XXI ǧasyrdyŋ jahandyq ekonomikasy resurstarǧa emes, tehnologiia men innovasiiaǧa süienetın jaŋa damu kezeŋıne aiaq basty. Qazaqstan üşın de būl ürdıs özektı: eldıŋ ekonomikalyq qauıpsızdıgı men tūraqtylyǧy, eŋ aldymen, şikızattyq emes sektordyŋ qanşalyqty damyǧanyna bailanysty. Osy tūrǧydan alǧanda, jaŋa önerkäsıptık saiasat – ekonomikalyq modeldı tübegeilı jaŋǧyrtudyŋ basty qūralyna ainalyp otyr. "Adyrna" tılşısı atalmyş taqyrypty zerttep kördı.
Jaŋa önerkäsıptık saiasattyŋ mänı men baǧyttary
Qazaqstan Ükımetı qabyldaǧan 2023–2029 jyldarǧa arnalǧan jaŋa önerkäsıptık saiasat tūjyrymdamasy el ekonomikasyn ärtaraptandyrudy jäne öŋdeu sektoryn küşeitudı maqsat etedı. Onyŋ negızgı baǧyttary mynalar:
-
Şikızattyq emes eksportty ūlǧaitu;
-
Öŋdeu önerkäsıbın sifrlandyru jäne avtomattandyru;
-
İnnovasiialyq öndırıster men joǧary qosylǧan qūndy önım şyǧaru;
-
«Jasyl» tehnologiialardy engızu jäne ekologiialyq tūraqtylyqty qamtamasyz etu.
Būl saiasat būrynǧy industriialyq-innovasiialyq baǧdarlamalardan özgeşe: ol tek öndırıstı damytudy emes, bükıl ekonomikalyq ekojüienı qalyptastyrudy közdeidı. Iаǧni öndırıs, ǧylym, qarjy jäne kadrlyq saiasat bırtūtas tızbek retınde qarastyrylady.
Öŋdeu önerkäsıbı nelıkten ekonomikanyŋ tıregı?
Qazırgı taŋda Qazaqstannyŋ JIÖ qūrylymynda öŋdeu önerkäsıbınıŋ ülesı şamamen 13–14% şamasynda. Būl körsetkıştı kemınde 20%-ǧa deiın jetkızu — Ükımettıŋ aldaǧy jyldarǧa qoiǧan naqty maqsaty.
Maşina jasau, himiia, farmasevtika, metall öŋdeu jäne tamaq önerkäsıbı — öŋdeu sektorynyŋ negızgı baǧyttary bolyp sanalady.
Mysaly, soŋǧy jyldary elımızde otandyq avtokölık qūrastyru, batareia öndırısı, qūrylys materialdary öndırısı jäne agroöŋdeu salalary aitarlyqtai qarqyn aldy.
Sarapşy pıkırı: "Joǧary qosylǧan qūn salyǧyn äkeletın baǧyttarǧa den qoiu kerek"
Ekonomika ǧylymdarynyŋ kandidaty, önerkäsıptık saiasat jönındegı sarapşy Dilnaz Nūrjan jaŋa saiasattyŋ tabysty boluy üşın eŋ basty üş faktordy atap öttı:
«Bırınşıden, önerkäsıptık saiasat naqty basymdyqtarǧa süienuı kerek. Bız barlyq salany bırdei qoldaudan görı, joǧary qosylǧan qūn äkeletın baǧyttarǧa şoǧyrlanuymyz qajet. Ekınşıden, biznestı qoldaudyŋ jaŋa formattary — ūzaqmerzımdı jeŋıldetılgen qarjylandyru, salyqtyq yntalandyru jäne eksporttyq kepıl mehanizmderı jüielı ıske asyryluy tiıs. Üşınşıden, kadrlyq saiasat. Eger jaŋa tehnologiialarmen jūmys ısteitın mamandar daiarlanbasa, eşqandai industriialyq serpılıs bolmaidy.»
Sarapşynyŋ pıkırınşe, Qazaqstan öŋdeu sektorynda adam kapitalyna investisiia saludy basty basymdyq retınde qarastyruy qajet.
İnnovasiialar men sifrlyq transformasiia
Jaŋa önerkäsıptık saiasattyŋ özegı — İndustriia 4.0 tehnologiialary. Būl baǧytta öndırıs prosesterın avtomattandyru, jasandy intellekt pen Big Data şeşımderın engızu, energiia tiımdılıgın arttyru jäne ekologiialyq jüktemenı azaitu közdelgen.
Mäselen, Astana, Qaraǧandy jäne Oral qalalarynda sifrlyq öndırıs habtary men tehnoparkter aşylyp, jergılıktı käsıporyndarǧa innovasiialyq şeşımder engızuge kömektesude.
Eksporttyq äleuet jäne halyqaralyq kooperasiia
Şikızattyq emes eksportty arttyru — basty maqsattardyŋ bırı. Qazaqstan qazırdıŋ özınde metallurgiia, auyl şaruaşylyǧy önımderı jäne maşina jasau salalarynda Ortalyq Aziia, Resei, Qytai jäne Taiau Şyǧys naryqtaryna belsendı şyǧuda. Dilnaz Nūrjan būl baǧytta aimaqtyq öndırıstık kooperasiianyŋ maŋyzyn erekşe atap öttı:
«Bügınde eşbır el ekonomikalyq ösımdı tek öz küşımen qamtamasyz ete almaidy. Qazaqstan üşın körşı eldermen tehnologiialyq ärıptestık pen bırlesken öndırısterdı damytu — şikızattyq emes eksporttyŋ basty draiverıne ainalady.»
Bolaşaqqa baǧdar: tūraqty industriialandyru
Qazaqstannyŋ jaŋa önerkäsıptık saiasaty ūzaqmerzımdı perspektivada tūraqty industriialandyruǧa, iaǧni ekonomikalyq ösım men ekologiialyq jauapkerşılıktıŋ tepe-teŋdıgıne negızdeledı.
Būl rette «jasyl ekonomika», energiia tiımdı öndırıs jäne kömırtek beitaraptyǧyna köşu saiasaty erekşe röl atqarady.
