Áke seniń ár bir sóziń – ult úni,
Kókjal ediń qısaımaǵan qylshyǵy.
Bóltirigiń aman bolsa túbinde,
Qorqaýlardy ıtshe ulytar bir kúni.
Bul ay, yza baıqalatyn óleń joldarynyń avtory Janbolat Aǵadil. Iá, áleýmettik máselelerdi kóterip, halyq atynan sóz sóılep, qoǵam belsendisi atanǵan Dýlat Aǵadildiń uly. Tergeý ızolıatorynda júrek talmasynan qaıtys bolǵan Dýlattyń uly araǵa 9 aı salyp, pyshaq jaraqatynan qaıtys boldy.
Týra bir jyl buryn Janbolat Aǵadildiń tóbeles kezinde, pyshaq jaraqatyn alyp, sol jerde tiltartpaı ketkenin estigen barsha halyq bul ólimdi de «qasaqana» degen edi.
Aǵadil otbasynyń esimi bar qazaqqa tanys. Ákesi men ulynyń ólimi rasymen júrek talmasy men pyshaq jaraqatynan bolsa da, halyq úshin bul jaǵdaı jumbaq bop qala bermek.
Tul jetimniń azabyna shydarmyz,
Osy júıe sizdi óltirip jóndelse.
Elimizdegi áleýmettik máselelerdi kóterip, kóp balaly analardyń shynaıy jaqtasy bop, beıbit sherýlerdiń basy qasynda júrgen Dýlat Aǵadil 1977 jyly Qostanaı oblysy Jangeldi aýdanynda dúnıege kelgen.
Keıin qazirgi Nur-Sultan qalasynyń Talapker aýylyna qonys aýdarǵan. Ózi de kóp balanyń ákesi. Bar qazaqtyń janyn qaıystyrǵan bir úıdiń bes búldirshininiń óliminen keıin, elde analardyń narazylyq týdyrýy, bılikke talaby men tarazyǵa salynatyn máseleler tóńireginde dál osy belsendi Dýlat Aǵadil júrgen edi.
Onyń Qazaqstan azamaty retinde ótingeni:
Saıası tutqyndardy bosatý
Azaptaýdy toqtatý
Beıbit sherýge erkindik berý
Ádil saılaýdy qamtamasyz etý.
Birneshe ret ákimshilik jazaǵa tartylyp, tipti 2-3 kúndik qamaýda otyrǵan Aǵadildiń aqtyq saparǵa attanýy da abaqtyda boldy.
Aqpannyń 24-i kúni úıinde otyrǵan qoǵam belsendisin birneshe polıııa ókilderi kelip, kúshtep alyp ketkendigi týraly uly Janbolat Aǵadil shyryldap óz shyndyǵyn aıtqan bolatyn. Buǵan deıin densaýlyǵy asa qatty syr berip, aýyrmaǵan adam, júrek talmasynan qaıtys bolady. Eń soraqysy, jaqyndarynyń janynda emes, tergeý ızolıatorynda…
«Medıınalyq kýálandyrýdyń qorytyndysyna sáıkes, ustalǵan kezde ol mas kúıinde bolǵan. Qaıtys bolǵanyn jedel medıınalyq járdem brıgadasy anyqtady. Aldyn ala boljam boıynsha ólimniń sebebi: «júrek qan tamyr jetispeýshiligi». Qaza tapqan adamnyń denesinde qandaı da bir dene jaraqattary joq. Sotqa deıingi tergeý bastaldy» dep málimdedi Nur-Sultan polıııa departamenti.
«Júregi qysylǵan» degen aqparatqa jurt senbedi. Aqtóbe, Nur-Sultan, Shymkent qalalarynda mıtıng bolyp, Dýlat Aǵadildiń ólimine ádildik suraǵan birneshe adamdy ádettegideı, qamaýǵa alyndy.
Marqumnyń tanysy, bir kózqarasty ustanatyn pikirlesi Nazym Seribekova:
«Dýlattyń ishimdik iship, shylym shekkenin, eń qyzyǵy júregi aýyratyndyǵy týraly eshqandaı shaǵymyn estimedik»,- dep kózine jas alyp, eske alǵan bolatyn.
25 aqpan kúni saǵat 08:00-08:25 shamasynda mert bolǵan Dýlat Aǵadildiń ólimine áleýmettik jeli qoldanýshylary «Bılik kináli» dep óz ishki oılaryn jarııa etti. Júregi eshqashan aýyrmaǵan jannyń ólimi áli kúnge deıin jumbaq.
Eldegi máselelerdi ótkir tilimen qozǵaı biletin taǵy da bir qoǵam belsendisi, jýrnalıst Toqtar Jaqash marqumnyń ólimine Muhamedjan Tazabekti kinálady.
«Kimniń qalaı oılaıtynyn bilmeımin, meniń oıymsha sońǵy kúnderdegi adam aıtsa sengisiz masqaraǵa, Dýlat Aǵádildiń ólimine Muhammed Tazabek tikeleı bolmasa, janama túrde kináli! Polıııaǵa «mıtıngke shyqqandardy aıamańdar! Arabtar sııaqty jambasynan tebińder!» degendeı ortaǵasyrlyq jabaıy lekııasynyń oqýy ótip ketken. Qaǵanaǵy qarq, saǵanaǵy sarq, Muhamedjan sııaqty jylyna mıllıon dollar shashyp júrse, bul el mıtıngke shyǵyp qaıtsin?! Bularǵa el men bıliktiń arasynyń alshaqtaı túskeni tıimdi. Eki jaq neǵurlym alshaq bolsa, tabatyn «darmavoı» tabysy da eselene túsedi!», – dep óz ashýyn facebook paraqshasynda jarııalady.
Qoǵam qaıratkeri, bıznesmen Muhtar Taıjan da belsendiniń ólimine baılanysty óz pikirin bildirdi.
«Ol jigitti tanımyn, keıde kelispeýshilikterimiz bolǵany ras. Biraq aq kóńil, taza jigit edi. Imany joldas bolsyn. Týystaryna qaıǵyryp kóńil aıtam. Ólimi qalaı bolǵany anyqtap alý úshin ashyq tergeý jasatý kerek», – deıdi Muhtar Taıjan.
Artynda alty balasy men jubaıy, anasynyń kóz jasy birazǵa deıin qurǵamady. Búgin máńgilik mekenine attanǵan uly Janbolat Aǵadildiń ákesine arnaǵan monology kimdi bolmasyn jabyrqatary anyq.
Asyl áke óziń barda qasymda,
Baıqamappyn, baqytty ekem rasynda.
Talapkerdiń tańyn búgin qarsy aldym,
Jylap turyp beıitińniń basynda.
Kóp deýshi ediń, el men jer dep ólgender,
Keshe qatty tolqydy ǵoı kómgende el.
Kim oılaǵan jerge tyǵyp keter dep,
Jedel járdem kóligimen kelgender.
Ol sumdarǵa ashpaǵan em esikti,
Teýip kirip, zorlyǵymen shoshytty.
Áketaı-aý, sen ańsaǵan «ádilet», Osy joly ajal bolyp jetipti.
Siz aıtqan soń Alash jáıli oqyǵam,
Ósıetińdi kókeıime toqyǵam.
37 jyldardaǵy sumdyqtar,
Bizdiń úıde bolǵanyna shoshynam.
Dýlatovtaı bolsa eken dep batyldy,
Qoıypty dep aıtyp ediń atyńdy.
Sol arystaı sende kettiń jan áke,
Túsine almaı mynaý nurly ǵasyrdy.
Jer qaıysty janazańa kelgende,
Ózegime órt tutandy kómgende.
Bálkim bizde tiri jetim bolmas pa ek,
Osy halyq sen tiride ergende.
Pana bolar zar bolyp bir qalqaǵa,
Alty jetim ańyradyq Arqada.
Endi bizdiń jan-jaramyz jazylmas,
Alty alash kelip alaqanǵa salsada.
Balań qaldy jetim bolyp sor qaınap,
Anam qaldy jesir bolyp oıbaılap.
Óz basyńa domalaıtyn jartasqa,
Mert boldyń-aý áke qatty aıǵaılap.
Qazaq úshin turamyn deýshi eń ólgenshe,
Áke seni jaý kórdi ǵoı kómgenshe.
Tul jetimniń azabyna shydarmyz,
Osy júıe sizdi óltirip jóndelse.
Áke ózińe biz túgili, el zar boldy,
Óz saqshymyz ózimizge jaý boldy.
Bizdi osylar qorǵaıdy dep júrýshi em,
Sábı júrek túsine almaı dal boldy.
Áke senen deýshi edik kóp úlgi alsaq,
Nár beretin tamyr ediń búr jarsaq.
Áke seniń tynshıdy ma arýaǵyń,
Osy eldegi sońǵy jetim biz bolsaq.
Áke seniń ár bir sóziń – ult úni,
Kókjal ediń qısaımaǵan qylshyǵy.
Bóltirigiń aman bolsa túbinde,
Qorqaýlardy ıtshe ulytar bir kúni.
Qosh bol áke, artyńda alty bala júr,
Rýhyńmen bizdi esińe ala júr.
Tulybyna móńirep qalǵan sıyrdaı,
Elińe de nazaryńdy sala júr…..
Ákesiniń qazasynan eki kúnnen keıin qalamnan shyqqan qaıǵyly jyr joldarynyń avtory Janbolat bóltirigi de kisi qolynan qaza tapty. Ákesiniń armandaǵan ádildigi men erkindigine qol jetkizem dep ýáde etken jetkinshek te óz saparyna attandy.
Shyntaq tusyna, júrek jaǵy men qabyrǵasyna pyshaq suǵylǵan Janbolattyń ólimine qatysty Qylmystyq kodekstiń 99-bap 2-bóligi («Adam óltirý») jáne 293-bap 3-bóligi («Buzaqylyq») boıynsha qylmystyq is qozǵaldy.
Balasynyń qazasyn estigen anasy qazirgi tańda aýyr halde jatyr, Ájesi «bireýler pyshaqtap ketti deıdi, biri atyp ketti deıdi», dep ólimge kimniń kináli ekenin bilmeı álek.
«10 qarashada saǵat 22.56-da 102 nomerine Nur-Sultan qalasy Kóktal yqshamaýdany Bolashaq kóshesiniń boıynda jappaı tóbelestiń bolǵany týraly habar tústi. Oqıǵa ornyna kelgen polıııa qyzmetkerleri jas jigitter arasynda janjal bolyp, arty tóbeleske ulasqanyn anyqtaǵan. Saldarynan eki adam dene jaraqatyn alǵan. Onyń biri 17 jastaǵy J.Aǵadil aıaǵynan jaralanyp, jedel járdem kóligi kelgenge deıin sol jerde qaıtys boldy»,- dep habarlady polıııa departamentiniń baspasóz qyzmeti.
Azattyqtyń jazýynsha, is boıynsha alty aıyptalýshy bar: Nazarbekov, Ábildaev, Sydyq, Jumahan, Asbolat, Rahmet. Olarǵa "Buzaqylyq", "Adam óltirý", "Qylmysty jasyrý", "Qylmysty habarlamaý" baptary boıynsha aıyp taǵylǵan.
Advokat Jandos Tuıaqovtyń Azattyqqa aıtýyna qaraǵanda, basty kúdikti Ómirjan Rahmetke "Adam óltirý" baby boıynsha aıyp taǵylǵan. "Prokýror ony 18 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrýdy surady. "Qylmysty jasyrý" boıynsha aıyptalǵandarǵa 4-5 jyl aralyǵynda jaza surady.
Ómirjan Rahmet taǵylǵan aıypty moıyndamaıdy. Sot úkimi búgin oqylýy tıis" depti advokat Azattyqqa. |
Qoryta kele, qoǵam belsendisi Dýlat Aǵadildiń ólimine «densaýlyǵy» sebep bolsa, uly kisi qolynan qaza tapty.
Ajal aıtyp kelmeıdi, biraq «jumbaq ólim» sózi súıekten ótedi…
Injý ÓMIRZAQ,
"Adyrna" ulttyq portaly
