Ǵylym tehnologııalyq progrestiń, medıınalyq jańalyqtardyń, ekologııalyq turaqtylyqtyń jáne bizdiń ómirimizdiń kóptegen basqa aspektileriniń negizi bolyp tabylady. Ǵylymdy nasıhattaýdyń bir joly – bilim berý. Ǵylymı bilimdi oqý baǵdarlamalaryna biriktirý jáne ǵylym boıynsha qyzyqty sabaqtar, keń aýdıtorııanyń nazaryn aýdara alatyn is-sharalar oqýshylardyń ǵylym men zertteýge degen qyzyǵýshylyǵyn qalyptastyrýǵa yqpal etýi múmkin.
Osyǵan baılanysty jastar arasynda jalpy ǵylymdy nasıhat etip, ony damytý úshin túrli tásilder bar. Zaman talabyna saı qoǵamǵa jańa bilim berý úshin arnaıy baǵdarlamalar, kýrstar, vebınarlar men semınarlar ótkizýge, alynǵan qyzmetterdi damytý maqsatynda mamandanǵan jetekshi men jańa tehnologııalar biriktirilgenplatformalar jáne tehnologııalyq jobalar daıyndaý qajet. Sonymen qatar ǵylymdy oqytý ortalyqtary, ǵylymı-tehnıkalyq laboratorııalar, jańa ǵylym negizinde keń múmkindikter jasaıtyn mekemeler talap etiledi. Ǵylymdy nasıhattaý ǵalymdar men ǵylymı uıymdardyń belsendi qatysýyn qajet etetinin atap ótken jón. Olar medıa suhbattarǵa qatysyp, tanymal ǵylymı maqalalar jazý arqyly bilim berý baǵdarlamalaryna qatysa alady. Qoǵammen jáne medıamen ózara árekettesý ǵylymı taqyryptardy keń aýdıtorııaǵa taralýyna jaǵdaı jasaıdy.
Osyǵan baılanysty memlekettik jáne jeke ınstıtýttar, ýnıversıtetter, jáne basqa da ǵylymı uıymdardy qarjylandyrý, sondaı-aq ǵalymdar men zertteýshilerdiń bilim alýy, ınnovaııalyq jobalardy júrgizý, jańa baǵdarlamalardy daıyndaý isinde memlekettik qoldaý mańyzdy ról atqarady. Jergilikti ınfraqurylymdar, resýrstardy jáne muraǵatty baǵdarlamalardy qurýǵa arnalǵan bıýdjet pen onyń áreket etý mehanızmderiniń damý máselesi memlekettik qoldaýdy qamtamasyz etý úshin,bıýdjetten qarjylandyrý ótinishteri bolýy shart.Bul qarjylandyrý júıesiniń uzaq merzimdelýi, kredıt alý, resmı tirkelgen jobalar qurý sııaqty tizimdermen tolyqtyrylady.
Memlekettik qarjylandyrýdy talap etetin jobalardyń biri – óńirlik joǵary oqý oryndaryn damytý jáne kóbeıtý. Ókinishke qaraı, óńirlik joǵary oqý oryndarynyń damýynyń mańyzy elimizdegi kóptegen qalalarda toqyrap tur.
«Búginde ekonomıkalyq jáne ınvestıııalyq saıasatqa emes, óńirlerge basa nazar aýdarylady jáne joǵary bilim berý júıesi osy trendtermen úılestirilýi kerek. Sondyqtan qazirgi kezde Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi birinshi kezekte óńirlik joǵary oqý oryndaryn jańǵyrtýǵa, olardyń áleýetin arttyrýǵa jáne óńirlerdi damytýdaǵy róline basymdyq beredi. Óıtkeni kúshti ýnıversıtet – bul jergilikti ekonomıka men ındýstrııanyń damýyna baılanysty bolatyn kúshti kadrlar», – degen bolatyn Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbek bir suhbatynda.
Bul másele boıynsha alǵa tartylatyn sheshimderdiń biri – óńirlik joǵary oqý oryndaryna kvotalyq granttar berý. Osy arqyly óńirlik mańyzy bar, aýylsharýashylyq mamandaryn, bilikti ınjenerler men qurylysshylar, muǵalimder men áleýmettik mamandardy daıarlap, sondaı-aq ár óńirdiń ózindik geosaıası jaǵdaıyna baılanysty jas ǵalymdar men zertteýshilerdiń de jańa baǵyttar boıynsha izdenisterin arttyrýǵa bolady.
Joǵary oqý oryndaryndaǵy kooperaııany nyǵaıtý – resýrstardy biriktirý maqsatynda stýdentter jəne oqý oryndarynyń arasyndaǵyózara bilim sapasyn jetildirý múmkindigi barqyzmet kórsetý, ıaǵnı ǵalymdar arasynda oqytý men tájirıbe almasýdy qamtıdy. Al memlekettik bilim berý organdary men uıymdaryyntymaqtastyqty damytý arqyly oqý isin joǵary deńgeıge kóterýge maqsatty túrde qoldaý kórsete alady.
Qoryta aıtqanda, ǵylymı bilim men prınıpterdi nasıhattaý, ony keń aýdıtorııaǵa qoljetimdi jáne túsinikti etý álemde bolyp jatqan ózgerister men qubylystardy qabyldaýǵa jáne ómirdiń ártúrli salalarynda sanaly sheshim qabyldaýǵa kómektesedi. Ǵylymı saýattylyq mıftermen jáne jalǵan aqparatpen tıimdi kúresýge yqpal etedi, sebebi XXI ǵasyr – aqparattar zamany.
Osy jolda ınternet pen áleýmettik medıa, sonyń ishinde saıttar, beıne-blogtar, podkastar, jáne áleýmettik jeli ǵylymı bilimdi taratýdyń jáne ǵylymı taqyryptar boıynsha pikirtalastarótkizýdiń tıimdi quraly bola alady.Konferenııalar men ǵylymı festıvaldar,kórmeler ótkizý is-sharalary jurtshylyqqa naqty ǵylymı jetistikterdi kórýge, olardy ǵalymdarmen talqylaýǵa jáne jalpy ǵylymı taqyryptar týraly túsinikterin tereńdetýge múmkindik beredi.
Qarjylandyrýdan basqa, jas ǵalymdar menstýdentterge ǵylym jolynda mansapqalyptastyrý úshin yntalandyrý qajet ekenin aıta keteıik. Buǵan stıpendııa berý, ǵylymı jobalarǵa qatysý múmkindigi jáne tájirıbeli ǵalymdardyń tálimgerligi arqyly qol jetkizýge bolady, sonymen qatar ǵylymı baǵdarlamalar men konkýrstardy qoldaý kópshiliktiń ǵylymı zertteýlerge qyzyǵýshylyǵyn arttyra alady.
Aıtolqyn Arǵyn
«Adyrna» ulttyq portaly
