Bırıkken Arab Ämırlıkterınen kelgen şeihtardyŋ Otyrar audanynda gektar jerdı qorşap alyp, oŋtüstıktıŋ qyrǧilaryn aŋ-qūsqa salyp, saiatşylyq qūryp jürgenın būdan būryn da gazetımızde jazǧan bolatynbyz. Endı olar oblysymyzdyŋ şöldı aimaǧyn bylai qoiyp, tabiǧaty tamaşa tauly öŋırlerıne de köz sala bastaǧan sekıldı.
Jaqynda Tölebi audanyndaǧy Keŋesaryq auylyna jolymyz tüsken bolatyn. Al ol auylǧa barar joldaǧy Qasqasu eldı mekenınen bastap joldar jöndelıp, Sairamsu özenınıŋ köpırı rettelıp, odan ötkennen keiıngı ainalma joldyŋ tura tartylyp jatqanyn kördık. Qasqasudyŋ oidym-oidym bolyp jatatyn joldary da retke keltırılıp, bırşama tegıstelıp qalypty. Būl tırlıktıŋ bärı oblys pen audan qazynasynan bölıngen qarjyǧa ıstelınıp jatqan bolar dep oilap basşylarǧa riza bolǧan edık. Bıraq auyl tūrǧyndarymen äŋgıme barysynda bärı bızdıŋ oiymyzdaǧydai bolmai şyqty.
Qasqasulyqtar joldy jöndep jatqan arabtar ekenın, olarǧa bügınde «Kemping» dep atalyp ketken demalys aumaǧynan 40 gektar jer berılıp, bıraz jerın qorşap alǧandaryn aitty. Tıptı bıreulerı endı ol jerge mal jaiudan qalǧanyn, qorşalǧan aumaqqa jergılıktı tūrǧyndardy jolatpai jatqanyn da aityp jatty. «Bıraz jerdı qorşap qoiypty. Al onyŋ ışınde ne ıstelınıp jatqany belgısız. Estuımızşe, älgı qorşalǧan jer şeihtardyŋ demalatyn orny bolsa kerek. Sonda bız malymyzdy qaida jaiyp, demaluǧa qaida şyǧamyz?» – deidı olar.
Rasynda da, jergılıktı tūrǧyndardyŋ örısın taryltyp jürgen arabtar ol jaqta qalai paida boldy? Olardyŋ arabtar ekenı ras pa? Ras bolsa, olar ol jaqta nemen ainalysady? Mıne, būl sūraqtar tau etegıne jaqyn ornalasqan eldı meken tūrǧyndarynyŋ kökeiınde jür. Alaida auyl adamdary būǧan jauapty kımnen alaryn bılmeidı eken. Osy oraida bız «Sairam – Ögem» memlekettık ūlttyq tabiǧi parkınıŋ bas direktory Jeŋısbek Tūrǧanovqa jolyǧyp (surette), ol kısıge joǧarydaǧy sūraqtardy qoidyq.
«Sız aityp otyrǧan «Kemping» dep atalyp ketken jer taudyŋ tübınde ornalasqan, – deidı Jeŋısbek Tūrǧanūly. – Tabiǧaty keremet aumaqqa Asanbai Asqarov oblysqa basşylyq etken jyldary turistık baza salynatyn bolǧan. Ol jaqqa aparatyn jol salynyp, elektr jelılerı de tartylǧan. Alaida Asqarovtyŋ basyna ıs tüskennen keiın onyŋ bärı jaiyna qaldy. Tıptı elektr baǧanalary men tartylǧan symdar talan-tarajǧa tüsıp kettı. Sol kezde bızdıŋ mekemenıŋ aralasuymen ondai jaǧdai toqtatylyp, keiın «Alteks» dep atalatyn firmaǧa jalǧa berıldı. Olar demaluşylarǧa arnalǧan bırneşe şaǧyn vagon üişıkter ornatyp, bıraz jyl jūmys ıstettı. Al 1986 jyly sol maŋdaǧy 56 gektar jerdı tau şaŋǧysy bazasyna ainaldyru josparlanǧan bolatyn. Ökınışke orai, sol jyly älgı jalǧa aluşy firmanyŋ salǧyrttyǧynan ol jerler örtenıp kettı de, oblystyq orman şaruaşylyǧy basqarmasyna qaitaryldy. Keiın B.Jylqyşiev äkım bolyp kelgen soŋ 2002 jyly ol jer älgı firmaǧa qaitadan berıldı. Bıraq ötken jyly ony taǧy da qaitaryp aluǧa tura keldı. Sosyn Ūlttyq parktıŋ erekşe qorǧalatyn tabiǧi aumaqtardy jalǧa beru erejesıne säikes konkurs jariialanyp, jūrt aityp jürgendei 40 emes, 13.2 gektar jer «East West companı LTD» JŞS-ne 49 jylǧa jalǧa berıldı. Būl serıktestık ol jerde demalys aimaǧyn salady. Bügınde onda 40 adam qūrylys jūmystaryn jürgızude. Qasqasu eldı mekenınen bastap 18 şaqyrym joldy jöndep jatqan da solar. Bärı de zaŋ jüzınde, kelısım-şart boiynşa ıstelınıp jatyr. Al qūjatta atalmyş firmanyŋ Qazaqstandıkı ekenı körsetılgen».
Degenmen jel tūrmasa şöptıŋ basy qimyldamaityny belgılı. Şeihtardyŋ būl jerge qandai da bır qatysy boluy mümkın ekenın Jeŋısbek Tūrǧanūly da joqqa şyǧarmaidy. Aitalyq, älgı firmanyŋ demeuşılerı arabtar boluy äbden mümkın. Bıraq jalǧa alu turaly kelısım-şartta bırde-bır şeteldıktıŋ aty-jönı körsetılmegen.
Al endı bızge senımdı aqparat közderınen mynadai taǧy bır jäit belgılı bolyp otyr. Iаǧni älgı aitylǧan 13.2 gektar jer rasynda da şeihtardyŋ ielıgıne berılgen körınedı. Būl sonau Astanadan tıkelei berılgen tapsyrma boiynşa oryndalyp jatqan jūmys bolyp şyqty. Tıptı artynda arabtar tūrǧan «East West companı LTD» JŞS-ı aldaǧy uaqytta sol maŋdaǧy 8 myŋ gektar jerdı de jalǧa alyp, ainalasyn biık etıp qorşaidy degen de äŋgıme bar. Söitıp onyŋ ışıne şeihtar saiatşylyq qūru üşın aŋ-qūstar jıberıledı eken. Qysqasy, taudyŋ etegındegı körıktı jerler arabtardyŋ jazǧy aptapta demalatyn ornyna ainalatyn sekıldı. Mıne, sol kezde olardyŋ ielıgıne ötken 8 myŋ gektar jerge mal baqqan şarualar men jergılıktı tūrǧyndar tūrmaq, audan äkımderı, oblystyq basqarmanyŋ özı de jolai almai qaluy äbden mümkın.
Osy aitylǧandar rasqa ainalatyn bolsa, mal jaiylymy tıptı tarylyp, tabiǧat keremetterın tamaşalauǧa barǧysy kelgen adamdardyŋ da joly kesılgelı tūr.
T. DOSYMBAEV,
Oŋtüstık Qazaqstan oblysy,
«Zamana»
