Elimizde 2011 jyldan beri 1 jeltoqsan tuńǵysh prezıdent kúni retinde keń kólemde atalyp ótiletin. Alaıda byltyr Májilis depýtattary bul kúndi memlekettik mereke mártebesinen aıyrýdy usyndy. Biraq depýtattardyń bul usynysy nege jartylaı ǵana oryndaldy?
Osy jyldyń basynda ıaǵnı aqpannyń 8-i kúni «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy mereke kúnderiniń tizbesin bekitý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2017 jylǵy 31 qazandaǵy No 689 qaýlysyn jarııalady. Atalǵan qaýlyda Nursultan Nazarbaevqa arnalǵan "Tuńǵysh prezıdent kúni" merekesi Qazaqstandaǵy merekelerdiń jańartylǵan tiziminde saqtalyp qaldy. Biraq bul mereke burynǵydaı kúntizbedegi qyzyl kún degen statýysynan aıyrylyp, qarapaıym dataǵa aınaldy.
Jalpy Qańtar kóterilisinen keıin eks-prezıdent burynǵy qurmet, qoshemetten aıyrylyp, teledıdarda ol týraly kórkem jáne derekti fılmder kórsetilmeıtin boldy. Sondaı-aq eks-prezıdentti jek-kókke syıdyrmaı maqtap kelgen azamattar ony ashyq synaı bastady.
EDIL NEGE EKI SÓILEDI?
Qańtarǵa deıin Nursultan Nazarbaevty maqtap, keıin ony synaǵandar týraly aıtqanda eń birinshi Májilistegi belsendi depýtat Edil Jańbyrshın esimizge túsedi. Mysaly, ol 2021 jyly qarasha kúni «Memleket basshysymen tikeleı kezdesý ár adam úshin ómirdegi erekshe oqıǵa» dep, áleýmettik jelide kólemdi post jarııalady.
«Korteji kelip toqtady, Nursultan Ábishuly shyǵyp, qol bulǵap amandasyp, qyzyl kilemmen júrip kele jatyr. Meniń janyma taıady. Bir kezde artymda turǵan stýdenttiń bulǵap turǵan kishkene Qazaqstan jalaýshasy ushyp baryp, Prezıdenttiń tap aıaǵynyń astyna tústi. Men de eńkeıip qaldym, biraq esime «oqys qımyl jasamań» degen arnaıy organ qyzmetkerleriniń eskertýi esime túsip, toqtap qalyp edim, N. Nazarbaev aıaǵymen týdy baspaı, shapshań qımyldap, Qazaqstan jalaýshasyn lezde kóterip aldy. Qasyndaǵylar týdy qulatpaý kerek dep aıtyp jatty. Prezıdent toqtap, úndemesten bizderdi kózim sholyp shyqty da, kóp adamnyń ishinen meniń qolyma jalaýshany eki qolymen ustatyp, ári qaraı júrip ketti. Men jalaýshany ushyryp alǵan Ásem Súıit (esimin áli umytqan joqpyn) degen stýdentime qaıtyp berdim. Úıge kelgesin ákem Terekbaıǵa bolǵan jaǵdaıdy aıttym. Ol biraz qynjyldy «Nege sen ol jalaýshany alyp qalmadyń, ol tarıhı estelik qoı»,- dedi. Shynymdy aıtsam ol jerde asa mán bermeppin. Solaı bolýy kerek bolǵan bolar. «Halyq ókilinen ushty, halyq ókiline qaıta berildi», - dep oı túıip qoıdym artynan.
«Elbasynyń adamı qasıetterin, Qazaqstan úshin jany aýyratynyn, elin súıetinin kórýge bolady»,- degen Edil Terekbaıuly týra bir jyldan keıin «Ádil memleket qurý úshin - shaldyń júıesin ózgertý kerek! Ádil ekonomıka qurý úshin - qyz-kúıeýdiń júıesin buzý kerek! Ádil qoǵam qurý úshin - inisiniń sektasyn joq qylý kerek!» dep aıdy aspanǵa shyǵardy.
ERLAN SAIYROV HRÝEVTY NEGE ESKE ALDY?
Edil Jańbyrshınnan keıin eks-prezıdentti synaýshylardyń ishinde Májilis depýtaty Erlan Saıyrovty erekshe atap ótýge bolady. Ol ár joldaý saıyn eks-prezıdenttiń bastamalaryn qoldap, odan zor úmit kútti.
Mysaly, 2018 jyly «Prezıdenttiń joldaýy optımıstik mánge ıe bolyp otyr. Qazaqstan álemdik ekonomıkalyq keńistiktiń bóligi bolǵandyqtan, biz únemi álemdik áleýmettik-ekonomıkalyq úrdisterdi saralap, onyń farvaterinde bolýymyz kerek. Álemde jappaı ıfrlandyrý proesi júrip jatyr. Osy oraıda Qazaqstan bul iri ózgeristerge saqadaı saı turýy tıis. Bul rette Prezıdenttiń joldaýy kóptegen máselelerdi qamtyp otyr», - dep aǵynan jarylady.
Osy azamat Qańtardan keıin kúrt ózgerip, eks-prezıdent pen onyń otbasyn aıaýsyz synaıtyn boldy. Májilis depýtaty jýrnalıstiń «Elimizde jeke basqa tabynýshylyq boldy ma?»-degen suraǵyna «Meniń oıymsha Qazaqstanda jeke basqa tabynýshylyq boldy. Tarıhta ne bar, sony biz ashyq aıtýymyz kerek»-dep saldy. Al «Qańtarǵa deıin nege osyny aıtpadyńyz?» degen suraqqa «1961 jyly Hrýev Stalın týraly máselesin sheshkende «Siz nege osyny Stalınniń kezinde kótermedińiz?» dep surapty. Sol kezde Hrýev turyp «Muny aıtqan kim?» dep suraǵanda eshkim úndemegen eken. Sonda Hrýev «Dál solaı men de úndemedim» depti», - deıdi depýtat.
Erlan Bııahmetulynyń Stalın men Hrýevty eske alyp, «Nazarbaevtyń kezinde úndemedim» dep shyndyqty aıtýy azamattyq bolsa kerek. Sebebi kóp adam Erlan Saıyrov sekildi oıyn ashyq aıtpaı, betperde kıip júr.
SULTANOV NURSULTANǴA ADAL BOLDY
Azamattyq demekshi, Nursultan Nazarbaevty Qańtarǵa deıin qalaı maqtasa, odan keıin solaı jaqtaǵan azamattar bar. Solardyń ishinde eks-depýtat Qýanysh Sultanovtyń esimin erekshe atap ótýge bolady. Mysaly, ol byltyr sáýir aıynda "Tuńǵysh prezıdent – Elbasy" deıtin zańnyń kúshin joıýdyń qajeti joq» dep ashyq aıtty. Sondaı-aq ol taıaýda dúnıe salǵan Bolat Nazarbaevtyń asynda Nursultan Nazarbaevty maqtap, eks-prezıdentke adaldyǵyn kezekti ret dáleldedi.
Adaldyqtan attamaǵandar týraly aıtqanda eks-depýtat Baqytgúl Hamenovany nazardan tys qaldyrýǵa áste bolmaıdy. Ol alqaly jıynda Nursultan Nazarbaevqa
«Kókjıekten arǵy jaqty kóretin,
El-jurtyna sheksiz qýat beretin.
Soqsadaǵy zamananyń daýyly,
Barsha halqy tek sońynan eretin.
Elbasyndaı eren tulǵa turǵanda,
Men elimniń erteńine senemin», – dep jyr shýmaqtaryn arnaǵan bolatyn.
Baqytgúl Hamenova Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary bolǵannan keıin jemqorlyq isi boıynsha sottaldy. Sottaǵy sońǵy sózinde «Meni Nazarbaevtyń jaqtasy deıtin bolar. Elbasyn jaqsy kóremin. Onyń elge sińirgen eńbegin aıta da beremin. Sol úshin meni jek kóretin bolsa, jek kóre qoısyn»,- dedi
Baqytgúl Qaıyrjanqyzynyń bul er minezi keıbir tulǵalarǵa jetispeıtin bolyp shyqty. Mysaly, elimizdegi №1 jaǵympaz degen ataqqa ıe bolǵan Myrzataı Joldasbekov eks-prezıdentten kórmegen qııanaty joq ekenin aıtty.
«Bir jaǵynan Nazarbaevqa janyń ashıdy. Sonsha nárse istep, bir nársege aqyl jetpegeni. "Dúnıe degen sary altyn, talaılardy aldaǵan" dep Tóle bı babamyz aıtqandaı, sonyń bárin bile tura istegenine tańǵalamyn", - dedi jýyrda.
MAQTAǴANDAR NEGE DATTADY?
Buǵan deıin Myrzataı Joldasbekov «Bizdi balapandaı baptap, qyzǵyshtaı qoryp kele jatqan kemeńger qaıratkersiz. Siz bizge Allanyń bergen syıysyz. Arǵy-bergi zamanda qazaqtyń basynda mundaı baq qonǵan joq. Mundaı dáýrendi qazaq basynan keshken joq. Ulan baıtaq dalasy bar, Astanadaı qalasy bar, Nursultandaı danasy bar Qazaqstan jasaı bersin!» dep Nazarbaevty kózine maqtaǵan bolatyn.
Myrzataı Joldasbekovten bólek eks-prezıdentke arnap «Báıterek» poemasyn jazǵan Nesipbek Aıtuly da ózgerip shyǵa keldi. Naqtyraq aıtsaq, atalǵan poemany jazǵanyna ókinetinin ashyq aıtty.
Byltyr májilis pen senat «Tuńǵysh prezıdent – Elbasy" týraly zańnyń kúshin joıyp, depýtattar Nursultan Nazarbaevqa qarsy daýys berdi. Eks-prezıdentke qarsy daýys bergenderdiń ishinde "Nur-aǵa" dep án arnaǵan Álı Bektaev bar. «Órge tartyp, bıikterge kóterdiń, Tilden, kózden saqtasynshy, Nur aǵa!» degen senator eks-prezıdentti «tilden, kózden saqtaıtyn» zańdy qoldap daýys berdi.
Sondaı-aq Nursultan Nazarbaevty aıryqsha maqtap maqala, kitap jazǵan Saýytbek Ábdirahmanov Májilis depýtaty kezinde «Tuńǵysh prezıdent – Elbasy" týraly zańǵa qarsy daýys berdi. Biraq ol eks-prezıdentti ashyq synap, kózge túsken joq.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, Álı Bektaev pen Saýytbek Ábdirahmanov sekildi azamattarǵa mandat mańyzdy boldy. Bıyl Álı Ábdikárimuly «Aýyl» partııasynyń tóraǵalyǵynan ketkenmen, senat depýtaty degen qyzmetti saqtap qaldy. Al Saýytbek Ábdirahmanov májilistegi mandatyn tapsyryp, Nursultan Nazarbaevqa adaldyǵyn saqtap qalǵan sekildi. Ol jýyrda saıası as degen ataqqa ıe bolǵan jıynda boı kórsetti.
Bıyl kúntizbedegi qyzyl kúnder qataryna ilinbeı qalǵan Tuńǵysh prezıdent kúni Nazarbaevtyń estelikteri shyqqany resmı jarııalandy. Oǵan deıin kitapta Nazarbaevtyń toqaly týraly aıtqany daqpyrtqa aınalyp úlgerdi. Al keshe ǵana Almatyda 13 adamnyń ómirin jalmaǵan órt bolǵan. Eks-prezıdent oǵan kóńil aıtpady da. Nazarbaev jáne onyń komandasy óz merekesimen ózi áýre...
Serik Joldasbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
