esımı – Zibajan. Küläştıŋ naǧaşy aǧasy Aitbek Beiısūly da ändı jaqsy aitqan, syrnai tartqan önerlı, ötken ǧasyrdyŋ 20-şy jyldarynda Almatyda önerımen de, ūiymdastyruşylyǧymen de esımı belgılı, bedeldı adam bolǧan. Beiıstıŋ bauyry Erjannyŋ ūly ataqty änşı Manarbek Erjanūly qazaqtyŋ ataqty änşılerınıŋ bırı.
Bırın-bırı öte jaqsy körgen, syilaityn qos jūldyz, ekeuı jaŋa qosylǧan qyz ben jıgıtşe jüretın. Qanabek Küläştı erekşe aialap «Külän» deitın. Bır-bırıne aqyl-keŋes berıp: «Bızge jūrt qaraidy, dūrys jürıp, dūrys söileu kerek», – dep üiınde bır-bırıne aityp otyrady eken. Olar dalada ataqty öner ielerı bolǧanmen menmensınbei, qazaqtyŋ qarapaiymdylyǧyn tu ete bıldı. Sahnanyŋ sänı Küläş, otbasynda jūmysker äiel, önegelı ana retınde körınetın. Teatr sahnasynda önerın körsetıp kelgen soŋ, qanşa qaljyrap şarşasa da kelgen qonaqty qabaq şytpai qarsy alatyn. Qonaqtar mäzırın özı daiyndaityn. Köptegen qazaqtyŋ belgılı adamdary «Küläştıŋ qolynan besbarmaq jeimız» dep üilerıne keletın.
Qanabek Küläşpen bas qosqanda Aldan degen ūly ılesıp keledı. Bıraq Küläş ony jatyrqamai öz balasyndai qabyldaidy. Ekeuınıŋ janūiasynda Qūralai, Qarlyǧaş, Qarşyǧa atty üş qyz boldy. Qyzdaryn qastarynan bır elı tastamaityn, tıptı gastroldık saparlarda da bırge alyp jürgen. Degenmen taǧdyrdyŋ ısıne ne şara!? Qūralai men Qarşyǧa ūzaq ömır körmedı. Qarşyǧa bes jasynda balabaqşada tamaqtan ulandy, Qūralai 36-jasynda qaitys boldy. Qanabek pen Küläş balalaryn öte jaqsy köredı, Qarlyǧaşyn «Qalke» dep erkeletıp ataǧan.
Sūlu da, mınezı jaqsy Qūralaidyŋ taǧdyry qiyn boldy. Muzykalyq uchilişenı tämamdaǧan, dauysy jaqsy boijetken qyz on segızge tolǧanda bır orys jıgıtımen köŋıl jarastyryp, soǧan tūrmysqa şyqpaqşy bolǧanda, anasy Küläş rūqsat bermei qoiady. Sodan otyryp qalǧan Qūralai 36 jasynda dünie saldy.
Qarşyǧasy bala kezınde ketken soŋ jylai beretın Küläş sıŋlısı Raihannyŋ qyzy Rauşandy jas kezınen öz qolyna alyp tärbieledı. Toǧyz jasynan Mäskeudegı horeografiialyq uchilişege oquǧa berdı. R.Hatiiatqyzy, Qazaqstannyŋ halyq artisı, bişı, «Qūrmet» ordenınıŋ iegerı.
Küläş Baiseiıt önerge berılgenı sonşalyq tura üiınıŋ aldyndaǧy köşenıŋ arǧy betındegı emhanaǧa baryp körınuge, özın kütuge uaqyty bolmady.
Qanşama adam ataq-daŋqyna taǧdyryna qyzyqqan, aty aŋyzǧa ainalǧan änşınıŋ jüregı qyryq bes jas jasynda öz jürısın toqtatty. Anasy barda dünienıŋ bärın qyzyq köretın Qarlyǧaşy: «Äke, nege bızdıŋ anamyz erte köz jūmdy eken?» degen jiı qoiatyn sūraǧyna äkesı: «Anaŋ bärın jürekpen qabyldaityn, jüregıne jaqyn alady. Sosyn älsız jürek bärıne bırdei şydai bermeidı ǧoi» dep jauap beredı eken.
2011 jyldyŋ qyrküiek aiynda Almatydaǧy Küläş Jasynqyzy Baiseiıt atyndaǧy daryndy balalarǧa arnalǧan mektep-internattyŋ ǧimaraty aldynda änşıge osy mektep ūjymy, «Qūbyla», №1 qūrylys kompaniiasy, qala äkımdıgı men Bostandyq audany äkımdıgı mūryndyq bolǧan biıktıgı 3 metr eskertkış ornatyldy.
Halyq özınıŋ būlbūl änşısın ūmytpaidy.
Maqala jazylu barysynda: Q.Baiseiıtov. «Qūştar köŋıl», «Jazuşy», Almaty, 1977. «Gäkku». Almaty, «Öner», 1991., kıtaptary paidalanyldy.
Berdaly OSPAN,
"ADYRNA" ūlttyq portaly
