Tötenşe jaǧdai: Qūtqaruşylardyŋ qauyrt qyzmetı

Täuelsız memlekettıŋ jeke el bolyp qalyptasuynda öz Qaruly küşterı, sasi jüiesı, Tötenşe jaǧdailar ministrlıgı men qūtqaruşylary syndy bırqatar maŋyzdy salalary bolady. Sonyŋ ışınde tötenşelıkter orny erekşe. Elımızde jyl saiyn 18 myŋǧa deiın tötenşe jaǧdai oryn alady. Aita ket kerek Qazaqstan aumaǧy tötenşe jaǧdailardyŋ barlyq derlık türlerıne beiım. Elde ört, sel jüru, su tasqyny, jer sılkınısı syndy bırneşe tabiǧi apattar jiı bolyp tūratyny jasyryn emes. Osy tūsta elde tötenşe jaǧdailarǧa qarsy arnaiy jattyǧular men aldyn alu şaralary jiı jürgızılıp otyrady. 1995 jyldan künı bügınge deiın qūtqaruşylar tötenşe jaǧdailar men örttıŋ aldyn alu, tabiǧi apattardan keler ülken qauıptı joiu üşın türlı jattyǧular ūiymdastyryp, el tūrǧyndaryn aqparattandyryp keledı. Tötenşelıkterdıŋ käsıbilıgı men şapşaŋdyǧynyŋ arqasynda soŋǧy jyldary bolǧan apattardan 386 myŋnan astam adam qūtqaryldy, 351 myŋnan astam adam türlı tötenşe jaǧdailar aimaqtarynan evakuasiialanǧan. Odan bölek 60 myŋǧa juyq zardap şekkenderge de medisinalyq kömek körsetılgen. Jyl saiynǧy statistikaǧa süiensek bır jyl ışınde 18 myŋnan astam tötenşe jaǧdai tırkeledı eken. Tötenşe jaǧdai aimaǧynan 8 myŋǧa juyq azamat qūtqarylsa, 20 myŋǧa deiın azamat evakuasiialandy. El aumaǧynda tötenşe jaǧdailardyŋ köbısı – ört. Sol sebeptı ört söndıru qyzmetı ärqaşan erekşe nazarda ekenı belgılı. Bügınde atalǧan saladaǧy materialdyq-tehnikalyq bazany nyǧaityp qana qoimai, ört söndıruşılerdıŋ eren eŋbegı men bırneşe jyldyq täjıribesıne orai olardyŋ eŋbekaqysyn arttyru turaly da söz etuge bolady. Täuelsızdık alǧaly 32 jyldyŋ ışınde Qazaqstan Respublikasy Tötenşe jaǧdailar ministrlıgı türlı eldermen de tötenşe jaǧdailardyŋ aldyn alu jäne joiu salasyndaǧy yntymaqtastyqty damytu üşın berık qūqyqtyq negız qūrǧan. Bügınde Qazaqstan tötenşelıkter özge eldermen 34 halyqaralyq kelısım jasaldy. Qazaqstannyŋ Tötenşe jaǧdailar ministrlıgı BŪŪ departamentterımen tyǧyz bailanysta ekenın de aitu kerek. Odan bölek elde bolǧan köktemgı su tasqyny saldarynan bolatyn su basu qaupın azaituda da tötenşelıkterdıŋ eŋbegı eren.  Rasynda da, statistikaǧa köz jügırtsek, su tasqynynan zardap şekken tūrǧyn üiler sanynyŋ oŋ dinamikasy baiqalady. Degenmen, qar erıp, su tasqyny oryn alǧan eldı-mekender men auyldarda tötenşe jaǧdailar qyzmetkerlerı oqiǧa ornynyŋ ortasynan tabylady. Qūtqaruşy boludyŋ artyqşylyqtary men qaişylyqtary bar. Artyqşylyǧy -  densaulyq öte jaqsy boluy. Qūtqaruşylardyŋ densaulyǧy ärdaiym baqylauda bolady. Alaida qūtqaruşylardyŋ jūmysy qauıp pen qaterge toly bolatynyn da eskergen jön. Qūtqaruşylardyŋ qauyrt jūmysy üşın qoǧamda jeŋıldıkter, äleumettık tölemder bar. Odan bölek, qūtqaruşylar zeinetke şyǧu boiynşa da özgelerden erekşelıgı bar. Tötenşe jaǧdailar ministrlıgınıŋ ärbır qyzmetkerı äskeri adam sekıldı. Olar da ärdaiym fizikalyq formadan bölek, ūşqyr oi men daryn boluy kerek. Qūtqaruşylar keide adam ömırınıŋ saqtauşysyna da ainalady. Al bır kemşılıgı kün men tünge, demalysqa qaramastan tötenşe jaǧdai bola qalsa, jūmys uaqytyna qaramastan qyzmetke kırısedı. Qūtqaruşynyŋ bır jūmys künı de tynymsyz ötedı. Būl salada qyzmet etetınder jūmys künın josparlai almaidy. Olar tek qala ışınde ǧana emes, syrtynda da, tau-tas, jazyq daladada da jürıne tura keledı. Özen-köl, ormanda, tauda adasqandardy ızdep, kömekke mūqtajǧa qol ūşyn sozady. Qūtqaruşy bolu üşın fizikalyq daiyndyq, tözımdılık, myqty mınez ben alǧyrlyqtan bölek, tūla boidaǧy aqyldylyq, tez şeşım qabyldau, jyldam oi men äreket etu qabıletı boluy kerek. Qazaqstanda qūtqaruşylar qiyndyqtan taisalmai, eşteŋege qaramai, alǧa qarai jüruge ūmtylatynyn joǧaryda atap öttık. Odan bölek tötenşelıkter kez kelgen qaiǧyly jaǧdaida bolsyn, quanyşta bolsyn emosiiaǧa berılmei, bolat temırdei myqty bolyp, emın-erkın jūmysqa qaita kırısuge beiımdeluı kerek. Aşyq derekközderge süiensek, elımızde qūtqaruşy bolyp jūmys ıstegısı keletınderdıŋ qatary jyl saiyn köbeiude.Qazaqstannyŋ kez kelgen azamaty öz erkımen bolsyn, 18 jastan keiın kelısımşart boiynşa qyzmet ete alady. Elımızde qūtqaruşylarǧa qoiylar negızgı talaptar bar. Ol 18-den 40 jasqa deiıngı erler men äielder bola alady. Odan bölek mamandyqqa säikes orta nemese joǧary bılımı bolyp, azamat stresstı jeŋe alatyn, jıgerı myqty ärı tözımı temırdei boluy tiıs. Bızdıŋ elde tötenşe jaǧdailar qyzmetınıŋ mamany bolu jynysqa qaramaidy. Qūtqaruşy äiel adamdar atalmyş salada özın türlı tūstan körsetuge qarymdy.