«Mekteptiń jany – muǵalim. Muǵalim qandaı bolsa, mektebi hám sondaı bolmaqshy. Iaǵnı, muǵalim bilimdi bolsa, bilgen bilimin basqaǵa úırete biletin bolsa, ol mektepten balalar kóbirek bilim alyp shyqpaqshy» degen Baıtursynuly Ahmet atamyzdyń sózi ómirin bilimmen sabaqtastyrǵan ár jannyń kókeıinde turary sózsiz.
Naǵyz bilimniń qaınaǵan ortasy, qara shańyraq QazUÝ-dyń tabaldyryǵyn attaǵanymda, bolashaǵymdy tikeleı ustazdyqpen baılanystyrdym. Endi mine, aıqyndalǵan maqsattyń oryndalýyna az qaldy. Ómirde adam balasy ıgergen mamandyqtar kóp bolsa, al sol mamandyq ıeleriniń mindetti túrde ustazdyń aldynan bilim nárimen sýsyndary anyq. Táýelsiz memleketimizdiń damý jolynda muǵalimniń atqarar eńbegi zor. Elbasymyz aıtqandaı, básekege qabiletti maman daıyndaý úshin de onyń ustazy myqty bolar bolsa, jeter jetistigi de jemisti bolmaq. Árıne, bolashaqta bilimgerlerimniń tek bilimdi emes, aqyldylyǵynyń mańyzdylyǵyna basa nazar aýdarǵym keledi. Eger elimizdiń gúldenýin, ózge memleketterden ozyq bolýyn qalasaq, bul turǵyda ana tilimizdiń mańyzy zor ekenin esten shyǵarmaýymyz qajet. «Adyrna ulttyq portalyna» bergen suhbatynda Dýlat Isabekov bylaı deıdi: «...Rasymen, ult bolý úshin, bizge kóp dúnıe kerek. Eń bastysy, qazaqqa tán dástúrim, tilim, dinim, dilim bolýy kerek. Qazaq bárine qabiletti. «Men qazaqpyn!» dep dúrsildep soǵyp turǵan júrek bolsa bolǵany». Rasynda da, ulttyq baılyqtarymyzdy saqtaı otyryp, ózgeniń qundylyqtaryn qurmetteı alamyz. Sol sebepti, bilimge qushtar jandardyń aldymen óz tilinde sóılep, týǵan eliniń ótken tarıhymen tereń tanys bolýyn júıeli baqylaý qajet. «Sózi joǵalǵan jurttyń ózi de joǵalady», demeıdi me Ultymyzdyń janashyry bolǵan Ahmet atamyz. Bul máseleni ár mektep, joǵary oqý oryndarynda ustazdar qolǵa alyp, ári qaraı damytyp otyrsa, elimizde óz jurtyna qaltqysyz qyzmet eter janashyrlarymyz kóbeıe túser edi. Al olardyń sany artar bolsa, biz damyǵan 50 memleket bylaı tursyn, 30 memlekettiń qatarynan kórinetinimiz ǵajap emes. Endeshe, meniń elim úshin aıanyp qalmasym anyq. Jurtyna adal qyzmet eter urpaq tárbıeleý – tikeleı ustazǵa da baılanysty ekendigi daýsyz. Al ustazdyń óz eńbegine adal bolýynyń ózi úlken jetistik. Árıne, adaldyqpen qosa bilim, biliktilik, eńbekqorlyq ıyq tirese júretini taǵy bar. Osyǵan oraı, tek ustazdyq mindetimdi atqaryp qana qoımaı, ultyma paıdamdy eselep tıgizgim keledi. Qazirgi tańda Ahmet Baıtursynuly murajaı-úıinde ǵylymı qyzmetker bolyp qyzmet atqaramyn. Kelýshilerge murajaı tarıhyn uǵyndyryp, munda Ahmet atamyz turǵanyn jáne onyń óshpes eńbekteri men isterin aıtýdan jalyqpaımyn. Olardyń Ahmet Baıtursynulynyń ómir jolyn, erlik eńbekteri jónindegi derekterdi asa qyzyǵýshylyqpen tyńdaǵandaryn sezinip, ǵylymǵa degen sezimim de kúsheıe tústi. Qanshalyqty jan qııarlyqpen halqyna qaltqysyz qyzmet etkendigin aıtyp, bizdiń de elimiz úshin eńbek qylýymyzdy, bir sóz bolsyn qazaq tilinde sóıleýimizdi uǵyndyrǵanda, zamandastarymnyń oń nıetin baıqap ishteı qýanyp qalatynym taǵy bar. Árıne, zaman aǵymynan qalmaı, ózge tilderdi meńgergen óte durys. Áıtse de, óz ana tilińdi bilmeı jatyp, ózge tilde saırap turǵan qazaqtyǵymyzǵa syn. Ahmet atamyz da qazaq-orys mektebinde oqyǵanymen, qanyna qyzmet qyldy. Osy oraıda Álıhan Bókeıhanulynyń: «Ultyna qyzmet etý bilimnen emes, minezden»,-degen oıly sózi eriksiz eske túsedi. Endeshe, minezdi urpaqtyń tárbıelenýine bizdiń de atsalysarymyz aıqyn.
Mektep qabyrǵasynda oqyp júrgenimizde munyń syryn asa uǵyna qoımaǵanymyz anyq. Basqasyn qoıǵanda, «Ádebıet tanytqysh» eńbegindegi metonımııa, metafora, gıperbola, epos, t.b. syndy halyqaralyq termınge aınalyp ketken sózderdi qazaqylandyryp, óz tilimizdiń de baılyǵynyń jetetindigin basa kórsetken Ahmet Baıtursynulynyń bul eńbegi asa baǵaly. Endeshe, Ulttyń ustazy bolǵan janashyrymyzdyń salyp ketken sara jolyna nege túspeske? Nege óz qundylyǵymyz jetip artylyp jatqanda, ózgeniń etegine jarmasýymyz tıis? Árıne, almasý kerek. Degenmen, óz baılyǵymyz aldyńǵy shepte turýy qajet. Mine, meni mazalaıtyny da osy másele. Ár nárseni aldymen ózimizden bastasaq, aınalamyzdy da ıkemdeı alamyz. Elimizdiń gúldenýi aıasynda osyndaı qazaqylyǵymyzdy saqtap, qazaq terimsózin engizer bolsaq, ulttyń damýyna da zor yqpalyn tıgizbek. Al bolashaq maman retinde bul da meniń aldyma qoıǵan maqsattarymnyń biri.
Iá, bolashaq – bizdiń qolymyzda. Bizge senim artyp ketken keshegi janashyrlarymyzdyń úmitterin adal aqtaı bilýimiz qajet. Sonda ǵana bizdiń de adaldyqpen, erlikpen jasaǵan nasıhat dúnıelerimiz halyq jadynda óshpes mura bolyp saqtalary anyq.
Jansaıa SMAN
"Adyrna" ulttyq portaly
