"Eh, NDS ösıptı", - dep kürsındı liftte körşı. Men odan ekı qabat joǧary tūramyn. "NDS-tyŋ ne ekenın bılesız be?" dep sūradym. "Joǧa, bıraq bärı ösedı dep jür. Ol naşar deidı" dep qapalandy.
NDS - qosymşa qūn salyǧy. Ol bärıne jappai salynatyn salyq emes. Jappai salynatyn salyqtar - İPN (jeke tūlǧaǧa, jeke tabys salyǧy), KPN (zaŋdy tūlǧaǧa, korporativtı tabys salyǧy). Qosymşa qūn salyǧy - ışkı naryqta satylatyn tauarlar men qyzmetterge salynady. NDS esebınde tūrǧan käsıpkerler ony ışkı naryqta özı satatyn baǧaǧa būrynnan berı qosady jäne onyŋ qazırgı stavkasy 12%. Tauardyŋ özındık qūny men käsıpker marjasyna qosylady.
Käsıpker satatyn tauaryn optom 5 myŋ teŋgege satyp aldy deiık. Üstıne 2 myŋ paidasyn qosty. 7 myŋ teŋge. NDS 12% qosty. 7 840 teŋge aqyrǧy baǧamen satty. Endı NDS 20% boldy deiık. Onda baǧa 8 400 teŋge bolady. Käsıpker ūtylmaidy. Tauar baǧasy osy tauardy alatyn adam üşın qymbattaidy.
Jalpy, qosymşa qūn salyǧyn älemnıŋ 137 elı qoldanady. Köp elderde būl biudjettı toltyrudyŋ negızgı ädısı. Qazaqstan qazır NDS reitingınde 70-şı orynda. Bız QQS-y tömen elder sanatyndamyz, bıraq äleumettık jüktememız öte köp. Lenin jasai almaǧan kommunizmo-sosializm modelın bız jasadyq. Mūndai äleumettık jüktememen NDS köp boluy kerek nemese NDS 12 paiyzda qalsa, onda äleumettık şyǧyndardy kemı 6 trillion teŋgege qysqartu kerek. Zeinetkerler men studentterdıŋ, biudjet qyzmetkerlerınıŋ tabysyn kesuge memlekettıŋ qoly bara almady. Sosializm jalǧasady. Bıraq osy bankettıŋ şotyn bıreu töleu kerek qoi.
Älemdık täjıribege säikes memleket kompensasiialyq rejim engızbek. Eger NDS-tı ösıre alsa, jūmys beruşı men jūmysşyny buyndyryp tūrǧan sosnalog pen opvrdy alyp tastauǧa ükımet yqtiiar siiaqty. Onda qolyna 300 myŋ teŋge alyp jürgen adamnyŋ tabysy taǧy 8-10 myŋ teŋgege ösıp, 310 myŋ boluy tiıs.
2025 aitarlyqtai qymbat jyl bolady. Bırşama jyldar boiy ömır sürgen sosializm üşın (būiryqpen ūstap tūrǧan tömen kommunaldy tarifter men janarmai) endı tolyq tölei bastaimyz. Jaryq pen sudy ünemdeuge köşemız. NDS-pen satatyn supermarket emes, NDS tölemeitın käsıpkerden tamaq aluǧa üirenemız. Avtobusqa mınıp, Oŋai kartasymen tanysamyz.
Naǧyz naryq ekonomikasy, kapitalizmge jailap aiaq basamyz. Oǧan üirenıp alǧan elderdıŋ sudy ünemdeitınıne, jylu qospai ekı qabat körpe oranatynyna küluşı edık. Endı bız de üirenemız. Qiyn bolady. Basynda aşulanamyz. Boqtaimyz, laǧnet aitamyz. Tübı qabyldaimyz. Būdan keiın sosializmge bırjolata oralmaityn bolamyz.
Ūqsas jaŋalyqtar
