Şäken Aimanov atyndaǧy "Qazaqfilm" kinostudiiasy – qazaq kinoönerınıŋ qara şaŋyraǧy, qazaq mädenietı men tamyry tereŋ tarihtyŋ dälelı. Alaida, kielı şaŋyraqta soŋǧy jyldary türlı qiyndyqtar bolyp, şeşımın tappaǧan mäseleler qordalanǧan. Būl kinostudiianyŋ qazırgı küiı, tıptı, otandyq kino salasynyŋ bedelıne nūqsan keltırude.
Bügın, 2 qaraşada kinogerler men kino ardagerlerı bas qosyp, qara şaŋyraqtaǧy mäselenı bilıkke estırtuge tyrysty.
Jyldar boiy şeşımın tappai kele jatqan mäseleler qatarynda eŋ aldymen ǧimarattyŋ jaǧdaiy aitylǧan. Alǧaşqy problema – Qazaqfilmge tiesılı ǧimarattyŋ taǧdyry. Keŋes däuırınen berı tūrǧan myqty "Qazkinoprokat" ǧimaraty qazaq kinosynyŋ ötkenın saqtap, qazırgı ūjymnyŋ qajetın ötep kelgen. Onda osy uaqytqa deiın kino studiianyŋ arhiv bölımı, qūral-jabdyqtary men qyzmetkerlerge arnalǧan jataqhanalar bolǧan. Al keiıngı jyldary 2 qabatty ǧimarat kompaniialarǧa kelısımşart boiynşa belgılı merzımge jalǧa berılıp, kinogerlerdıŋ jyrtyǧyn jamaǧan eken. Alaida soŋǧy aida bütın ǧimarat qalalyq äkımdık tarapynan «apattyq jaǧdaida» dep tanylypty.
Būl ǧimarat - könenıŋ közı, tarihtyŋ dälelı. Şäken Aimanov syndy talai myqtylardan qalǧan amanat – Rysqūlov köşesındegı ǧimarat ūstaǧannyŋ qolynda, tıstegennıŋ auzynda ketuı mümkın ekenı aityldy. 1 gektardy qamtityn ǧimaratta tūryp, jūmys ısteitın halyq ta zaryn aityp, kömek sūraǧan.
«Kompaniialardyŋ bärın quyp şyǧyp otyr. Qazır Şäken Aimanov atyndaǧy «Qazaqfilm» kinostudiiasynyŋ prezidentı qyzmetın uaqytşa atqaryp otyrǧan Aidar Omarov, vise-prezident bolyp taǧaiyndalǧan Äset Ernazarov ǧimaratty «apattyq jaǧdaida» dep syltauratyp, äkımşılıkke äperıp jatyr. Ǧimaratty äkımşılıktıŋ balansyna ötkızedı, sol jaqtaǧy bır topqa satylady. Būl ǧimarattan aiyrylǧan soŋ «Qazaqfilmnıŋ» jaǧdaiy müşkıl bolady. Öitkenı kinostudiia Ükımetten aqşa almaidy. Arendada tūr. Eskı Qazaqstannyŋ klany Äl-Farabi men Gagarin köşelerınde tūrǧan ülken, 17 gektar aumaqty alyp tūrǧan «Qazaqfilmdı» alu maqsatynda tūr. Qazaqfilmge barlyq küştı jūmyldyruda. Eger bız qazır Rysqūlov köşesındegı ǧimarattan aiyrylsaq, onda bıttı. Qazaqfilm de ketedı. Osyndai ülken sūmdyqtar bolyp jatyr», - deidı qoǧam qairatkerı, «Qazaqanimasiia» ŞB redaktory Erlan Töleutai.
KİNOSTUDİIаǦA KIRE ALMAǦAN KİNOGERLER
Rysqūlov köşesınde ornalasqan 101nömırlı 2 qabatty ǧimaratta qoima, arhiv, jataqhana men jalǧa da berılgen bölımder bolǧan. Kinogerlerdıŋ sözınşe ǧimarat qazırgı taŋda jalǧa berılıp, odan tüsken 5 millionǧa juyq qarajat studiianyŋ qarjylyq tapşylyǧyn az da bolsa jabuǧa kömektesıp otyr. Alaida, äkımdık būl ǧimaratty apatty dep tanyǧan. Al kino maitalmandary äkımdıktıŋ būl äreketın «ǧimaratty basqa maqsatta paidalanuǧa tyrysyp jatyr» dep kümändanuda. Tıptı studiiada jūmys ısteitın kino salasynyŋ mamandary jūmys ornyna kıre almady. Ardagerlerge de kıruge rūqsat bolmady.
«Negızı osy ündeuge qatysudy ūiymdastyrmastan būryn kinogerler «Qazaqfilmnıŋ» qazırgı basşysynan ötıngen. Pavilonǧa kıruge rūqsat sūrap, mäselenı ışte şeşudı ūsyndyq. Basynda qarsylyq bıldırmegen. Bıraq bügın studiiaǧa da, ışke de kırgızbei jatyr. Problema öte köp. Bızdıŋ salamyz jyldan jylǧa naşarlauda. Kino azaiyp jatyr. Ädılettılık joq, üzdık filmder ötpeidı. Būryn «Qazaqfilmde» ömır qainap tūratyn. Qazır ışke kırseŋız jūmys künı ziratqa ūqsaidy. Sebebı jūmys joq, adam joq. «Qazaqfilm» qazır bırde-bır film şyǧaryp jatqan joq. Kinoǧa ömırın arnaǧan tūlǧalar studiiaǧa kıre almai jür. Kinogerler odaǧy, akademiia, liga, bärı-bärı Prezidentke, tiestı oryndarǧa bırneşe hat joldaǧan. Eşqandai reaksiia joq. Endı tek jalǧyz jol qaldy. Prezidentke aşyq ündeu joldasaq sonda ǧana mäsele şeşıler me. Problema öte köp. Ūlttyq kino studiiasyn basqaryp otyrǧan adam qazaq tılın bılmeidı. Ony qalai basqarmaq? Bızge jany aşityn adam bolsa deimız», - dep tüiındedı QR Eŋbek sıŋırgen qairatkerı Qanat Törebaev.
Qanat Törebaevtyŋ sözınşe, «Qazkinoprokat» ǧimaratynyŋ sapasy öte jaqsy ekenın aitady. Köpşılık äkımdık «apattyq jaǧdaida» dep tanyǧan ǧimarattyŋ erteŋı ne bolaryna alaŋdauly.
KREDİTTEN - KREDİTKE
«Qazaqfilm» basyna töngen qara būlt mūnymen seiılmeidı. Kün tärtıbındegı ekınşı özektı mäsele – kino salasynyŋ mamandary men şyǧarmaşylyq ūjymynyŋ jalaqy almauy. Tamyz aiynan berı eŋbekaqylaryn ala almai jürgen kino qyzmetkerlerı men tehnikalyq mamandardyŋ jaǧdaiy kürdelı. Ūzaq uaqyt boiy tölenbegen jalaqy olardyŋ künkörısıne ǧana emes, studiia jūmysyna da kerı äserın tigızude. Qaryzǧa belşeden batyp, kredit arqyly kün körıp jürgenderdıŋ bırı köp balaly äke – Nūrzat Äşımhanūly.
«Ailyq almaǧanymyzǧa 4 aidai boldy. Men mysaly osy Ūlttyq kinony qoldau ortalyǧynyŋ üşınşı kinosyn ıstep jatyrmyn. Üşınşı kinonyŋ eŋ alǧaşqy kinosyn mamyr aiynda aiaqtap qoiǧanbyz. Alaida tolyq aqşany almadyq. Bızge eşqandai sebep aityp otyrǧan joq. Tek «aqşa tüspei jatyr, ministrlık aqşa jıbermei jatyr» dep auyzşa aitady. Alaida bız ony qaǧaz türınde talap etsek, eşqandai jauap bolmaidy. Qazırge deiın aqşanyŋ ne sebepten berılmei otyrǧany belgısız. Men «Qazaqfilmde» jūmys ıstep jatqanyma 15 jyl boldy. Soŋǧy Ūlttyq kinony qoldau ortalyǧy paida bolǧaly jalaqyny bermeu mäselesı paida bolǧan. Osyǧan deiın basymyzda mūndai mäsele joq edı. Aiyna kelıskenımız boiynşa ärtürlı summada aqşa alamyz. Onyŋ bärı kino men tüsırılımnıŋ qiyndyǧyna bailanysty. «Qazaqfilm» şamamen maǧan 1 million 500 myŋdai teŋge qaryz. Kredittı kreditpen jauyp jürmız. Bızde bır topta 70 adamdai jalaqymyzdy ala almai jürmız», - dedı rejisser orynbasary Nūrzat Äşımhanūly.
Jobanyŋ atqaruşy prodiuserı de būl mäselenıŋ qaşan şeşıletının bılmeitının jetkızdı.
«Bızde Ūlttyq kinony qoldau ortalyǧynan 18 joba bar. Osy künge deiın tamyz aiynan bastap 18 joba boiynşa eşkım aqşasyn ala almai jür. Tüsırılım toptary jalaqy almady, akterlerımız gonoraryn ala almai jür. Aqşanyŋ berılmeu sebebı bızge aitylmaidy. «Memlekette, qazynada aqşa joq, biyl bölınbedı, aqşa älı kelmedı» dep aitady. Bıraq ol qaǧaz türınde däleldenbeidı. Aqşanyŋ naqty tüsetın mezgılı de belgısız. Bır jobada 30-40 adamdai bar. Al bızde 18 joba bar. Sonyŋ bärı öz aqşasyn ala almai jür», - deidı atqaruşy prodiuser Ardager Santybaev.
QAZAQ TILIN BILMEITIN BASŞYLYQ
Aita keteiık, tamyz aiynda da «Qazaqfilmde» ülken dau tuyp, eks-basşy Azamat Satybaldyǧa ündeu jasau üşın qyzmetkerler bas ǧimarattyŋ aldyna jinalǧan edı. Sol kezde qanşama ai boiy jalaqysyn ala almaǧan «Qazaqanimasiia» mamandary aşulanyp, basşynyŋ syrtqa şyǧuyn talap etken. Narazy jūrtty jaŋbyr astynda küttırıp, tuyndaǧan mäselege bailanysty basşynyŋ orynbasary Aidar Omarov söz söilegen bolatyn. Qazaq tılınde qoiylǧan sūraqqa qazaqşa bılmeitınınen «eş qymsynbai», orysşa jauap bergen Omarov bügınde Şäken Aimanov atyndaǧy «Qazaqfilmnıŋ» basşysy qyzmetın uaqytşa atqaryp otyrǧany aityldy.
«Būl qazaq kinematografiiasy ainalasynda soŋǧy jyldary basy şudan aiyrylmai jatyr. Qanşama ündeu jasap, hat joldasaq ta mäsele şeşıler emes. «Qazaqfilmnıŋ» basşylyǧynda otyrǧan qazırgı «bastyqtary» Ūlttyq kinostudiia dep ataidy. Bıraq, myna «Ūlttyq kinostudiia» men «Ūlttyq» terminıne eşqandai jaqyndyǧy joq adamdar bilıkte otyr. Qazaq tılın, mädenietın, mamandyqty, kinony bılmeidı. Onyŋ bärınde äkımşılıktıŋ adamdary otyr deuge bolady. Bügınde «Qazaqfilmge» kırudıŋ özı qiyn. Sol sebeptı bügın jinalyp, Prezidentke ündeu jasauǧa mäjbür bolyp otyrmyz», - deidı Adai Äbıldinov.
Kino – tek öner emes, halyqtyŋ ruhaniiatyn qalyptastyratyn quatty qūral. "Qazaqfilm" kinostudiiasy elımızdıŋ mädeni mūrasynyŋ maŋyzdy bölıgı, al onyŋ taǧdyry qoǧamnyŋ nazarynda boluy kerek. Būl mäselelerdı şeşu üşın memleket tarapynan jedel ärı ädıl şaralar qoldanylyp, öner şaŋyraǧynyŋ jūmysyn qalpyna keltıru qajet.
Aita keteiık, "Qazaqfilmnıŋ" aldyna jinalǧan jūrtty būl joly da qarulanǧan küzet pen bır top polisiia kütıp aldy.
Mäselege bailanysty bügın studiia qyzmetkerlerı men ardager kinogerler Memleket basşysyna ündeu jasady. Ündeu mätını:
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Kemelūly Toqaevqa!
Qadırlı Qasym-Jomart Kemelūly, bız, kino salasynyŋ küllı qyzmetkerlerı, amalymyz mülde tausylǧandyqtan, Sızge Ündeu jasap, "Ädılettı Qazaqstannyŋ" "Estitın Ükımetıne" bar şyndyqty tıkelei jetkızuge mäjbürmız.
Ükımet pen "Qazaqfilmnıŋ" kino ısıne jauapty şeneunıkterınıŋ bassyzdyǧy men bılıksızdı jäne jauapkerşılıksızdıgı saldarynan kino salasyndaǧy ahual künnen künge kürdelene tüsude ärı der kezınde şeşılmegendıkten şegıne jetken būl problemalar odan ärı uşyǧyp barady
Mäselen, 2021-2023 jyldary “Qazaqfilmdı” modernizasiialauǧa jūmsalǧan milliardtaǧan teŋgenıŋ qaida ketkenı belgısız, nätijesı būlyŋǧyr.
Ūlttyq kinony qoldau memlekettık ortalyǧy men Şäken Aimanov atyndaǧy “Qazaqfilm” kinostudiiasy basşylarynyŋ köbınıŋ kinoöndırısten tük habary joq, būl salany mülde bılmeitın diletanttar bolyp otyrǧandyǧy – kino salasyndaǧy asqynǧan problemalardyŋ tüpkılıktı şeşıluıne eŋ basty kedergı bolyp tūr.
Kino tüsıru mamandary bırneşe ailap jalaqy almai jūmys ısteude, al ūlttyq ortalyqtyŋ endı ǧana jūmysqa tūrǧan keibır basşylary özderıne jiı-jiı syiaqy taǧaiyndap aludy qalypty jaǧdaiǧa ainaldyrǧan.
Mūndai bassyzdyqtan “Qazaqfilm” basşylary da qalyspai, studiia qyzmetkerlerın qysqartu arqyly özderıne joǧary jalaqy taǧaiyndap aludan jarysuda. Qazırgı uaqytta, “Qazaqfilmge” tiesılı Ryskūlov köşesı – 101 üide ornalasqan būrynǧy “Kazkinoprokat” keşenınıŋ jer telımı bögde qolǧa berıleiın dep jatyr. Mūndai problemalar jetıp artylady, onyŋ bärın bır video-ündeumen jetkızu mümkın emes.
Sondyqtan Sızge ündeu joldap, eldegı kinematografiia salasyndaǧy zaŋsyzdyqtardy toqtatu üşın, jaǧdaidy öz baqylauyŋyzǧa aluyŋyzdy sūraimyz! Jauapty basşylar kinogerlermen kezdesuden basyn alyp qaşuda. Bız būl mäselelerge qatty alaŋdaulymyz jäne ūlttyq kinonyŋ keleşegı men talapaiǧa tüsken "Qazaqfilm" kinostudiiasynyŋ taǧdyryna bei-jai qarap otyra almaimyz. Sol sebeptı Sızdı halqymyzdyŋ ūly tūlǧalary men daŋqty kinogerlerınıŋ ızı qalǧan “Qazaqfilm” kinostudiiasyna arnaiy kelıp, kinogerlermen aşyq kezdesu ötkızuge şaqyramyz.
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı, qadırlı Qasymjomart Kemelūly, Sız, bızdı estisız dep ümıttenemız.
Symbat Nauhan
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
