Astana degen qalanyŋ bır missiiasy sol bolar — jer betınde şaşyraǧan qazaqtyŋ at töbelındei türlı tobyn qosty da, midai aralastyrdy. Äsırese, şetelden kelgen qandastar da sol «kompanenttıŋ» bırı bolyp jür. Käzır kädımgıdei el bolyp qaldyq. Basynda bır-bırımızdı jatyrqap, anau-mynauymyzdy türtkılep külıp otyratynbyz. Endı jas künımızden bırge ösken dos-jarandai qimas jandarǧa ainaldyq. Olarsyz bügıngı qazaqtyŋ bütındıgın de elestetu qiyn, öitkenı, bügınımızge qoian-qoltyq aralasyp, keulep barady sabazdar! Söilese, sözınen qazaqtyŋ qany tamyp tūrǧandai, jazsa — jazuy sairap tūr… qazaqtyŋ ızı siiaqty… Qūsbegılık önerge soŋǧy jyldary Arab jūrty qatty qyzyǧatyn bolypty.
Äsırese däulettı adamdar sūŋqar baptap, ūstaǧandy asa ūnatatyn körınedı. Osydan bırneşe jyl būryn Arab Ämırlıgınıŋ şeihterı sonau itarqasy qiiandaǧy Baiölkede qyran qūs baptap, aŋ aulaityn qazaq degen halyqtyŋ jūrnaǧy tūrady degendı estıp, öz közımen körmekke qūmartypty. «Izdegenge — sūraǧan» degendei, sol tūsta Monǧoliianyŋ atynan Mysyrda otyrǧan tötenşe jäne ökılettı elşı, ūlty qazaq Sairan Qadyrūly deitın azamattyŋ aralasuymen būl jūmys jüzege asqan eken.
Osylai Altaiy qyrandar Arabiia topyraǧyna baryp, aq säldelı arab şeihterınıŋ şerın tarqatypty. Arab ämırlıgıne bürkıt baptap aparǧan baiölkelık Şaizada Jaqaiūly men Ardabek Qinaiatūly degen azamattar eken. Osy sapar jaiynda juyqta Şaizadamen äŋgımelesudıŋ sätı tüstı.
ŞAIZADANYŊ ÄŊGIMESI
Bızge «kelsın» degen habar 2002 jyldyŋ jeltoqsan aiynda jettı. Sodan bürkıtterımızdı alyp Ūlanbatyrǧa aiyrplanmen (ūşaqty aitady) ūşyp jettık. Astanada onşaqty kün aialdap, qūstyŋ qūjattaryn, özımızge viza daiyndap alyp, tura aqpan aiynyŋ 12-sı künı Mäskeuge keldık. Qolymyzda bürkıt, tülkı tymaǧymyzdyŋ ükısı jelbırep, mūrtymyz salbyrap jetıp kelgen bızdı körıp, orystyŋ kedenşılerı şoşyp kettı-au deimın, közı şegır sary qyz şaŋyldap şyǧa keldı. «Atyp jıberseŋ de özıŋ bıl!» degendei maŋqiyp tūra berdık. Altaidyŋ bürkıtı Mäskeudıŋ mädenietın qaidan bılsın, bır äredıkte menıŋ qolymdaǧy qūs suviner satyp tūrǧan düŋgırşekke qarai saŋǧytyp kep jıbergenı.
Bızdı bürkıtımızben qosyp kedennen Sairan Qadyrūly alyp öttı. Keşıkpei Mäskeu — Dubai baǧyty boiynşa ūşatyn kölıkke otyrdyq. Taŋerteŋ Dubaiǧa kelıp qondyq. Mūnda künnıŋ ystyǧy 30 gradus. Keşe ǧana 30 gradus suyqtan şyqqan edık. Ainala saǧym quǧan qyzyl qūm. Qala tap-taza. Jap-jasyl. Dub, palma aǧaştaryn kördık.
Ūşaqtan tüsken jerde üsterıne aq halat kigen ekı arab jıgıtı bürkıtterdı alyp kettı. Bızdı Dubai qalasynan 165 şaqyrym jerde ornalasqan Äbu Dabi şaharyna alyp keldı. Bes jūldyzdy qonaq üige ornalastyrdy.
Qaladan 60 şaqyrym jerde biıktıgı 120 metr qoldan tūrǧyzylǧan jasandy töbeşık bar eken. Özderı ony «tau» dep, äspetteitın körınedı. Osy «taudyŋ» etegınde patşanyŋ «Qūs bazasy» deitın torlanyp, arnaiy jasalǧan oryn bar. Osynda sūŋqardyŋ tür-türın ösıredı eken. Bızdıŋ bürkıtterdı äkelıp osynda ornalastyrypty. Bızdı körgende bürkıtterımız qanatyn qomdap jıberıp, dür sılkındı. Erıksız közıme jas üiırıldı. Jat jūrtta jäuteŋdegen ömır-ai degen…
Bızdıŋ bürkıtter mūndai ystyqty körmegen, qaiyrymnan jaŋylyp qojyrap ketse qaitemız dep, qoryqtyq. Kündelıktı baptap, ara-tūra şyrǧa salyp daiyndai bastadyq. Ol eldıŋ tülkılerı bızdıŋ jaqtyŋ qarsaǧynan da kışkene. Qoiany bızdıŋ taudyŋ köjegı tärızdı. Mūndai ūsaq aŋdy ūstap körmegen qyrandar aŋǧa tüspei ūiatqa qaldyruy da mümkın edı.
Sodan bır künı «Mansur şeih kelıp köredı» degen habar jettı. Şeihtyŋ jasy 80-nen asqan adam eken. Bırneşe alǧynşaq äielınen 19 balasy bar. Bükıl ürım būtaǧymen tört-bes maşinaǧa otyryp, ainalma jolmen töbenıŋ basyna kelıp toqtady. Qūdai saqtasyn, myna dünienıŋ bükıl teletılşılerı şeihke erıp keldı. Jarq-jūrq, satyr-kütırden bürkıt tūrǧoi özımızdıŋ esımız şyǧyp kettı. Maǧan bükıl älem bızge qarap tūrǧandai elestep kettı.
At şaptyrym alaŋqaiǧa 2 tülkı, 3 qoiandy jıberdı. Bızde bır Allaǧa siynyp bürkıtterdıŋ tomaǧasyn sypyrdyq. Jaryqtyq qūs ekeş qūstyŋ da namysy bar eken, ekeuı qaiqaŋ etıp qaişylai aspanǧa köterıldı. Qaiter eken dep, qarap tūrmyz. Oiyrym-ai, atqan oqtai şüiılıp kelıp tülkı, qoiandardyŋ tu-talaqaiyn bıraq şyǧardy. Baiqūs aŋdardyŋ jünı şaşyrap aspanǧa ūşty. Osy ǧūmyrymda qyrannyŋ osylai zaryna kırgenın būryn-soŋdy körmegen edım. Al kep aǧyl-tegıl jylaiyn. Janymyzǧa şeihtıŋ özı kelıp, qos bürkıttı qolyna ūstap suretke tüstı. Osylai Arabiiada abyroiymyz asty.
Qaitarda bızdı bastap kelgen Sairan myrza öz jūmysymen Mysyrǧa ketetın boldy. Joldasym ekeuımız bürkıtterdı tastap ketuge bel bailadyq. Öz basymyzdy aman-esen elge jetkızsek sonyŋ özı ülken olja edı. Bız ketken soŋ bürkıtterdıŋ aiaǧyna saqina salyp ūşyryp jıberıptı.
***
Arada taǧy bır jyl ötken soŋ bükıl jūrt ǧajaiyp oqiǧanyŋ kuäsı boldy. Arabiiada qalǧan Şäizadanyŋ qoŋyr bürkıtı tuǧan topyraǧyna oralypty.
Beken QAIRATŪLY,
«Abai-aqparat»
