Ramazan Stamǧaziev dästürlı än önerın samǧau biıkke kötergen talanttar şoǧyrynyŋ aldyŋǧy legınde keledı. Onyŋ keŋ tynysty, janǧa jaily qoŋyr ünı tek elımızdıŋ ǧana emes, köptegen şet elderdıŋ aituly sahnalarynan san märte qalyqtady.
Bügınde köpşılıktıŋ süiıktı änşısıne ainalǧan Rekeŋnıŋ ösken ortasy, jan düniesı oqyrmandarymyzdy da qatty qyzyqtyrary aqiqat. Osyǧan orai Almaty oblysyndaǧy menşıktı tılşımız Qyzjıbek Bäkır änşımen jolyǧyp, emen-jarqyn äŋgımelesken edı.
Abyz aqsaqaldary köp auylda tuyp östım
— Qai adam bolmasyn, özı turaly basyna oi kelgende eŋ aldymen kındık qany tamǧan tuǧan jerın, el-jūrtyn köz aldyna elestetedı. Būl qasiet, äsırese, auyl tülekterıne tän. Endeşe, Ramazan aǧa, «Jas kezımde qimaitūǧyn ömırım, qartaiǧanda ūialmaityn bolsa eken» degen qaǧidaǧa arqa süiegen auyl balasy ekendıgıŋızdı qandai tanymyŋyzben jetkızer edıŋız?
— Qart Alatau, onyŋ bergı jaǧynda elımızdıŋ eŋ biık şyŋy Han-Täŋırınıŋ bauyryndaǧy 70-80-dei ǧana tütını bar, ūltaraqtai ǧana Kökpiiaz auylynda tuyp-östım. Būl auyl Kegen audanyna qaraityn. Bertınde Kegen men Narynqol audandary bırıgıp Raiymbek audany dep ataldy. Kökpiiaz atyna zaty sai şaǧyn ǧana kıleŋ qazaqtar tūratyn qazaqi auyl bolatyn. Äkemız jailaudan qaitqanda «mynau qoǧa jua, mynau qanjyǧa jua, mynau it jua» dep, rauǧaş siiaqty neşe aluan ösımdıkter men şöpterdıŋ tür-türın üige bölıp-bölıp ala keletın.
Qandai da auyldy abyz qarttarsyz elestetu mümkın emes. Bızdıŋ de auylymyzda köptı körgen köneköz qarttarymyz boldy. Auyldyŋ abyzdary desek te bolady. Keide jasy ülkenderdıŋ köbısın qart dep jatamyz. Menıŋ ūǧymymda sol ülkenderımız qart emes, iaǧni, 70-80-degı atalarymyz saliqaly, salmaqty äŋgımenıŋ maiyn tamyzyp jetkıze bıletın, şejırenı tarihşylardai qolmen qoiǧandai etıp tarata bıletın, ötken ömırındegı körgen-tüigenderın bügıngı künmen sabaqtastyra otyryp sonyŋ ülgısın körsete alatyn ǧūlama jandar eken. Oqusyz-aq osyndai qart bolu üşın de ülken ömır, tereŋ paiym, tabandy eŋbek kerek eken-au…
Auylda keşkısın örısten qaitatyn maldyŋ keluın «pada keledı» dep aityp jatuşy edık. Sol pada keletın uaqytta Kökpiiazdyŋ basyndaǧy kök biık degen biık bar, sol biıktıŋ etegıne Kültöbenıŋ basyna jinalǧan bilerdei auylymyzdyŋ aqsaqaldary jinalyp, äŋgıme-düken qūratyn. Sol şaldarymyzdyŋ qoǧamnyŋ bükıl aqparatynan tys qalmai, estıp-körıp bılgenderın öz ortalarynda talqyǧa salyp, öz pıkırlerın aşyq, ärı aşyna bıldırıp otyratyndyqtaryn qazır esıme alsam, menı qatty taŋǧaldyrady. Mäselen, «Qyz Jıbek» filmın talqylaǧanda, bırı — Qyzjıbektı, bırı — Tölegendı, bırı — Bekejandy qoldap jäne ärqaisysy öz keiıpkerlerın ne üşın qoldaityndyqtaryn däleldei kele «ei, anau Sansyzbai qaida qalǧan? Tarihty nege būrmalaidy?» desetın. Endı ol kısıler kino tüsırudıŋ täsılın bılmeidı ǧoi.
Degenmen, tarihi maŋyzy bar ūlttyq dünielerge kelgende jandaryn beretındıkterı, oqymai-aq kökırekke toqyǧandyqtaryna sonşalyq qairan qalatynmyn.Tölegen auylyna qaitarda Qyzjıbekpen bır-bırıne jolyǧysatyn tūsy bar emes pe. Osy körınıske aqsaqaldar mynadai pıkır bıldıredı: «Baiaǧyda er adamnyŋ mınetın er toqymy arnaiy şabylyp, oǧan tek erler mınetın bolǧan, äiel adam mınbegen. Äieldıŋ de er toqymy özıne arnaiy şabylatyn. Oǧan er adam mınbegen. Namys köretın. Jauǧa şabatyn, jük artatyn, köşkende paidalanatyn er toqym bolyp bölınıp kete baratyn. Bıraq, myna kinoda üş jüzge aty äigılı Tölegen äiel adamnyŋ —Qyzjıbektıŋ er toqymyna mınıp, auylyna qalai qaitty? Namys qaida?» desedı. Mıne, olardyŋ ūlttyq dästürımızge deiın qalt jıbermei, baiqap otyrǧandyǧyn osyndai äŋgımelerınen baiqauǧa bolatyn. Ūlt üşın qoŋ etın kesıp beretın aqsaqaldarymyzdan talai-talai äŋgımeler estıp, erjettım. Auyl aqsaqaldarynyŋ bergı jaǧynda äkemnıŋ anasy Aiymhan degen äjemızdıŋ de köregendılıgı bızderge köp äser etkenı ras. Aiymhan äjem parasatty ana bolatyn. Ülkenderdıŋ tärbiesı boiynşa äkemızdı aǧa dep, anamyzdy täte dep östık. Stamǧazy atam soǧysqa ketıp, 1944 jyly Leningradtyŋ tübınde qaza bolǧan. Äjemızden şi toqu, kiız basu siiaqty qolöner türlerınıŋ qalai oryndalatynyn kördık. Kiız basatyn üidıŋ maŋaiynda qyzyq körıp jürgen balalarǧa kämpit taratatyn. Qyzyqtauşy balalar kiızdı tüske deiın tepkılep basyp beretınbız. Eŋ keremetı, osyndai auyldan myqty änşılerımız de şyqty. Olar Temırbolat aǧamyz, auyldyŋ ülkenderı bū kısını «Bökeş» dep atap ketken. Oralbai Mūhamediev aǧamyz bügınde oblystyq Süiınbai atyndaǧy filarmoniiada änşı. Inılerı de özınıŋ jolyn qudy. Dombyraşy Nūrälım aǧa auyldyŋ jastaryn jinap küi üiretıp, neşe aluan qoiylymdar daiyndaityn. Konsertter ūiymdastyrǧanda ansambldıŋ qarasyn köbeitıp, soŋynda otyratynbyz. Osyndai şaǧyn, berekelı, yntymaǧy jarasqan auyldyŋ ajaryn kırgızetın salt-dästürımız ben ülkenderdıŋ parasattylyǧyn sözben jetkıze almaspyn. Äsırese, nauryz meiramy tamaşa atalyp ötetın. Özım sekıldı balalar kimeşek kigen äjelerımızdıŋ qasyna ılesıp, nauryz toiyn tamaşalaimyz. Kimeşektıŋ neşe aluanyn ısmer äjelerımız özderı tıgıp alady. Är üige nemese är auylǧa barǧanda kimeşekterın özgertıp, auystyryp otyratyn. «Katalok» deidı ǧoi, bızder sol «katalokke» nauryz köjeden qūiǧyzyp alamyz. Jeŋgeilerımız nauryz köjenı jetı ret sanap qūiady. «Nauryz berekelı bolsyn», «Tıl-közden aman bolyŋdar», «Qazandaryŋ maily bolsyn» degen siiaqty maǧynaly-bataly tılekterın aityp qūiatyn. 70 tütın üi bır-bırınıŋ tabaldyryǧyn attap, bır-bırınıŋ üiın dumandatyp jatatyn. Osyndai ǧajaiyp auylda düniege keludı Alla taǧalam būiyrtqan şyǧar. Äkem Ömırälı men anam Ūldahan toǧyz ūl-qyzdy düniege äkelgen, bügınde ūlyn ūiaǧa ūşyryp, qyzyn qiiaǧa qondyrǧan jandar. Bärımızdı oqytty, joǧary bılım äperdı. Äkem osydan üş-tört jyl būryn dünieden öttı. Anamdy auyldan Almatyǧa kenje ūlymen bırge köşırıp äkelgenbız. Aqbūlaq auylynda tūrady. Menen ülken bır äpkem, bır aǧam bar, balalardyŋ üşınşısımın. Qara dombyrany äkemızdıŋ tızesınde otyryp üirendık. Anamyz künı bügınge deiın qara öleŋımen auylda toibastar aitady. Menıŋ anam Mūqaǧalidyŋ tūqymynan. Ändı keremet aitady. Sondyqtan bolar, boiymyzdaǧy önerdı öz jūrtymyzdan nemese naǧaşy jūrtymyzdan keldı dep basyp aita almaimyz, būl da bolsa Allanyŋ näsıbı dep qabyldaimyn. — Ramazan aǧa, sol perışte anaŋyz ben ömırlık jartyŋyz ǧana emes, önerdegı qanattasyŋyz änşı Ūltu Qabaeva turasynda, iaǧni, ene men kelınnıŋ jarasymdylyqtary jaiynda oi bölısıp körıŋızşı… — Bız Ūltu ekeumız otbasylyq ömırge qadam basqanymyzda ata-anamyz auylda, bız Almatyda boldyq. Közı aşyq, oquǧa talpynysy bar auyldyŋ ūl-qyzdarynyŋ bärı de Almatyǧa oquǧa tartyp otyrdyq. Sonda bızde üi de joq, küi de joq. Gastrolden-gastroldetıp, dombyrany qoltyqtap el-eldı aralap jürgende Ūltu balalardy qarap auylda qalatyn. Ekı-üş ailap oblys-oblystardy aralaimyz. Auylǧa bır-aq aptaǧa baryp qaitam, qaita gastrol bastalatyn. Sodan bırde äkem şaqyryp alyp: «Balam, sen endı boidaq emessıŋ. Bıreudıŋ perzentınıŋ ekınşı bır şaŋyraqqa baryp sıŋıp ketuı oŋai şarua emes. Kelın bolsa älı bızdıŋ qas-qabaǧymyzdy baǧyp jür. Kelın jaqsy, körgendı jerdıŋ balasy. Endı sen esıŋdı jinap, tütınıŋdı özıŋ tütet. Basyŋa üi al, bolmasa elge qait, üi jetedı» degen aqylǧa salyp oilanar dedı me, äkelık sözın aitty. Auylǧa qaitaiyn desem, kezınde auyldyŋ adamdary menı oquǧa şyǧaryp salarda: «Qalaǧa baryp oqy, önerıŋdı jetıldır» degen bolatyn. Sonymen, ekı oidyŋ ortasynda ärı-särı bop jürgenımde anam şeşımın aitty. Anamnyŋ jol nūsqauymen bız Almatyǧa kelıp tūratyn boldyq. Jūmysqa ornalasyp, aiaǧymyzdy täi-täi basyp, el qatarly ömır süre bastadyq. Saualyŋ anam men Ūltu turaly bolǧandyqtan, myna jaitty aita ketkenım äbestık bolmas. Ūltu alǧaş auylǧa kelın bolyp tüskende üige bas sūqqan ülkenderdıŋ aldynan qarsy alyp, basynan oramalyn tastamai, sälemın salyp jatatyn. Sondaida salt-dästürdıŋ jön-joralǧysyn bıletın ülkender közderıne jas alyp: «Ainalaiyn-ai, bız osyndai sälemdı ūmytqaly qai zaman» degenderı bar. Ülken qūdamyz (äpkemnıŋ qaiynatasy) auyldyŋ sol kezde selsovetı edı. Sol qūdamyz jinalysta: «Ömırälınıŋ kelının qaraŋdar, basynan oramalyn tastamaidy. Sälemın üzbeidı» deidı eken. Ūltudyŋ naǧyz qazaqtyŋ kelını ekendıgı sovhozda ülken äŋgıme bolǧany bar. Bır künı kelsem Ūltudyŋ basynda oramal joq. «Oramalyŋ qaida?» desem, «maǧan ülkender rūqsat berdı» deidı. Söitsem, ata-anam: «Balam, sen de bızdıŋ bır qyzymyzsyŋ. Sender endı dalanyŋ emes, qalanyŋ qazaǧy bolasyŋdar. Özımız rūqsat ettık», — deptı. Öz jarymdy maqtaǧanym yŋǧaisyzdau da şyǧar, bıraq, aqiqatty jasyryp qaluǧa taǧy bolmaidy. Ūltu äuletımızde anamnyŋ oŋ qoly desem, artyq aitqanym emes. Äuletımızge qatysty barlyq şaruany anammen bırdei jürıp köterısedı, aqyldasady. Anam da keide qiiuy kelmei jatqan şarua bolsa: «Ūltu şeşsın» dep kelınıne jolyn beredı. Tıptı, qaryndastarymnyŋ özın anam «Ūltuǧa baryŋdar, sol aqylyn qosady» dep Ūltuǧa jıberıp otyrady. Bırınşı hatşy menı maşinamen aldyrtatyn — Balalaryŋyzdyŋ önerge degen közqarastary qandai? — Osy saual Ūltu ekeumızdıŋ aldymyzdan jiı şyǧady. Balalarymyz önerdı bır kısıdei tüsınedı. Bıraq, taŋdaǧan joldary basqa. Ūlym Oljas Qazaq-Britan universitetınıŋ soŋǧy kursynda oqidy. Mamandyǧy — ekonomist. Qyzym Perizat — T.Rysqūlov atyndaǧy qazaq ekonomikalyq universitetın kelesı jyly bıtıredı. Bır kezderı Oljas üidıŋ ışın laboratoriia jasap jıbergen. «Tūqymymyzda himik joq edı. Ne bop kettı özı?» degenım bar. Sodan balamnyŋ sabaǧyna barsam, himiia pänınıŋ mūǧalımı öz pänınıŋ bılgırı eken. Sol mūǧalımı jūmystan ketken künnen bastap, balam da himiiany toqtatty. Ainalasyndaǧy balalar da himiia sabaǧyn öte jaqsy oqyǧan. Orta balaǧa qatty äser etetının sonda bıldım. Oljas mūnymen qoimai sportqa da kırısıp kettı. Taekvondaǧa bardy. Suda jüzumen de bıraz ainalysty. Sodan sportşy bolar ma eken dep jürgenımde, 7-şı synypqa barǧanda balam: «Äke, men fizika-matematika mektebıne baram», — dedı. Balanyŋ betınen qaqpaiyn dep, öz qalauyndaǧy mamandyǧyna baruǧa kelıstım. Arnaiy mekteptı aiaqtap, öz bılımımen joǧaru oqu ornyna da tüstı. Al, öner jaǧynan kelgende qara dombyrany qolynan tastamaidy. Qūrby-qūrdastarynyŋ ortasynda öleŋın aitady, menıŋ baiqauymşa, öz ortasynda jeztaŋdai änşılerınıŋ bırı ūlym siiaqty. Qyzym da än aitady. Bıraq, onyŋ qabıletı tılge jaqyn. «Äke, men tıl oqimyn» degende, qyzymyzdy da öz jolynan būryp önerge alyp ketken joqpyz. Aǧylşyn, qytai, orys tılderın jetık meŋgergen. Türık tılın endı bastap jür. Balalarymyz kışkentai kezınde özımızben şet elderge köp şyqty. Barǧanda «anany ber», «mynany ber» dep sūrai almaityn tıl bılmestıgımız qyzymyzdyŋ janyna qatty batqan boluy kerek. — Jaqsylarmen janasyp jürgen jandar öz ömır örısınde belgılı pıkır qalyptastyra alady eken. Sızdıŋ de Ramazan Stamǧaziev bolyp qalyptasuyŋyzǧa sondai igı jaqsylardyŋ şarapaty tigenı ras. — Bastauyş mektepte Aiman esımdı apaiymyz sabaq berdı. Kökpiiaz auylynda bastauyş mektep qana bolatyn. Sodan törtınşı synyptan bastap körşı auyl Şyrǧanaqta oquymdy jalǧastyrdym. Osy künge deiın mūǧalımderım «Ramazandy men oqytqam» dep talasady. Rasynda da, är ūstazymnyŋ öz orny bar. Al, öner salasyndaǧy eŋ alǧaşqy ūstazym — Ermek Qūrmanǧaliev. 6-şy synypta jürgenımde Almatyda ötken «Önerge qanat qaqqandar» atty baiqauǧa kelıp, bas bäigenı jeŋıp alǧanmyn. Bas bäigege maǧan Qyrymǧa, Artek lagerıne demaluǧa joldama bergen. Auylda şäi ışıp üirengen balamyz. Almatyǧa sonda kelgende Ermek aǧaiym «tamaǧyŋ auyrady» dep balmūzdaq äpermedı. Aǧaiymnyŋ qolynda ystyq şäi qūiyp alǧan termosy bar. Maǧan şäi berıp, dauysymdy baqylauǧa alyp, jaǧdaiymdy jasaǧanyn artynan tüsındım ǧoi. Ermek aǧaiym künı bügınge deiın hal-jaǧdaiymdy sūrap habarlasyp tūrady. Dombyraşy Nūrälım aǧai men Ermek aǧailarym dūrys än tauyp alsa boldy: «Ramazan mynany oqyp körşı, aityp körşı, saqtap jür» dep maǧan beretın. Eŋ qyzyǧy, 6-şy synypta oqyp jürgen kezımde audandyq partiia komitetınıŋ bırınşı hatşysy Beksyrǧa Danyşpanov jäne Amangeldı Būqabaev degen kısıler menı ızdep kep, körıp, tanysyp ketken. Osy kısıler men mekteptı aiaqtaǧanǧa deiın habarlasyp, audannyŋ pionerler künıne orai ötetın ärbır jinalys-merekelı künderınde, slettarynda audannan üiımızge maşina jıberıp, menı aldyrtatyn. Audannyŋ bırınşı hatşysynyŋ kölıgı bızdıŋ üiımızdıŋ aldynda tūratyn. Tıptı, so kısıler jaŋa köilekter men galstukterge deiın äperıp «osy baladan bırdeŋe şyǧady, bū balany alǧa qoiaiyq» dep otyratyn. Senım artqandary sonşalyq, mekteptı aiaqtaǧan kezımde qolymda muzykalyq bılımı bar degen diplomym joq kezde menı audandyq muzykalyq mektepke mūǧalım etıp ornalastyrdy. Bır jyl sabaq berdım. Notany bıletınmın. Arada bır jyldan soŋ äsker qataryna şaqyryldym. Äskerge keterdıŋ aldynda estrada jäne sirk studiiasyna (ol kezde osylai atalatyn) marqūm ūlaǧatty ūstaz Jänıbek Kärmenovtıŋ aldyna bardym. Ol kısı menıŋ dauysymdy tyŋdady da: «Ramazan, sen äskerge baryp kel, jolyŋdy bögemeiın, kelgen soŋ bastaisyŋ», — dedı. Ekı jyl äsker qatarynda boldym. Kelgen boida Jänıbek aǧama qaita keldım. Osy özıŋ otyrǧan kabinette ūstazym qabyldady. Studentterdı jappai auyl şaruaşylyq jūmysyna aparatyn. Sol jūmysqa studenttermen bırge kettım. Qaita kelgende Qairat Baibosynov aǧamyz kelıptı. Qairat aǧamyzdyŋ änderın auyldaǧy qara radiodan qūlaǧymyzdyŋ qūryşy qanǧanşa estitınbız. «Osy kısınıŋ aldyna barsam-au» degen balalyq arman bolǧan. Sol tılegenım aldymnan şyqty. Qairat aǧa qaitadan dauys diapazonyna qarai top-topqa bölıp, men Qairat aǧanyŋ klasyna tüsıp, osy klasty aiaqtap şyqtym. Menıŋ baǧyma Jänıbek Kärmenov, Qairat Baibosynov, Qanat Omarbaev syndy aǧalarym kezıktı. Osy ūstazdarymyz bızderdı ekı jyldyŋ ışınde sahnaǧa «qaşap», daiyn ärtıs etıp şyǧardy. Oqudy aiaqtai salysymen Nūrǧali Nüsıpjanov aǧamyzdyŋ qolyna tüstım. Nūrǧali aǧa segız jyldai qasyna ılestırıp jürdı. Ilestıre jürıp bükıl sahna mädenietımen tanystyrdy. Auyl-auylda, audan-audanda, oblys-oblystarda, kerek deseŋız, şet elderdegı ärbır sahnaǧa tüsıp-şyqqandaǧy üirengen jetıstıkterımnıŋ bärı — Nūrǧali Nüsıpjanovtyŋ sabaǧy der edım. Repertuardy ırıkteudı de myqtap üirettı. Qysqasy, Nūrǧali aǧa menı segız jyldyŋ ışınde «ütıktep» şyǧardy. Jäi ǧana änşı etıp şyǧarǧan joq. Menı ansamblge tenorǧa, ekınşı dombyraǧa otyrǧyzyp qoidy. Sonymen qatar, Zeinep Qoişybaeva, Maǧauiia Hamzin, Meruert Ötekeşovalar da därıs berdı. Keide ūstazdarym jaiynda aitqanda, attaryn tügel aita da almai qalam. Attary atalmai qalǧan bıreulerı renjıp te qala ma dep oilaimyn. Jalpy közımdı käsıbilık deŋgeide aşqan ūstazdarym joǧaryda attary atalǧandar. Dästürlı än — qarausyz jatqan sala — Al, endı özıŋız sekıldı qazaqy bolmysty aǧalar alǧa süirep kele jatqan dästürlı än mektebınıŋ tynys-tırşılıgı qalai jürude? — Dästürlı änşılerde ökpe köp. Joǧary jaqqa aitamyz-aitamyz, bıraq, estitın qūlaq joq. Keide özımızdı-özımız qairap-qairap joǧary jaqqa şyǧyp alamyz da betımız qaityp, qaityp kelemız, «bızdıkı de dūrys emes şyǧar» dep. Sebebı, qazır naryqtyŋ zamany. Şyny kerek, bızder aitudan şarşadyq. Elımızde dästürlı änşılerge laiyqtalǧan ülken zal joq. Kerek deseŋız, dästürlı änşıler turaly aqparat jüielerınde tūşymdy habarlar da joq. Dästürlı änşılerdıŋ jyl saiyn ötıp kele jatqan halyqaralyq konkurstary, respublika kölemınde ötetın «Şabyt», Ämıre Qaşaubaev atyndaǧy, Däneş Raqyşūly, Kenen Äzırbaev atyndaǧy baiqaular turaly, bolmasa syrnaimen Maira Uäliqyzy atyndaǧy konkursty, osy siiaqty qanşama baiqaulardyŋ ötkızılgendıgı turaly nege aqparattar tolyq berılmeske?! Önerlı balalarymyzdy därıptep körsetıp jatqan teleekrandy nemese basylymdardy körmeisıŋ. Mäselen, «Şabyt» festivalı öttı degende balettı, skripkany, bolmasa pianinony aitady, jazady. Nege osyndaida ūlttyq dästürlı änderımızdı därıptemeske?! Osy oqu ornyn bıtırgen qanşama myqty-myqty daryndy balalarymyz qara dombyrasyn qūşaqtap naryqtyŋ ülken köşınde şapqylap jür. Bız özımızdı-özımız «täubä, soŋy jaqsy bolsyn» dep jūbatatyn elmız ǧoi. Jüdä bolmasa Mūqaǧalişa jetkızgende «şaŋ basqan arhivterden tabylyp qalarmyz…». — Özıŋız sabaq beretın Jüsıpbek Elebekov atyndaǧy estrada jäne sirk kolledjınde än mektepterı boiynşa sala-salaǧa bölıp oqytyp, şäkırtter tärbieleudesızder. Bıraq, bıtırgen myqty sol mamandarymyz qaida ketıp jatyr? — Osy kolledjdı bıtırgender konservatoriiaǧa, Öner akademiiasyna oquyn jalǧastyruǧa barady. Öner qara şaŋyraqtarynda otyrǧandar jastarǧa ornyn bosatyp bere qoimaidy. Nemese ol kısılerdı ornynan tekke alyp tastai salmaidy. Ärqaisysy öz käsıbi deŋgeiınde jūmys ısteude. Jyl saiyn on-on bes bala dästürlı än klasyn bıtırıp şyǧady. Bärı de jäi balalar emes. Sabaq beruge de, sahnaǧa şyǧuǧa da daiyn talanttar. Qattyraq aitqanda, olar köşeden kelıp ekı än aityp, ataqty bolyp ketetın de balalar emes. Sebebı, olar dästürlı änderdıŋ qaidan kelgenın, ännıŋ tarihyn büge-şıgesıne deiın bıletınder.
Jalpy, dästürlı än — qarausyz jatqan sala. Al, qazır üş aidyŋ jüzı bolyp qaldy, Agrarlyq universitetınde «Adyrna» atty prodiusserlık ortalyq qūrylyp, mūny ūiymdastyrǧan jıgıttermen aqyldasa otyryp, taiauda ǧana Aqan serı, Bırjan salǧa arnalǧan konsertımızdı ötkızdık. Keşterımız mūnan keiın de Mūhit, Kenen atyndaǧy dep jalǧasa bermek. Būǧan memleket bır tiyn bölıp, bolmasa bas köterıp jatqan adam joq, özımızben-özımız degendei…Ortalyǧymyz täi-täi aiaǧynan tūryp alǧannan soŋ, halyqqa jariialaudy jön kördık. — Bügınde änşıler jeke keşterın ötkızudı bäseke jarysqa ainaldyryp alǧandai. Degenmen, änşınıŋ jeke keşınde tyŋdauşysyna ūsynatyn, özındık körsetetın düniesı boluy kerek emes pe. Osy arada sızdıŋ boiyŋyzda änıŋızge ǧana emes, ainalaŋyzǧa da keremet talǧammen qaraityn mınez bar ekendıgı baiqalady. — Menıŋ aitqan änderımnen estı qūlaq, bolmasa keiıngı jastar az da bolsa sanasyna kerek düniesın än arqyly tauyp alsa, oryndaǧan änım qajetıne jarap jatsa, när alsa, eŋbegımnıŋ aqtalǧany dep oilaimyn. Özım dästürlı änşılerdıŋ ökılımın. Sondyqtan bolar, jäi ǧana änderge boi ūra bermeuımız. Konsert degen erıkkennıŋ ermegı emes. Kei ärıptesterım jeke konsert berudıŋ ne ekenın tüsınbeidı. Basynda, ortasynda, soŋynda bır aitady da, men konsert berdım deidı. Joq, är änşınıŋ jeke özınıŋ halyqqa beretın, körsetetın düniesı boluy mındettı. Konserttı qyruar qarajat şyǧaryp jasaǧannan keiın ony tyŋdarmandaryŋnyŋ jüregıne jetetındei därejede ötuın oi elegınen äbden pısırıp alyp bergen dūrys. Mysaly, men alǧaşqy konsertımde jan-jaqtylyǧymdy körsetkım keldı. Dästürlı änmen de, estradamen, folklormen, orkestrmen, hormen degen siiaqty. Ekınşı konsertımde konserttık jüiege bailanysty orailastyrdym. Bırınşı bölımge terme-tolǧaulardy, ekınşı bölımge Jetısu äuenderın, Arqa mektebınen alyn-ǧan änderdı kırgızdım. Kıleŋ dombyramen aityp, qūlaqty qaşatyp jürgen änderdı basqa janrmen, estradamen, estrada bolǧanda da qazaqi boiaumen alyp şyǧatyndai janrmen jasadym. Keiın repertuaryma qarap otyrsam, Abaidyŋ änderı az eken. Sodan üşınşı bölımdı Abaiǧa arnadym. Törtınşı retro änder men duettermen jüieledım. Sonymen, bır konserttık baǧdarlamamdy körsetkenmın. Qazırgı konsert ötkızudegı jüiemde sonau Bırjan saldan bastap keiıngı serılerdıŋ soŋy bolǧan Kenen Äzırbaevtarǧa deiıngı aralyqty qamtysam degen oiym bar. Bıraq, dästürlı än keşıne arnalǧan zaldyŋ joǧyn joǧaryda aityp öttım. Opera teatrlaryna qoiuǧa bolady, bıraq, oǧan ülken qarajat kerek. Aitalyq, studentter saraiynda keşıŋdı ötkızu üşın bır kündık arendaǧa 1 million 200 myŋ teŋge aqşa töleuıŋ kerek. Respublika saraiy jabylǧaly köptegen änşıler keşterın osynda ötkızude. Sondyqtan ba baǧasyn da tym köterıp jıbergen. — Bügınde kez-kelgen adam maqtaudy qajet etedı. Synǧa toŋmoiyndyq tanytamyz. Bıraq, osy synnyŋ öner iesıne asa qajettılıgın paiymdai bermeimız. Özıŋız synnyŋ mektebınen qalai ötıp, qalai qabyldap edıŋız? — Syn jeke oryndauşylarǧa asa qajet. Bıraq, syn degen närsenıŋ qajettıgın özımız älı tüsıne almai kelemız. Synnyŋ mektebınen öttım. Älı de öte berem. Öitkenı, «syn tüzelmei, mın tüzelmeidı» degen. Men osy tap-tūinaqtai boldym, osydan keiın bılımnıŋ de, täjıribenıŋ de qajetı joq dep toqmeiılsu asqandyq-tasyǧandyq der edım. Adam özıne ömır boiyna talap qoiyp, ömır boiy oqyp, ömır boiy aitylǧan synnan nätije şyǧarudy ädetke ainaldyru kerek. — Oi salar syrly äŋgımeŋızge rahmet!
Sūhbattasqan Qyzjıbek BÄKIR, «Altyn Orda»
