Dinı ekstremızm men terrorızm baby boıynsha sottalyp, Óskemen qalasyndaǵy túzetý kolonııalarynyń birinde jazasyn ótep jatqan bir sottalýshymen kezdestim. Bala kezińde qandaı oqýshy bolyp ediń?- dep surasam: «Qıyn bala» bolǵanmyn,- dep kúledi,- jasóspirim kezimde «kóshe zańymen» júrdim. Óıtkeni aýyldaǵy «starshaktardyń» da «óz zańdary» bolatyn. Solardy arqalanyp synyptastaryma álimjettik jasap, aqsha bopsalaý meniń súıikti «jumysym» edi.
Osy ekstremızm degenniń jasóspirimdik shaqtaǵy qoǵamdaǵy qalyptasqan jalpy tártip pen adamgershilik qaǵıdalaryna baǵynbaýdan bastaý alatynyn kesh túsindik. Balalyq shaǵymda bala bolyp oınap, eshbir qyzyq kórmedim desem de bolady. Ákem ishimdikke tym úıir bolyp, úıde anama jıi qol jumsaıtyn. Bir túni úıge polıeıler kelip ákemdi bólimshege alyp ketti. Ákemdi eń sońǵy ret kórýim de sol boldy. Keıinen uzynqulaqtan estip bilýimshe, ákemdi qyz zorlaý qylmysyna qatystylyǵy úshin sottapty. Al ákemdi polıııanyń alyp ketkeni meniń kóz aldymda qalyp qoıǵandyqtan, polıııa qyzmetkerlerine degen jek kórýshilik sezimim sol ýaqyttan bastap paıda bolǵan syńaıly.
Keıinnen ákem túrmede ózine qol jumsap kóz jumdy. Al men ákemniń ólimine de polıııa qyzmetkerlerin kinálaıtynmyn. Mektepke sabaqtan qashýdy jıi ádetke aınaldyryp, jasóspirimder jónindegi ınspektordyń baqylaýynda boldym. Sodan ne kerek, segizinshi synypty aıaqtar jyldyń kókteminde aýyldaǵy azyq-túlik dúkenin tonap, eki jarym jyl merzimge jasóspirimder kolonııasyna sottalyp kete bardym. Al meni sol qylmysqa jumsaǵan «starshaktarym» tasada qaldy. Óıtkeni olardy satyp ketý bizdiń «kóshe zańymyzǵa» qaıshy, satqyndyq bolyp tabylatyn. Al jasóspirimder kolonııasyndaǵy «balalar zańy» tipti qatal edi. Árbir sóziń men qımyl áreketińe basyńmen jaýap berýiń kerek bolatyn. Jazamdy ótep bitken soń aýylyma qaıtyp oralyp, biraz ýaqytqa anamnyń janynda boldym. Aýyldaǵy ákimshilik qyzmetkerleri men aǵaıyndardyń usynǵan jumystarynan bas tarttym. Óıtkeni men «memleketke jáne baılarǵa jaldanyp jumys isteýge bolmaıdy, olardy tek tonaýǵa bolady» degen túsinikti mıyma toqyǵan edim.
Aqıqatynda men osynda qatal jáne qyńyr-qısyq qaǵıdamen ómir súrdim dese de bolady. Bir kúni balalar kolonııasynda tanysqan Almaz esimdi dosym qońyraý shalyp, Almatyǵa jumysqa shaqyrdy. Bazarda uıaly telefondardy jóndeýmen aınalysyp, namaz oqyp, dinge bet burypty. Jalpy «salafıtter» degendi estigenim bolmasa, ondaılarmen jaqyn aralasyp kórmegenmin. Óıtkeni men «o dúnıe», «tozaq pen jumaq» degen áńgimelerdi oıdan shyǵarylǵan ertegi dep qabyldaıtynmyn. Al Almaz bolsa maǵan óziniń din ustanatyn naǵyz «sáláfı» ekendigin túsindirip, Allanyń zańynyń barlyq zańdardan joǵary turatynyn, Qudaı jaıly, «ıslam halıfaty» jaıly túsindirdi. Alǵashynda onyń sózderin ishimnen sandyraq dep qabyldasam da, qasynda birge júrip aqsha tabý úshin ýaǵyzdaryna sengendeı keıip tanytyp júre berdim.
Keıinnen rasynda da dinge qyzyǵýshylyǵym oıanyp, arasynda solarmen birge namazǵa jyǵylyp, Quran oqyp úırendim. Ýaqyt óte kele meniń jaratýshyǵa qatysty ustanymym da birtindep ózgerip, «salafılerdiń» ortasyna jaqyn tartyla túskenimdi baıqadym. Bir qyzyǵy olar araq-sharap ishýdi haram dep sanaǵanmen, jumystan keıin jınalyp anasha shegýdi qup kóretin. Internet jelisi arqyly dinge bet burǵan qyzdarmen jyldam tanysyp, Abdýlhakım bratqa nekemizdi qıdyrýshy edik. Bizdiń quryǵymyzǵa namazǵa endi bet burǵan jas qyzdar men ajyrasqan kelinshekter jıi túsetin. Olardy qyzyǵy taýsylǵan soń-aq ártúrli syltaýmen talaq aıtyp, tastap kete berýshi edik. Osylaısha 3 jyldyń ishinde 7 ret úılenip úlgerippin. Bir joly Asııa esimdi Balqashtyń qyzymen ınternet arqyly tanystym. Almatyǵa kelgenine kóp ýaqyt bolmapty, bólesiniń úıinde ýaqytsha turyp jatqandyǵyn aıtty. Ekeýmiz kezdesip, nekemizdi qıdyrdyq. Asııanyń óziniń aıtýynsha ol osyǵan deıin bir muǵalim jigitke turmysqa shyǵypty. Biraq kúıeýi men qaıyn jurty Asııanyń hıdjap kıip, jumyssyz úıde otyrýyna qarsy bolǵan eken. Ata-enesi úıge ımamdy shaqyryp, Asııanyń dinı túsiniginiń qate ekendigin aıtyp, ustanymyn ózgertýge úgittegen eken. Sondyqtan kúıeýmen ajyrasyp, Almatyǵa qashyp ketýge májbúr bolypty. Nekemizdi qıǵannan keıin eki-úsh apta ótkende Asııanyń ákesi men eki aǵasy bizdi turyp jatqan jerimizden izdep taýyp alyp, meni jabylyp uryp soǵyp, Asııany qarsylasqanyna qarmastan ózderimen birge Balqashqa alyp ketti. Osyǵan uqsas oqıǵalar bizdiń aramyzdaǵy jigitterdiń de basynan jıi ótip jatatyn. Bizdiń ustazymyz Abdýlhakım brattyń aıtýymen aramyzda keıbir jigitter jezókshelermen de bir túnge nekesin qıdyryp jatatyn. Osynyń barlyǵyna «Allanyń ruqsat bergen zańy» dep túsindik.
Abdýlhakım brat meshit ımamdaryn naǵyz adasýshylar dep sanap, olarmen sóz talastyryp, jamaǵatynyń aldynda bedelin túsirýge tyrysyp júrdi. Jalpy adam balasy qoǵamda eshqandaı zań erejelerinsiz ómir súre almaıdy. Bala kezimnen beri ózimniń memlekettiń eshbir zań-qaǵıdalaryn moıyndamaı óskendikten, al túrmedegi qylmys álemi zańdarynyń Abdýlhakım brattyń úıretken «Allanyń zańymen» úılesetini maǵan unaıtyn edi, jáne naǵyz aqıqattyń jolyndaı kórinetin. (osy jerde ol bir sátke únsiz qalyp, aýyr kúrsinip aldy)
Qalalyq meshit ımamy men Abdýlhakımniń arasynda bolǵan kezekti bir daýdyń sońy tóbeleske ulasyp, keıinnen Abdýlhakım bizge meshitke barýǵa múldem tyıym saldy. Óıtkeni meshittiń mańaıynda polıııa qyzmetkerleri bizdi jıi baqylap júretin. Kezdesken jerde qujattarymyzdy surap mazalaıtyn. Bizben áńgimelesip, «aqıdamyzdy» ózgertý úshin teolog-ımamdar jumys ornymyzǵa jıi kele bastady. Olardyń barlyǵyn «memlekettiń ımamdary» dep sanaıtyndyqtan, olardyń ýaǵyzdaryn tyńdaýdan qashatynbyz. Ýchaskelik ınspektorlar turǵyn jaıymyzǵa jıi kelip tekserip, al basqa qalaǵa saparǵa shyqsaq aldyn ala eskertýimizdi talap etetin. Abdýlhakım brat bul jaǵdaılardyń bárin musylmandarǵa kórsetilip jatqan qysym dep túsindiretin. Sol úshin qatarymyzdy kóbeıtý arqyly kúsheıip, ýaqyty kelgende hıjra jasaýǵa daıyn bolýy kerektigimizdi eskertetin edi. Arasynda Sırııa jerinde qurylǵaly jatqan halıfatqa kómektesý týraly da jasyryn ýaǵyzdar tyńdaıtynbyz.
Biz osylaısha myna zaıyrly memleketke keltirilgen árbir zalalymyzdy ózimizge saýap dep túsinip, Islam jolynda kez kelgen táýekelge barýǵa, barlyǵyna da daıyn bolatynbyz. Óıtkeni árqaısymyzdyń qııalymyzda «Allanyń zańyna» ǵana baǵynǵan ádiletti halıfat qurý maqsaty turatyn. Biz óz qatarymyzǵa ómirde joly bolmaı oqýdan nemese jumystan aıyrylǵan, balalar úıinde tárbıelengen, túrmeden jańa bosap shyqqan, memleketke ókpeli bolyp júrgen adamdardy tartýǵa tyrysatyn edik. Óz maqsatymyzǵa jetý úshin bizge óte kóp qarajat qajet bolatyn. Sondyqtan da Abdýlhakımniń bergen pátýasy boıynsha úsh jigit sóz baılasyp, býkmekerler keńsesi men men araq-sharap dúkenin tonap, qomaqty qarajatqa qol jetkizdik. Bizdiń bul qylmysymyzdan tek Abdýlhakım ǵana habardar boldy. Alaıda osy oqıǵadan keıin quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleri tarapynan bizge baqylaý tym kúsheıip ketti. Sóıtip júrgenimizde óz ishimizden Abdýlhakımniń kózqarastarymen kelispeıtinder paıda boldy. Olar Abdýlhakımniń sońynan ergenderdi «haýarıjder» dep aıyptap qarsy shyǵyp, al sáıkesinshe biz olardy ımany álsiz, satqyn-adasýshylar dep kinaladyq.
Al bul ýaqytta Abdýlhakım men Almaz jınalǵan aqshanyń qomaqty bóligin alyp, Sırııaǵa attanyp ketti. Al Abdýlhakımniń jospary boıynsha olar Sırııaǵa jetip alǵan soń ǵana, artynan bizdiń shyǵýymyz qajet bolatyn. Keıin Abdýlhakımniń Sırııa shekarasyna ótip ketip, al Almaz Týrkııaǵa kelgende ókpesi qabynyp aýyryp, aýrýhanada kóz jumypty. Almaz jasóspirimder kolonııasynda júrgen kezde ókpesine sýyq tıip, kóp ýaqytyn aýrýhanada ótkizetin edi. Sol sozylmaly aýrýy klımat aýystyrǵan kezde birden syr bergen kórinedi. Abdýlhakım men Almaz ketken soń bizdiń óz aramyzda da jıi kelispeýshilikter bastalyp ketti. Aqyry ózimdi japan dalada jalǵyz qalǵandaı sezindim. Abdýlhakım ınternet arqyly baılanysqa shyǵyp, bul jerde barlyǵy da jaqsy ekendigin aıtyp, qalǵan aqshamen Sırııaǵa kelýimdi buıyrdy. Bizdiń árbir qadamymyz memlekettiń qaýipsizdik qyzmeti tarapynan únemi baqylaýda bolǵandyqtan, olarǵa meni ustaý kóp qıyndyq týdyrmapty. Kúdik týdyrmas úshin saqalymdy qyryp tastap, Stambýlǵa Reseı arqyly ketýdi josparlap, jolaı kezikken kólikpen Reseı shekarasyna ótpek bolǵanda tutqynǵa tústim. Mine sodan beri tórt jyl ýaqytym osy túzetý mekemesinde ótip keledi. Áli 10 jyl otyrýym kerek. Merzimimnen erterek bosata ma degen úmitim joq emes. Túrmede ózime uqsas qanshama taǵdyrlardy kezdestirdim, ómir esigin endi ǵana bastaǵan kóptegen jastardyń taǵdyrymen tanystym. Osy tórt jyl ishinde tek anam ǵana azyq-túligin arqalap birneshe ret kelip ketti. Qazir jasym 31-ke kelgende ǵana ómirde shyn jany ashıtyn bir ǵana adamnyń bar ekenin, ol-meniń anam ekenin keshte te bolsa túsingenime qýanamyn. Meniń jan dúnıeme tereń úńilip, oı-kózqarastarymnyń ózgerýine Mysyrdan kóp jyldar bilim alyp kelgen Muhtarbek degen teolog aǵamyz kómektesti. Ol kisi tek teolog ǵana emes, adam janyn tereń túsinetin naǵyz ustaz ekenin moıyndadym. Múmkin meniń aldymnan dál osyndaı ustaz erterek kezdeskende ómirim basqa arnaǵa burlar ma edi, kim bilsin. Shynaıy Islammen tanysqan kezde baryp ózimniń osyǵan deıin saýatsyz jáne qatal júrekti bolǵanymdy, ózimniń teris nıetimizge qaraı «Allanyń zańy» men «Adamnyń zańy» dep burmalap, esh maqsatsyz adasýshylyqpen ómir súrgenimizdi túsindim. Endi aman-esen bosap shyqsam, aýylǵa sheshemniń janyna baryp, el-jurttyń ortasynda, qalǵan ómirimde anamnyń rızashylyǵyn alyp ómir súrgim keledi. Alla meni keshirsin.....»,-dep áńgimesin aıaqtady. Dál osyndaı dinı adasýshylyqqa ushyrap, taǵdyrlary temir torǵa tańylǵan árbir sottalýshynyń basynan keshken oqıǵalary jeke áńgimege arqaý bolady. Ol áńgimelerdi kelesi joly jalǵastyratyn bolamyz.
Suqbattasqan: Aqjarqyn Tóleýbek
