Ǧylymnyŋ damuyna ne kedergı? Mansūrovtyŋ nūsqasy

Belgılı ǧalym, himiia ǧylymdarynyŋ doktory, professor Zūlhaiyr Mansūrov elımızdegı ǧylymi zertteulerdıŋ qazırgı jai-küiı turaly pıkır bıldırdı. Aituynşa, soŋǧy jyldary jas ǧalymdarǧa qoldau küşeiıp, köptegen zertteu jobasy jüzege asqanymen, salada şeşılmegen mäseleler de az emes, dep habarlaidy «Adyrna» tılşısı.

Professor biyl Janu problemalary institutynyŋ qyzmetkerlerı jas ǧalymdarǧa arnap ūiymdastyrlǧan konkursta top jarǧandaryn jetkızdı.

«40 jasqa deiıngı ǧa­lym­darymyz qatysyp, grant ūtyp aldy. Biyl bızdıŋ instituttyŋ ǧalymdary 25 joba boiynşa zertteuler jürgızıp, ǧy­ly­mi jūmys jazdy. Mūnyŋ bärı jaqsy, de­gen­men problema mülde joq desem ötırık b­olar. Mäselen, bız sekıldı ǧylymi-zert­teu instituttaryna öte qajet, qymbat elektron mikroskoptar bızde joq... 

Men jaqynda Qytaidyŋ metaldardy zert­teu institutynda boldym. Sonda ä­r­bırınıŋ qūny 1 million dollar tūratyn 2 jäne ärbırınıŋ qūny 10 million dollar tūratyn 2 elektron mikroskop kördım. Ol nanotehnologiialyq zertteuler üşın asa qajet qūral ǧoi. Ol bızde joq bolǧan­dyq­tan, bızdıŋ doktoranttar üş jylda bır ret şetelge şyqqanda özderı jasaǧan na­nomaterialdardy alyp baryp, älgındei mikroskop arqyly köredı. Al ony aqysyz köre almaisyŋ. Bızde on jyl būryn alyn­ǧan mikroskoptar eskırıp qaldy, qazır ondai qūraldy älemdık nanotehnikalyq zertteu ortalyǧynda paidalanbaidy. De­mek, zertteuımız tiianaqty boluy üşın bız­ge soŋǧy ülgıdegı elektron mikros­kop­tar kerek. Sony satyp aluǧa kömektesıŋız dep Bılım jäne ǧylym ministrlerıne hat jazam, al olar jiı auysyp jatady. Bıraq kö­mek qolyn sozǧan emes»,- dedı ol Turkystan.kz-ke bergen sūqbatynda.

Zūlhaiyr Mansūrov elımızde Scopus jüiesıne kıretın bırınşı därejelı ǧylymi jurnal joqekenın atap öttı.

«Qazır ǧylym jo­lynda jürgen jastar Scopus mälımetter ba­zasyna kıretın impakt-faktorly jur­nal­darǧa maqalalaryn şyǧaruǧa tiıs. Ol oŋai emes. Ondai jurnaldarǧa materia­lyŋ­nyŋ ǧylymi standartqa keluı bır qiyn­dyq bolsa, aqşa tölep, kezek kütıp baryp bastyru – taǧy bır qiyndyq. Elımızde şy­ǧatyn, Scopus jüiesıne kıretın bırınşı dä­rejelı ǧylymi jurnal joq. Men şy­ǧaryp otyrǧan «Euroasian chemico-technological journal» Scopus jüiesıne kırgenımen, üşınşı därejelı jurnal. Aǧylşyn tılınde şyqqanymen mūnda jariialanǧan mate­rial­dardy bükıl älem oqymaidy. Al būl jur­naldy bırınşı därejelı jurnal etu üşın jylyna 50 myŋ dollar töleu qajet. Mıne, joǧaryda aityp ketken qymbat mik­roskop pen jurnaldyŋ reitingın kö­teruge qarajat sūrap jo­ǧa­ry­daǧy kısıler­ge san ret hat jazdym, – jauap joq. Eger qū­ny qymbat tūratyn mikros­kobymyz bol­ǧanda ǧalymdarymyz özderı tapqan na­nomaterialdy qarap, zertteu üşın özge el­ge aqşa tölep jürmes edı, sol siiaqty Scopus jüiesıne kıretın öz impakt-fak­torly bırınşı därejelı jur­nalymyz bol­ǧanda, jas ǧalymdar şet­eldık jurnal­darǧa materialyn şyǧara almai qinalyp jürmes edı»,- dep tolyqtyrdy ol.

Professor şeteldık taǧylymdamaǧa baratyn doktoranttarǧa bölınetın qarajat kölemı de azaiǧanyn jetkızdı.

«Būryn dok­torant­tarǧa şetelden taǧylymdamadan ötu üşın 3 ai uaqytqa qarajat berıletın bolsa, qazır 1 jarym aiǧa ǧana jetetın aqşa be­rıledı. Sosyn, şeteldık ǧylymi orta­lyq­tarda zertteu jürgızuge jäne jetek­şı­lık etetın şeteldık ǧalymǧa aqşa töleu qa­jet. Memleket būryn oǧan kömektesetın, qa­zır qarjy böludı toqtatty. Būl ai­tyl­ǧan närseler elımızde ǧylymnyŋ damuyna ke­dergı bolatyn faktorlar der edım. Osy­ny sızdıŋ gazet arqyly tiıstı oryndardyŋ nazaryna taǧy bır ret salyp qoisam, ar­tyq bolmas dep oilaimyn»,-dedı ǧalym.