2025 jylǧy 23 tamyzda Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ janyndaǧy Ūlttyq ǧylym akademiiasynda älemge belgılı tarihşy, AQŞ-taǧy Karlton kolledjınıŋ professory Adib Halidtıŋ «Ortalyq Aziia: imperiialar otarlaǧannan bastap qazırgı zamanǧa deiıngı jaŋa tarih» atty kıtabynyŋ qazaq tılındegı basylymynyŋ tūsaukeserı öttı. Eŋbek qazaq tılıne tıkelei aǧylşyn tılınen audaryldy.
Būl kıtaptyŋ qazaq tılınde jaryq köruıne CAPS Unlock ortalyǧy sebepker boldy. CAPS Unlock – Ortalyq Aziiaǧa baǧyttalǧan täuelsız saraptamalyq ortalyq. Ol aimaqtyŋ özektı mäselelerıne qatysty sapaly ärı mändı äleumettık zertteuler jürgızıp, sarapşylar men qoǧam arasyndaǧy pıkırtalas alaŋyn damytudy maqsat etedı jäne jyl saiyn älemde jäne Ortalyq Aziia üşın maŋyzdy dep esepteletın ǧylymi eŋbekterdı qazaq jäne orys tılderıne audaryp, avtorlardyŋ qūndy därısterı men sūhbattaryn ūsynu arqyly qoǧamdyq oiǧa üles qosyp keledı.
Mysaly, 2023 jyly äigılı ekonomist ärı filosof Fransis Fukuiamanyŋ eŋbegı jariialansa, 2024 jyly Oksford universitetınıŋ tarihşysy Piter Frankopannyŋ ekologiia men tarihty toǧystyrǧan «Jerdıŋ aitylmaǧan tarihy» atty kölemdı eŋbegı qazaq jäne orys tılınde jaryq kördı. Al Adib Halidtıŋ būl kıtaby orys tılınde bır jyl būryn «Alpina» baspasynan şyqqan bolatyn.
Eŋ qyzyǧy, būl avtorlardyŋ barlyǧyn Qazaqstanǧa şaqyryp, qazaq oqyrmanyna jaqyndatqan – CAPS Unlock ortalyǧynyŋ basşylary Aida Aidarqūlova men Nargiz Qasenova.
Professor Adib Halid – Ortalyq Aziia tarihynyŋ zamanaui zertteulerındegı jetekşı ǧalymdardyŋ bırı. Onyŋ eŋbekterınıŋ basty erekşelıgı – aimaqty tar aiada ǧana emes, bükılälemdık tarihtyŋ keŋ arnasynda qarastyruynda. Ol imperiialyq saiasat pen otarşyldyqtyŋ yqpalyn, islam örkenietınıŋ damu joldaryn jäne halyqtardyŋ öz bolaşaǧyn ızdeuın tereŋ taldap körsetedı.
Älemde Ortalyq Aziia men Qazaqstandy arnaiy zertteitın ǧalymdar sany jalpy az ekenıŋ zertteuşıler bız jaqsy bılemız. Jiyrma jyl būryn London universitetınıŋ Şyǧys jäne Afrika tanu mektebınde magistraturada oqyp jürgen kezde būl aimaq köbıne Orystanu nemese Slaviantanu salasynyŋ bır şaǧyn bölıgı retınde qarastyrylatynyn baiqauǧa bolatyn. Tek soŋǧy jyldary ǧana Ortalyq Aziia derbes zertteu nysany retınde halyqaralyq ǧylymi ortada keŋırek tanylyp keledı.
Osy tūrǧydan alǧanda, professor Adib Halidtıŋ eŋbegı airyqşa qūndy. Ärine, öz tarihymyzdy bızden artyq eşkım bılmeidı. Degenmen, älemdık deŋgeidegı mūndai zertteuler qazaq oqyrmandary iaki bız üşın ötkenımızge syni tūrǧydan qaraudy, tarihi oqiǧalardy jahandyq kontekstte tüsınudı üiretedı.
Būl eŋbektıŋ qazaq tılındegı basylymy köpşılıktıŋ ortaq eŋbegınıŋ jemısı. Kıtapty oqyrmanǧa jetkızgen şyǧarmaşylyq topqa erekşe alǧys aitqym keledı:
- audarmaşy Dinara Mäzenge,
- redaktor Mūhtar Seŋgırbaiǧa,
- korrektor Bolatbek Mūhtarovqa,
- betteuşı Aspandiiar Jūmaǧalievke.
Osy myqtylardyŋ käsıbi eŋbegı men adaldyǧy arqasynda älemdık deŋgeidegı ǧylymi eŋbek qazaq oqyrmanyna özınıŋ töl tılınde jetıp otyr.
Būl şaraǧa Almaty qalasynda tūratyn köptegen tarihşy, ädebietşı, jurnalist jäne doktoranttar qatysty. Osyndai märtebelı alaŋ ūsynyp, ǧylymi pıkırtalas ötkızuge mümkındık jasaǧany üşın Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ janyndaǧy Ūlttyq ǧylym akademiiasynyŋ basşylyǧyndaǧy ärıptesterıme şyn jürekten alǧys aitamyn.
CAPS Unlock jäne Steppe & World baspa üiı siiaqty şaǧyn ūiymdardyŋ qazaq qoǧamy üşın jasap otyrǧan kışentai ärı batyl qadamdary otandyq ǧylym men mädeniettıŋ damuyna ülken üles qosyp jatyr. Qyzdardyŋ basy bırıkse tek jaqsylyq oilap, igı ıs jasaityn zaman.
