– Şämıl aǧa, sızdı önersüier qauym küişı-kompozitor retınde jaqsy tanidy. Sondyqtan bügıngı syr-sūhbatymyzdy sızdıŋ halyq bıle bermeitın tynys-tırşılıgıŋız jaily örbıtsek estuımşe, sız Örıkgül jeŋgemızge bır körgennen ölerdei ǧaşyq bolǧan ekensız. Onyŋ üstıne biyl sızdıŋ Örıkgül jeŋgemızben otbasyn qūrap, şaŋyraq kötergenıŋızge tura qyryq tört jyl tolady eken. Şynyŋyzdy aityŋyzşy, sızdi Örıkgül jeŋgemız qandai «qylyǧymen» baurap aldy jäne ūşqyn atqan alǧaşqy mahabbat lebızın qalai jetkızdıŋız?
– Ol menıŋ Almatyǧa, onyŋ ışınde, Qūrmanǧazy konservatoriiasyna arman arqalap kelgen kezım edı. Oǧan deiın Gurevtıŋ (qazırgı Atyrau) muzyka uchilişesın bıtırgenmın. Älı esımde, bır top albyrt jas konservatoriianyŋ aulasynda äzıl-qaljyŋ aityp otyrǧanbyz. Kenet anadai jerden qūddy Budennyidyŋ mūrtyndai mūrty bar, podpolkovnik şenındegı äskeri forma kigen bır adam qalyŋ jūrtty qaq jaryp kele jatty. Janynda taldyrmaş kelgen, būrymy tobyǧyna tögılgen öte körıktı de sūlu qyzy bar. Söitsem, būl – äskeri şendı kısınıŋ Jambyl oblysynan qyzyn konservatoriiaǧa oquǧa alyp kelgen sätı eken. Sūlu da kelbettı, būrymy tobyǧyna tögılgen älgı qyzdy alystan körıp-aq, ǧaşyq bolǧanym-ai… Aityp jetkızu qiyn. Alla taǧala auzyma saldy ma qaidam, sol sät qasymda bolǧan, konservatoriianyŋ studentı, bızdıŋ eldıŋ tıs qaqqan jıgıtıne: «qara da tūr, myna, qyz būiyrtsa, menıŋ äielım bolady!» dep salmasym bar ma?!. Sonymen, ol da, men de baǧymyz janyp, student atandyq. Örıkgül ä, degennen oqu ozaty bolumen qatar, qoǧamdyq jūmystarǧa da belsene aralasty. Bırde ol öŋkei jas qyz-jıgıtterdıŋ aldynda Abai turaly maŋyzdy baiandama jasady. «Oiymdy aitaiyn» dep oqtalǧanymmen aita almadym, Tıptı jaqynyraq baraiyn desem, jete almadym. Söitıp, arada ekı jyldan keiın mūrtyn şirata qaiyrǧan «Budennyidyŋ» qasynda kele jatqan älgı qyzdy Alla taǧala menıŋ ömırlık jaryma ainaldyrdy. Maǧan Budennyi bop körıngen Jarmūhammed Qaiyrbekov aqyry menıŋ qaiyn atam bolyp şyqty.
– Sonda sız jeŋgemızge alǧaşqy sözdı neden bastadyŋyz?...
– Būl sūraǧyŋyzǧa Örikgül jeŋgeŋızdıŋ özı jauap bergenı jön bolar...
Örıkgül: – Menıŋ ata-anam ūstaz bolǧan adamdar. Atam Ädılbek jyrşy-küişı bolǧan adam. Kışkentaiymnan atam men äjemnıŋ qolynda östım. Atam maǧan «Qyz Jıbek», «Er Tarǧyn», «Qobylandy», «Alpamys batyr» tärızdı jyrlardy dauystap oqytatyn. Eŋbegım üşın tättı kämpit beretın. Eŋbegımnıŋ baǧalanǧanyna quanǧan men jyrdy bırınen soŋ bırın şarşamastan ekpındete oqitynmyn. Önerge degen qūştarlyq menı konservatoriiaǧa alyp keldı. Äkem, jaŋa Şämıl aitqandai, äskeri adam edı. Säl şegınıs jasap, eske tüsırsem, men 10 jyldyqty bıtırer jyly körnektı mädeniet qairatkerı, halyq artisı Asqar Toqpanov bastaǧan bır top öner adamy Tarazǧa keldı. Sol joly olar mektep-mekteptı aralap, jastardy konservatoriiaǧa oquǧa şaqyrdy. Olardyŋ aldynda jatqa bıletın öleŋımdı oqydym. Olar «sen Almatyǧa, konservatoriiaǧa kel!» dep qolqa saldy. Şämıldıŋ menı alǧaş körgenı sol kez bolatyn.
Sodan student atanyp, bır künı jataqhananyŋ koridorymen kele jatqan menıŋ qūlaǧyma airyqşa oryndalyp jatqan «Aqsaq qūlan» küiınıŋ kümbırı keldı. Qūlaǧymdy tosyp tyŋdaimyn, küidıŋ oryndaluy mūŋly, sazdy. Ädettegıden özgeşe küi şertıs. Bıraq student qyzdardan «qūlaǧy qalqiǧan, özı küi tartatyn Şämıl deitın student-jıgıt bar, özı paŋ, eşkımdı mensınbeidı» degen pıkırlerın aragıdık qūlaǧym şalatyn. Sodan ary ötıp, berı ötıp älgı küidı tyŋdaimyn. Endı bır sät esıktıŋ syrtyna jaqyn baryp, «Aqsaq qūlandy» tyŋdadym. Äuelete oryndalyp jatqan küi kenet toqtap qaldy.Syrtta bıreudıŋ tūrǧanyn Şämıl baiqaǧan bolsa kerek, bır kezde esık sart etıp aşylǧanda közımnıŋ oty jarq etıp, esık maŋdaiyma sart ete tüstı. Sonda Şämıl «e, sız kelıp tūr ekensız ǧoi?» dedı maǧan maŋǧazdana. «Joq, sızge kelgen joqpyn, küi tyŋdap tūrmyn» dep saldym. Sodan būrylyp jürıp kettım, ol tapjylmastan ornynda qaldy. Şämıldıŋ jürıs-tūrysy özge student-jıgıtterden özgeşe bolatyn. Özı köp eşkımge qosylmaidy. Degenmen Şämıldıŋ äuennen tuǧan, öner üşın jaratylǧan adam ekenın ıştei sezetınmın. Sodan bır künı bızdıŋ bölmenıŋ esıgın bıreu erekşe bır muzykalyq äuenmen qaqty. Bälenıŋ bärın aitpai sezetın bölmeles qyzdar, «äi, mynau älgı qalqanqūlaq Şämıl bolar» dedı. Sol-aq eken, esık aşylyp, ar jaǧynan Şämıl körındı. Ol maǧan bırden «kinoǧa baraiyq» dep qolyma TIýZ-dıŋ biletın ūsyndy. «Adam degen qolym bos pa, joq pa, sūramauşy ma edı» dep ıştei küiıp-pısıp, bara almaitynymdy aittym. Ol bolsa «onda bylai!» – dedı de qolymnan bilettı jūlyp alyp, jyrtyp-jyrtyp tastady. Onyŋ būl qylyǧyn syrttan baǧyp otyrǧan qyzdar maǧan: – Mynaǧan jolama! – dep ultimatum qoiǧandai pıkırın bıldırdı. Būl oqiǧaǧa jüregım qatty auyrdy. Söitıp, bırde Şämıldı kütıp tūryp: – Sız keşırıŋız, ötken joly bara almaǧan «Anna Karenina» degen kino jürıp jatyr eken, bügın baruymyzǧa bolady, – dedım. Būl sözımdı estıgen Şämıl konservatoriianyŋ ırgesındegı TIýZ kinoteatryna baryp, lezde ekı bilet alyp keldı. Onyŋ mūnysyna taŋdanǧanymdy bıldırmesten: – Jalǧyz barmaimyn, qyzdardyŋ bärı-ne bilet alyŋyz! – dep saldym. Söitıp, sol joly şämıl bölmeles qyzdardyŋ bırın qaldyrmai kinoǧa apardy. Alaida Şämıl kinony kördı me, körmedı me bılmeimın, äiteuır kino bıtkenşe maǧan qaraǧyştaumen boldy (sol bır ūmytylmas kezeŋ esterıne tüstı-au-deimın, ekeuı bırıne bırı qarap, bıraz külıp aldy – J.M.). Söitıp, Şämıldıŋ öte qiyn ärı özgeşe muzykant ekendıgıne, aitqan sözderı baladai, al atqaryp jürgen ısterı danadai ekendıgıne alǧaş ret aiqyn köz jetkızdım. Aqyry, ekeumız ülken ömırge qol ūstasyp, bırge attandyq. Derek-däiek: Şämıl Äbıltai – küişı-kompozitor. Atyrau oblysy, Tolybai qūmyndaǧy Qaraqyzyl qystaǧynda tuǧan. Qūrmanǧazy atyndaǧy Almaty memlekettık konservatoriiasynda Q.Jantıleuov pen Q.Mūhitovtyŋ dombyra klasyn bıtırgen. 1994 jyldan Qūrmanǧazy atyndaǧy halyqaralyq qordyŋ prezidentı. Küişı bolyp qalyptasuyna aldymen, äkesı Äbıltai, odan soŋ Köşelı, Kämeş, Serıkbai syndy küişıler yqpal etken. Ol «Zaman-ai», «Domalaq ana», «Şaqşaq Jänıbek» syndy küilerımen qosa, «Küi ata», «Ordabasy», «Aŋsau», «Örıkgül» tärızdı köptegen änderımen jūrtşylyqqa jaqsy tanys. Şämıl: Söitıp, 1969 jyly säuırdıŋ 30-da Almatydaǧy «Altyn alma» meiramhanasynda komsomoldyq toi jasadyq. Būl menıŋ küişı retınde konservatoriia, tıptı qala aumaǧynda körıne bastaǧan kezım. Bızdıŋ toiymyzǧa konservatoriianyŋ rektorynan bastap barlyq ūstazdarymyz keldı. Toiǧa körnektı teatr akterı, airyqşa öner iesı Qūrmanbek aǧa Jandarbekov Bekejannyŋ, al Ǧarifolla aǧa Qūrmanǧaliev Şegenıŋ ariialaryn kezekpen aityp kırdı. Tuma talant iesı Asqar Toqpanov üilenu toiymyzda söz söilep, saltanatty jaǧdaida aşty. Ūstazym, küişı Qali Jantıleuov tebırene küi tartty. Toidy ökıl äkem sanalatyn alaştyŋ ardaqty azamaty, marqūm İşanbai aǧa Qaraqūlov pen aqyn Hamit Erǧaliev jäne özımız «danyşpan» dep atap ketken lenindık stipendiat, keiınnen Ortalyq komitette qyzmet jasaǧan, halyq qalaulysy bolǧan Tıleutai Ybyraev esımdı azamattar ūiymdastyrdy. Körnektı aqyn marqūm Düisenbek Qanatbaev toiymyzǧa arnap, jar-jar jazdy. Sodan berı mıne, qūdaiǧa şükır, jūbymyzdy jazbai 44 jyl otbasylyq ǧūmyr keşıp kelemız. Ol kezde men 21 jastamyn, al Örıkgül 20-da edı. Otbasymyzda Azamat, Ainaş jäne Aqsūŋqar esımdı ūl-qyzdarymyz ösıp, erjettı. Aŋsūŋqarymyz bızdıŋ şyǧarmaşylyq jolymyzdy jalǧasyrady-au degen ümıtımız bar. Özı än aitady, bırneşe tıldı meŋgergen. «Nūr Otannyŋ» Jastar qanaty atynan Elbasyna arnaǧan tolǧauy bar. Taiauda alǧaş ret oryndady. Qazır ekeumız de zeinetkermız, bıraq öner adamynda demalys joq. – Şämıl aǧa qoǧam qairatkerı Dınmūhamed Qonaevqa özınıŋ änın arnasa, sız ūlt Köşbasşysy, qazaq elınıŋ tūŋǧyş Prezidentı, Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevqa arnap «Ūlytau» degen ändı ömırge äkeldı dep estıdık. Sol än ömırge qalai keldı?.. Derek-däiek: Örıkgül Ädılbekova – Jambyl oblysynyŋ tumasy. Qūrmanǧazy atyndaǧy konservatoriiada Asqar Toqpanov, Şolpan Jandarbekova syndy halyq ärtısterınen därıs alyp, akterlık mamandyqty igergen. Almatydaǧy Mūhtar Äuezov atyndaǧy memlekettık akademiialyq qazaq drama teatrynda 16 jyl boiy akter bolǧan. Beiımbet Mailinnıŋ «Neke qiiar», qyrǧyz jazuşysy Şyŋǧys Aitmatovtyŋ «Aq keme», Molerdıŋ «Saraŋ», Äkım Tarazidıŋ «Asau böken», özbek dramturgı Said Ahmadtyŋ «Kelınder köterılısı» jäne Säken Jünısovtıŋ «Ajar men ajal» tärızdı köptegen pesalarynda basty rölderdı somdap, önersüier qauymnyŋ qūrmetıne bölengen. Örıkgül: Bız Elbasymen maqtanuymyz kerek. Sebebı Nazarbaevtai ūly qairatker, sūŋǧyla, danyşpan, bolaşaqty boljai bıletın älemdık deŋgeidegı tūlǧany halqymyzǧa Alla taǧala bere salǧany üşın bızder öte baqyttymyz! Qazaq elı älemnıŋ örkeniettı, ekonomikasy men äl-auqaty anaǧūrlym joǧary satyǧa köterılgen köptegen eldermen alys-berıs ornatty. «Qazaqstan» dep atalatyn keŋ-baitaq Otanymyz bar ekendıgın tūŋǧyş ret Elbasy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ şetelderge sapary arqyly aiqyn tanydy. Nūrsūltan Äbışūly HHI ǧasyrdyŋ eŋ äsem qalasy – Astanany salyp, öte ülken batyl-dyq körsettı. Mıne, osyny jan-jaqty paiymdaǧan menıŋ oiyma bır sät äsem äuen qaita-qaita orala berdı. Sol äuendı yŋyldap jürıp, kömekeiıme ännıŋ sözderı de oraldy. Aqyry, äuezdı än ömırge kelıp, ännıŋ atyn «Ūlytau» dep qoidym. Būl ändı elınıŋ erteŋın, jastardyŋ bolaşaǧyn oilaǧan ūlt Köşbasşysyna öz tarapymnan aitqan analyq aq tılegım dep qabyldauǧa bolady. «Ūlytau» änı Elbasyna şynaiy sezımnen tuǧan, jürek lüpılı ekenı anyq! 2007 jyly Astanaǧa baryp, qalany körgenımde qūddy basqa memlekettıŋ bır qalasynda jürgendei erekşe küi keştım. Astanadan zor äser alyp kelgen men üige kele sala «Astana» dep atalatyn keste toqydym. Kestede Qazaq elınıŋ jaŋa elordasy – Astana qalasynyŋ beinesın ūlttyq örnekpen beruge tyrystym. – Äsılınde, ömır atty ūly köştıŋ danyşpan Abai aitqandai, «soqtyqpaly soqpaqsyz joldan» örıletın sätterı de bolatyny anyq. Sızderdıŋ qiyndyqpen kezdesıp, jeŋgen sätterıŋız boldy ma? Örıkgül: – Ras, ömır bolǧan soŋ äste qiyndyqsyz bolmaidy. Būl – jazylmaǧan zaŋdylyq. Mysaly, sol bır jyldary bız qaidaǧy bır alaiaqtardyŋ kesırınen Almatydaǧy päterımızden aiyrylyp qaldyq. Amaldyŋ joǧynan qalanyŋ tört būryşynda päter jaldap tūrmaǧan üiımız qalmady. Sodan aqyry Şämıl namazǧa jyǧylyp, Jaratqannan jaqsylyq sūrady. Sonda men alǧaş ret Şämılge alyp jüruge de yŋǧaily etıp, kielı qaǧbanyŋ keskının salyp, şaǧyn kestelı jainamaz toqyp berdım. Al Şämıl bolsa, älgı jainamazdy bırneşe ret paidalanǧannan soŋ, «jusaŋ bülınıp ketedı» dep ony erekşe qamqorlyqpen arnaiy ramaǧa salyp, jatyn bölmenıŋ qabyrǧasyna ılıp qoidy. Qosaǧym Şämıl menıŋ eŋbegımdı sonşalyqty baǧalaǧannan keiın men keste toquǧa şyndap kırıstım. Äitpese, ömırı keste toqyp körgen emes edım. Odan keiın toqyǧan «Kenesary», «Aqan serı» tärızdı kestelerım älı künge üide saqtauly. Äsılınde, öner adamy önerdı kie tūtyp, oǧan qiianat jasamauy kerek. Sonda ǧana öner mäŋgılık qasietın joimaidy. Ony men Şämılden baiqaimyn. Eger 25 jastaǧy küişılermen salystyra qarasam, Şämıl qazır babynda! Ol eşqaşan küige qiianat jasaǧan emes. – Örıkgül jeŋeşe, Şämıl aǧa sızdı qandai qasietımen baurady? – Öz basym Şämıldıŋ küi tartu şeberlıgıne essız ǧaşyq boldym. Şyn mänınde, ol – «tögılıp tūrǧan» öner adamy. Şämıldı Qūrmanǧazynyŋ, Tättımbettıŋ, Adaidyŋ şynaiy ızbasary der edım. Şämıl küi oinaǧanda onyŋ boiynan küişı atalarymyzdyŋ qadir-qasietın körgendei küi keşemın. Mysaly, soqyr bolsa da, Bethoven keremet dara tūlǧaly öner adamy boldy. Qaitalanbas şyǧarmalardy ömırge äkeldı. Alaida ol kısı joqtyqtan, kedeilıkten dalada qaŋǧyp öldı. Janǧa batatyny, Bethovennıŋ janynda ony demep otyratyn adamy bolǧan joq. Qūrmanǧazy babamyz ömırde türmege tüstı, talai qiyndyqtardy bastan keşırdı. Ökınıştısı sol bır kezeŋde Qūrmanǧazydai düldül küişıni demep, jebeitın adam bolmady. Menıŋşe, Şämıl küişı ärı kompozitor retınde älı tolyq aşylǧan joq. Aldaǧy uaqytta talai tamaşa tuyndyny ömırge äkeletını aqiqat. Öitkenı oǧan senemın. Öitkenı Şämılge qol ūşyn beretın adamdar barşylyq. Öz basym soǧan rizamyn. – Sız üşın Şämıl aǧanyŋ kompozitorlyǧy bır töbe. Al azamattyǧyn qalai baǧalaisyz? – Eger «kıltın» tapsaŋyz, baladai. Eger «kıltın» tappasaŋyz, qiyn adam. «Menıŋ mınezımdı nemese syrymdy tüsınşı» dep adamǧa jaǧynu Şämılge jat.Ädette, öner adamdary qiiali bolady. Olar jürekpen jetkızılmese, jürekpen qabyldai almaidy. Mysaly, būdan şirek ǧasyr būryn ony synaǧan adamdar boldy. Mıne, sol kezde jüregım qatty auyrdy. Şämıl bolsa ne ısterın bılmei, alasūrdy. Mūndai kezdeol köbınese Almatydan «qaşyp», el-jūrtty aralap ketetın. Sonda onyŋ jer düniege syimai jürgenın körıp, qatty qinaldym. Mūndai kezderde oǧan «bylai jasa, bylai ıste» dep aitudyŋ özı qiyn. Bıraq Şämıldı tuǧan halqynyŋ, önersüier qauymnyŋ tübınde tüsınetının ıştei sezetınmın. Mūndaida atamyz qazaq «at ainalyp qazyǧyn tabady» demeuşı me edı. Oner adamynyŋ äielı bolǧan soŋ onyŋ ystyǧyna da, suyǧyna da könuge, küiınse bırge küiınuge tura keledı. Äitpegende, otbasynyŋ şyrqy būzyluy mümkın. Sonyqtan äiel adamnyŋ bärıne könuıne tura keledı. Menıŋ ömırden tüigenım, äiel otaǧasyn syilai bıluı kerek. Sonda ǧana baqytty jar bola alady. Osy jaǧynan kelgende, Şämıl de menı qadırlep, aialap keledı. Qandaida bır şyǧarma jazsam onyŋ gazet-jurnaldarda jariialanuyn oilap, zyr jügıredı. Mūny maqtanyş üşın aityp otyrǧanym joq. Keiıngı jastar «taǧylym alsyn» dep oilaimyn. Menıŋ oiymşa, mahabbat beine bır kün säulesı tärızdı, ony uysyŋda ūstai bıluıŋ kerek. Ūstai almasaŋ ūtylasyŋ. Sondyqtan äiel balasyna ūstamdylyq, tözımdılık kerek. Şämıl tumysynan sezımge berılgış. Keide sezımge qatty berılse, aptalap, ailap dombyra ūstamai ketetın kezderı bolady. Mysaly, «kezektı konsertke qatysasyz» dep tūryp, tızımnen alyp tastaǧan kezder de boldy. Ondai kezderde Şämıl baz keşıp, özın kielı dombyradan äldeqaida alys ūstaǧandy jön köredı. Sondai baz keşıp jürgen künderdıŋ bırınde ol «äuen keldı, bır äuen keldı» dep quana üige keldı. Söitıp, qalamyn qolyna alyp äuennıŋ notasyn tüsırdı. Reseidıŋ körnektı qoǧam qairatkerı, Kemerovo oblysynyŋ gubernatory Aman Töleev turaly än-tolǧau osylai ömırge keldı. Än tuǧan soŋ men Şämılge: – «Bälkım, osy şyǧarmaŋdy Kemerovoǧa baryp, Aman Töleevpen kezdesıp, oryndap berersıŋ» degen oiymdy bıldırdım. Būl oi Şämıldıŋ köŋılınen şyqty. Söitıp, Şämıl Sıbırge jol tarttty. Sol joly ūltjandy qazaq azamaty Aman Töleev Şämıldı tuǧan aǧasyndai qarsy alyp, at mıngızıp, şapan japty. Osy sapardan erekşe köŋıl küimen oralǧan Şämıl «men būdan bylai pendeşılıktı qoidym. Qara dombyram aman bolsyn, bärımızdı osy dombyram mūratqa jetkızedı» dep, erekşe quanyşqa bölenıp, qolyna dombyrasyn alyp, şyǧarmaşylyǧyna şabyt bıtırdı. Küizelısten qiialşyl bolyp kete me dep oilaǧan men sol joly Şämıl üşın qatty quandym. Menıŋşe, būl – Şämıldıŋ ülken öner jolyndaǧy ekınşı ret tüleuı edı. (Şämıl aǧa erekşe tolqydy ma belgısız, közıne jas aldy. – J.M.) – Şämıl aǧa, men közıŋızden jas tamşylaryn baiqadym. Nege köŋılıŋız bosady? Şämıl: – Şynynda, quanyştan közıme jas alyp otyrmyn. Öitkenı ömırde önerdegı erlı-zaiyptylardyŋ ömırı erekşe bolady. Būlai deitınım, ömırın önerge arnaǧan erlı-zaiyptalardyŋ ömırı käduılgı şyny tärızdı, azdaǧan sätsızdıkten synyp ketuı mümkın. Sondyqtan da olar bırın-bırı barynşa jürekpen tüsınıp, syilai bıluı qajet. Bız bırımızge-bırımız syn aitsaq ta, äzılmen, sezımmen jetkızuge tyrysamyz. Bızdıŋ önerdegı ündestıgımızde mıne, osynda! Eger bızdıŋ ömırdegı jūptasqan ǧūmyrymyz kımde-kımge oi salsa, bız baqyttymyz. Közıme jas alǧanym, Örıkkül maǧan būryn-soŋdy aitpaǧan pıkırın aityp otyr. Onyŋ pıkırı menıŋ jüregımdı terbettı. Toǧyz jasymda äkemnen aiyrylyp, jetım qalǧan adammyn. Taǧdyr maǧan Örıkgüldı kezdestırıp, baqytty ettı. Eŋ bastysy, jūptasyp ömır sürgen qyryq tört jyldan berı ekı jūrttyŋ – menıŋ aǧaiyndarymnyŋ da, törkın-tösınıŋ de tılın taba bıldı. Äuletım baidyŋ äuletı emes, bıraq tūqymymyzda märttık bar edı. «Jarty qūrtty jaryp jeu» tärızdı märttık bızdıŋ äuletke tän. Qalaişa tolqymaiyn? Esıme tüsıp otyrǧany, osydan tura qyryq tört jyl būryn äke ornyna äke bolǧan Nūtfolda aǧam menı Örıkgülge amanattaǧan edı. Quanatynym, Örıkgül qainaǧasynyŋ amanatyn aq-adal oryndap keledı. Örıkgül öz tuyndylarymen El Anasyna ainalyp barady. Sondyqtanda ony ana retınde syilap, basymdy iemın. Örıkgül – ömırım menıŋ! – Şämıl aǧa, önersüier qauymnyŋ sızdıŋ qandai otbasynda ömırge kelgenıŋızdı bıle jürgenı de jön bolar?.. – Men ata-anamnyŋ kenje perzentımın. Äkem Äbıltaidyŋ Beisenǧaliy öz ortasyna syily adam bolǧan. 1904 jyly tuǧan. Qazırgı Atyrau oblysyndaǧy Baqsai qaraköl qoi sovhozyn alǧaşqy qūruşylardyŋ bırı boldy. Özı auyl şaruaşylyǧy mamany edı. Bır erekşelıgı, älgı sovhoz sol jyldarda tıkelei Mäskeuge baǧynǧan. Bızdıŋ sovhoz sol jyldarda keŋes armiiasynyŋ generaldaryna bapaqa tıguge arnap, qaraköl qoilaryn ösırgen. Sondyqtan sovhozdy otyn-sumen, azyq-tülıkpen, barlyq kerek-jaraqpen tıkelei Mäskeu qamtamasyz etken. Äkem Baqsai sovhozynyŋ ekınşı bölımşesınde qoi şaruaşylyǧynyŋ meŋgeruşısı bolyp ūzaq jyldar qyzmet atqardy. Bır erekşelıgı, sol jyldary älgı bölımşenıŋ qoi şaruaşylyǧynyŋ meŋgeruşısın oblystyq partiia komietı basşysynyŋ özı taǧaiyndap, bekıtıp otyrǧan. Äkem elımızde alǧaş ret Bükılodaqtyq körmenıŋ kümıs medalınıŋ iegerı atandy. Äkem halqymyzdyŋ auyz ädebietın, jyr-qyssa, dastandardy tereŋ meŋgerıp, olardyŋ köbın jatqa aitqan. Önerge bır-taban jaqyn bolǧan adam. Būǧan qosa, maldyŋ aluan türlı aurularyn emdep jaza bılgen tamaşa mal därıgerı de bolypty.
Äkem marqūm aua raiyn da boljai bılgen. Sonyŋ nätijesınde fermanyŋ malyn jyldyŋ qai mezgılınde qaida jäne qalai jaiyp-baǧu qajettıgı turaly malşylarǧa aqyl-keŋes aityp, şaruaşylyqtyŋ malyn qyrǧyn-sürgınnen ünemı alyp qaluǧa qol jetkızıp otyrǧan eken.Taǧy bır qasietı, ol kısı aǧaştan tüiın tüietın şeber boldy. Mysaly, tört jasymda äkem «osy balam küişı, dombyraşy bolady» dep ümıttenıp, aǧaştan dombyra jasap bergenın älı ūmytqan joqpyn. Ūsta-zerger, atşana, er-tūrman, soqa jäne basqa da qajettı būiymdardy eş qinalmastan özı jasap alatyn. Keide körşı-qolaŋdardyŋ da tapsyrysyn oryndap, auyl arasynda besaspap Beisenǧali atanǧan kısı edı. Menıŋ bala kezımde äkem üidegı bar kümıstı jinap, anama tamaşa syrǧa, saqina soǧyp bergen-dı. Söitıp, Ūly Otan soǧysy bastalǧanda äkem maidanǧa attandy. Sodan 1944 jyly bır auyr şaiqasta jaralanyp, soǧys bıtpei, elge oraldy. 1948 jyly düniege keldım. Menıŋ esımımdı, Bainiiazdyŋ Hasany degen syily adam azan şaqyryp, jazuşy Rasul Ǧamzatovtyŋ Şämıl batyr dastanyndaǧy batyrdyŋ qūrmetıne «Şämıl» dep qoiypty.
Sūhbattasqan Jomart MOLDAHMETŪLY, «Aiqyn».
