«Mekteptıŋ jany – mūǧalım. Mūǧalım qandai bolsa, mektebı häm sondai bolmaqşy. Iаǧni, mūǧalım bılımdı bolsa, bılgen bılımın basqaǧa üirete bıletın bolsa, ol mektepten balalar köbırek bılım alyp şyqpaqşy» degen Baitūrsynūly Ahmet atamyzdyŋ sözı ömırın bılımmen sabaqtastyrǧan är jannyŋ kökeiınde tūrary sözsız.
Naǧyz bılımnıŋ qainaǧan ortasy, qara şaŋyraq QazŪU-dyŋ tabaldyryǧyn attaǧanymda, bolaşaǧymdy tıkelei ūstazdyqpen bailanystyrdym. Endı mıne, aiqyndalǧan maqsattyŋ oryndaluyna az qaldy. Ömırde adam balasy igergen mamandyqtar köp bolsa, al sol mamandyq ielerınıŋ mındettı türde ūstazdyŋ aldynan bılım närımen susyndary anyq. Täuelsız memleketımızdıŋ damu jolynda mūǧalımnıŋ atqarar eŋbegı zor. Elbasymyz aitqandai, bäsekege qabılettı maman daiyndau üşın de onyŋ ūstazy myqty bolar bolsa, jeter jetıstıgı de jemıstı bolmaq. Ärine, bolaşaqta bılımgerlerımnıŋ tek bılımdı emes, aqyldylyǧynyŋ maŋyzdylyǧyna basa nazar audarǧym keledı. Eger elımızdıŋ güldenuın, özge memleketterden ozyq boluyn qalasaq, būl tūrǧyda ana tılımızdıŋ maŋyzy zor ekenın esten şyǧarmauymyz qajet. «Adyrna ūlttyq portalyna» bergen sūhbatynda Dulat İsabekov bylai deidı: «...Rasymen, ūlt bolu üşın, bızge köp dünie kerek. Eŋ bastysy, qazaqqa tän dästürım, tılım, dınım, dılım boluy kerek. Qazaq bärıne qabılettı. «Men qazaqpyn!» dep dürsıldep soǧyp tūrǧan jürek bolsa bolǧany». Rasynda da, ūlttyq bailyqtarymyzdy saqtai otyryp, özgenıŋ qūndylyqtaryn qūrmettei alamyz. Sol sebeptı, bılımge qūştar jandardyŋ aldymen öz tılınde söilep, tuǧan elınıŋ ötken tarihymen tereŋ tanys boluyn jüielı baqylau qajet. «Sözı joǧalǧan jūrttyŋ özı de joǧalady», demeidı me Ūltymyzdyŋ janaşyry bolǧan Ahmet atamyz. Būl mäselenı är mektep, joǧary oqu oryndarynda ūstazdar qolǧa alyp, ärı qarai damytyp otyrsa, elımızde öz jūrtyna qaltqysyz qyzmet eter janaşyrlarymyz köbeie tüser edı. Al olardyŋ sany artar bolsa, bız damyǧan 50 memleket bylai tūrsyn, 30 memlekettıŋ qatarynan körınetınımız ǧajap emes. Endeşe, menıŋ elım üşın aianyp qalmasym anyq. Jūrtyna adal qyzmet eter ūrpaq tärbieleu – tıkelei ūstazǧa da bailanysty ekendıgı dausyz. Al ūstazdyŋ öz eŋbegıne adal boluynyŋ özı ülken jetıstık. Ärine, adaldyqpen qosa bılım, bılıktılık, eŋbekqorlyq iyq tırese jüretını taǧy bar. Osyǧan orai, tek ūstazdyq mındetımdı atqaryp qana qoimai, ūltyma paidamdy eselep tigızgım keledı. Qazırgı taŋda Ahmet Baitūrsynūly mūrajai-üiınde ǧylymi qyzmetker bolyp qyzmet atqaramyn. Keluşılerge mūrajai tarihyn ūǧyndyryp, mūnda Ahmet atamyz tūrǧanyn jäne onyŋ öşpes eŋbekterı men ısterın aitudan jalyqpaimyn. Olardyŋ Ahmet Baitūrsynūlynyŋ ömır jolyn, erlık eŋbekterı jönındegı derekterdı asa qyzyǧuşylyqpen tyŋdaǧandaryn sezınıp, ǧylymǧa degen sezımım de küşeie tüstı. Qanşalyqty jan qiiarlyqpen halqyna qaltqysyz qyzmet etkendıgın aityp, bızdıŋ de elımız üşın eŋbek qyluymyzdy, bır söz bolsyn qazaq tılınde söileuımızdı ūǧyndyrǧanda, zamandastarymnyŋ oŋ nietın baiqap ıştei quanyp qalatynym taǧy bar. Ärine, zaman aǧymynan qalmai, özge tılderdı meŋgergen öte dūrys. Äitse de, öz ana tılıŋdı bılmei jatyp, özge tılde sairap tūrǧan qazaqtyǧymyzǧa syn. Ahmet atamyz da qazaq-orys mektebınde oqyǧanymen, qanyna qyzmet qyldy. Osy oraida Älihan Bökeihanūlynyŋ: «Ūltyna qyzmet etu bılımnen emes, mınezden»,-degen oily sözı erıksız eske tüsedı. Endeşe, mınezdı ūrpaqtyŋ tärbielenuıne bızdıŋ de atsalysarymyz aiqyn.
Mektep qabyrǧasynda oqyp jürgenımızde mūnyŋ syryn asa ūǧyna qoimaǧanymyz anyq. Basqasyn qoiǧanda, «Ädebiet tanytqyş» eŋbegındegı metonimiia, metafora, giperbola, epos, t.b. syndy halyqaralyq terminge ainalyp ketken sözderdı qazaqylandyryp, öz tılımızdıŋ de bailyǧynyŋ jetetındıgın basa körsetken Ahmet Baitūrsynūlynyŋ būl eŋbegı asa baǧaly. Endeşe, Ūlttyŋ ūstazy bolǧan janaşyrymyzdyŋ salyp ketken sara jolyna nege tüspeske? Nege öz qūndylyǧymyz jetıp artylyp jatqanda, özgenıŋ etegıne jarmasuymyz tiıs? Ärine, almasu kerek. Degenmen, öz bailyǧymyz aldyŋǧy şepte tūruy qajet. Mıne, menı mazalaityny da osy mäsele. Är närsenı aldymen özımızden bastasaq, ainalamyzdy da ikemdei alamyz. Elımızdıŋ güldenuı aiasynda osyndai qazaqylyǧymyzdy saqtap, qazaq terımsözın engızer bolsaq, ūlttyŋ damuyna da zor yqpalyn tigızbek. Al bolaşaq maman retınde būl da menıŋ aldyma qoiǧan maqsattarymnyŋ bırı.
İä, bolaşaq – bızdıŋ qolymyzda. Bızge senım artyp ketken keşegı janaşyrlarymyzdyŋ ümıtterın adal aqtai bıluımız qajet. Sonda ǧana bızdıŋ de adaldyqpen, erlıkpen jasaǧan nasihat dünielerımız halyq jadynda öşpes mūra bolyp saqtalary anyq.
Jansaia SMAN
"Adyrna" ūlttyq portaly
