BEIUAQTAǦY MINÄJAT
Ilınerde künnıŋ qyzyl kırpıgı
dertım menıŋ meŋdedı –
Ömır özı-aq öltıredı bır künı,
öltırıspe Sen menı!
Mūsa,
Ǧaisa,
Mūhammedtıŋ köp ışken,
tauyspaǧan kermegın
jūtam ünsız.
Ümıtım joq Jeŋısten.
...közımnen süi sen menıŋ!
Ernım emes,
et jüregım kezerıp
joq susynǧa şöldeppın.
Ajal-qūrdas aq myltyǧyn kezenıp
«Kettık!» dese – men kettım!..
... Bızge nege baiansyzdy aŋsattyŋ,
e-ei, esı bar Qūdıre-et?..
...Bosqa nalyp, bolmaşyǧa şarşappyn –
közımnen süi bır ret!
Tünge sıŋıp joǧalamyn Men erteŋ –
aiamaidy Senı Kök...
Özım tügıl, ölerdei mas köleŋkem
«Ömır!» dep tūr eŋırep!
... Allahu da aiap basar keudenıŋ
ünsız aitqan zary būl –
ömır özı-aq öltıredı.
Sen menı
öltırıspe, Jaryǧym!
Közımnen süi Senı körıp jūbanǧan...
GÜL – JUSAN
Güldı aiaimyn – ömırı özın aldap, tekke ötken –
...Şynşyl öskın körmedım,
Jusan,
Şeŋgel,
Kökpekten!
Üzık-üzık
külkıŋ men kölgırsuıŋ, tepkıŋnıŋ
bärın ...Ömır,
Mäjnünge laiyq baqyt dep bıldım.
Aiyptymyn aldyŋda,
arnamadym gülge öleŋ —
Güldıŋ solyp,
Boiaudyŋ oŋatynyn bılgen em,
Men jusanǧa ınımın. Şeŋgel bolyp kektenem —
Kökpek jaqqan köne üidıŋ
köjesımen köktegem.
...Ormany kem,
Dürdaraz — tobylǧysy, jyŋǧyly,
sortaŋy mol,
suy aşy, keŋ Dalanyŋ Mūŋdy ūly
Tarta tusa tegıne – tükırmeidı jalǧanǧa,
Janǧa qonsa jalǧyz şaŋ, ainalady arlanǧa!
Dılı — jusan,
qiialy — qypşaqy erdıŋ Tarlany,
Jylqy müsın bolmysy. Sordan kermek armany,
Mūŋy – Qobyz,
tözımı boldyrtardai tüienı,
Dombyrasy – dūǧasy,
Sözı – sertı kielı.
Qyran tügıl,
Qarǧasy qara oidy ūǧar qiiadan
Osy Dala — Otanym. Ūqsamauǧa – ūialam.
Baqyt, bailyq,
as pen toi,
şeksız şattyq, mūŋ - nala.
Dana,
daukes,
batyr ez... —
Bärın körgen būl Dala,
Tanyp ketpei
tırlıktıŋ baǧzy äuenı — Küibeŋnen,
Özgenı de,
özın de aldamauǧa üirengen.
Jusanymyn men sonyŋ.
«Gül ǧūmyry baiansyz!» —
Külıp tūryp aitatyn aq syrym da — aiausyz,
Osy — menmın, ei, Ömır,
sertım — jalqy, mınım — myŋ.
Aiap aitam atyn da
esebı joq gülıŋnıŋ!
KÜZ. TOBA
Aqty jūldyz tas töbemnen «aǧalap»,
Araşaǧa tüspedım.
Saldaqy tün saq-saq küldı tabalap,
barmaǧymdy tıstedım.
- Jaz öt-tı! – dep jasyl boiau
jylaidy –
men qaiteiın,sarǧaiar.
Qarǧaǧansyp qaraŋǧyny–Qūdaidy –
qaltyraǧan şam da – aiar.
«Tuǧan ekem – ölerımdı bılem men,
taŋdy qarǧap kün batar....
Synyq säule kütıp qaitem bıreuden,
qai janardy qūrǧatam?»
J-ja-alǧa-ansyŋ-ŋ! – dep,Mäŋgılıktıŋ
jaǧasyn
jūlqylap em,qyŋbady.
Jesır-ömır jūbatady balasyn
jyrym-jyrym qūndaǧy...
Myŋ ǧasyrlyq Mäŋgı oiynnyŋ mänı –
osy.
Boiauy,tek könergen.
Me-en?
...säbimın
senımı men dämesı
özınen Zor,
ölermen...
TÜN. QŪSA
– Mümkın eme-es! – deidı yşqynyp jüregım –
...mümkındıgım sol ǧana.
Tüsım be eken?– qol tapsyryp jüremın
imany joq moldaǧa.
– Köne almaimyn!– dep jylaidy Öleŋım,
jūbata almai miym dal.
Onyŋ nūrly säule toly zerenın
byt-şyt qyldy qūiyndar.
Ebırei şal «el–senıkı!» dep küldı –
...soǧan da mäz sorly aǧam.
Qiianatqa qiia da almai tektımdı,
qostai da almai, qorlanam.
Tiynǧa ötpei ūiat deitın qūrǧyryŋ,
aqylynan aljasty Ar –
Özgege älı jetpegen soŋ, bır-bırın
...talap jemek qandastar.
Perı kiıp perıştenıŋ jelegın,
jainaǧansyp jalǧan gül,
Kökten bezıp,külden ızdep keregın
azyp-tozyp arman jür...
Kie köştı babam sengen ūǧymnan–
...qalǧany – qūr söz-qauyz.
Qazaqy arman, senen mülde suynǧam –
şaiqap ışsın özge auyz!
– Sabyr!–deisıŋ, janym-dalam, jalǧyzym –
sabyr senı sal qylǧan!
Aq jüzıŋe küllı ıbılıs saldy ızın–
al,qaşyp kör taǧdyrdan...
Äkıreŋdep, äkemsındı körıngen –
...jylap barar joq täŋır.
«Ūiat küştı, – demeuşı me eŋ,– ölımnen»,
...kel,kel,myqtym,otqa kır!
Teksız ūl-qyz taptap sezım qanatyn.
än salyp jür...arsyz än...
Tabalaidy aq şyraqty qara tün –
...soŋynda taŋ bar şyǧar?
Şyqpaǧan jan şyǧar künnen ümıtker –
Ne beresıŋ keler küz?
–Mümkın eme-es! – deseŋderşı,ei,jıgıtter, –
...ışten tynyp ölermız...
KEŞ. JALǦYZDYQ
Aqyrzaman ornaidy endı –
Kün öldı
Qyp-qyzyl bop ūiattan.
Ökınerdei eşteŋe joq.
Bıreudı
öp-ötırık jūbatpan...
«Esı auysqan dünieden jalyqtym –
emeksırdei ne bar, al?...
elesındei Jūmaq penen Tamūqtyŋ
Körgenıŋ men Kökeikestıŋ kereǧar!
Ömır degen osy bolsa...
şydarmyn,
öşpeitın de önbeitın...
Men täŋırdıŋ zo-or qatesı şyǧarmyn
özı ǧana jöndeitın?...
Elge elıktep
quanǧansyp jüremın,
jylaǧansyp men nesın? –
Qūl qūlyqsyz köteredı bılegın,
Patşa – quys keudesın...
Dosym da joq,
dūşpanym da joq menıŋ –
bärın ünsız keşırgem.
Ölıp edım – ömır ötıp ketpedı –
şyqpai qoidy esımnen!»
...Aqyrzaman bolmai qaldy. Tırımın.
Oiym – jyndy, aikezbe.
Ǧasyr öttı... üzılerdei jūlynym –
...jolyǧamyz qai kezde?..
BÄIIT
Bır maŋdaiǧa sonşama azap,
so-onşa baq
qalai syimaq?
Däl osylai süimek kım?
...mūny aituǧa laiyqsyz, qor sanap
Men
Öleŋdı tūnşyǧuǧa üirettım.
Daryndyǧa şyn darityn kesel būl –
esı adasty armanymnyŋ.
Emı – sen.
Küllıälemdık Küieleşten esen Nūr,
Eş patşaǧa būiyrmaǧan Jeŋıs, e-eŋ...
Men özıŋe qol sozuǧa qaimyǧam,
Sausaqtarym aiyrar dep kieŋnen –
Allaǧa tän Quanyş pen Qaiǧydan
Jaratylǧan dertım – Özıŋ.
Süiem men...
deimın ylǧi. Sene almaisyŋ sen būǧan –
jüregıŋdı tozaqy ömır tonaǧan.
Menıŋ dertım asqaq edı. Endı ūǧam –
quyrşaqtyŋ qaidan jetsın qoly oǧan?!
...eŋ esuas,
eŋ beikünä Qiialdyŋ
jerge amalsyz tüsıp ketken elesı,
bas şaiqama!
Men sen üşın ūialdym –
şyn quyrşaq emespısıŋ sen osy!..
ÄIEL
Ūly suretşınıŋ körmedegı «Jalaŋaş äiel» atty
kartinasynyŋ janynda bıreuler
yrjaŋdasyp tūr.
Meilı...
Älıŋ jetse,
janaryŋdy ala qaş –
Äiel! Äiel...
Äiel tūttai jalaŋaş!
Äiel emes,
küllı älem tūr aldymda
künäsı men qasietı aralas.
Älde qater,
Älde läzzat,
Älde mūŋ?
Jyr oquǧa
jetpei qaldy därmenım,
Jüdemedım jalǧan sopy jüzdenıp –
Künäharǧa qūny tiyn säldenıŋ:
– Şarap bar ma?
U qossaŋ da,
qūi bärın,
Alty qūrlyq,
tört mūhitty syiladym! –
Arystannyŋ özı-aq edım...
Al,mūny
Alaŋǧasar Sezım,saǧan qimadym.
Bezeu betın boiatqandai qynamen,
Äsıreqyzyl ūrǧaşyŋa ūnap em,
Äiel emes,
Qarsy aldymda qas qaqpai
Qasiettı häm künähär tūr Älem.
Jüregımdı jarar boldy-au jasyn än...
Älem-Äiel!
Qūzyryŋa bas ūram,
Qasietıŋdı kie tūtyp,
künäŋdı
öz künämdai janūşyryp jasyram.
...Ne jaisaŋy ışımde öldı armannyŋ!
Jalǧyz mūŋ bar –
Jan bıtkennen qalǧan mūŋ:
– Äiel! – desem,än salatyn Mylqaudyŋ,
– Älem! – desem, közı soqyr...
Taŋǧaldym!
ARYZDASU
Tüse berme ökınıştıŋ dertıne,
aitpa beker jelge syr –
Süidım dep em, tūrmai kettım sertıme,
«Keş, keş...» deme,
sen keşır!
Tabylmady menen kütken köp arman –
tügendeisıŋ qaibırın...
Men – tüsıŋe enıp, kenet joǧalǧan
elesı ekem qaiǧynyŋ.
Daryndylar şaq şydaityn keseldıŋ –
şyn süiudıŋ uynan,
menımenen bırge ūrttap eŋ, neşe öldıŋ,
älı örtsıŋ ...men suyǧam.
Este qalsyn
japyraq-janyŋ jegenım,
ūmyt bolsyn süigenım.
Ornyn sipap bekerge opyq jemegın
synyp tüsken tüimenıŋ.
Şaşyŋ mülde kettı aǧaryp.
Kürsınbe,
esıŋe alma, ūmytqyn.
Men – Elespın.
Syǧalai ma qūr süldem
Saŋylauynan qūlyptyŋ?..
Därmenıŋ joq şaşyŋ jūlyp jylauǧa,
üzdıgersıŋ,
tynarsyŋ.
Jalynar em «sony aia!» dep Qūdaiǧa –
eles tılın kım alsyn!..
Sen qirama.
Nesı ketsın Elestıŋ –
odan mūŋsyz elde joq.
Men –
özıŋdı öp-ötırık, kömeskı
jalynymen jalǧyz şarpyp söngen ot!
* * *
Qūmǧa tüsken ızıŋdı qūlai süigem...
Bır ret
Qūpiiasyn aşyp ap, qūny ketken qūdıret!
Aiǧa ǧaşyq,
Aqymaq arystanǧa ūsaǧan
sol sezımnen arylyp,
qobyz tarttym qūsadan —
Alaqanym jaiǧanǧa
alamyn dep menı emdep,
Aspantektı asqaqtyq, ketkenıŋ ne tömendep?
Qalǧanyŋ ne tölejıp?
«qadırıŋdı bıl» dep em,
Qaisar,
Äppaq säulemen qaşap jazyp tünge öleŋ,
Jusan mūŋdy «jūpar» dep,
Saǧym quyp sarylyp,
Aqyl-esten arylǧan Baqytty edım...
Bärı ūmyt:
Köne jerdı jailaǧan
köp menmenge ūsap qap,
Köz aldymda sen nege
sala berdıŋ ūsaqtap?
Külesıŋ de jylaisyŋ,
aldanasyŋ, aldaisyŋ,
senıp tūryp, senbeisıŋ... —
küllı estıden aumaisyŋ,
Tabalatpai ümıttı,
ökınıştı jügendep,
Küttım ıştei qanşama
«öz qadırın bıler» dep...
Qalai saǧan tabynyp,
talpynbaqşy endı öleŋ –
Qūmǧa tüsken ızıŋnıŋ qūly emes pe em men degen?!
Aqyldy emes...
aqynmyn —
köp dämetıp, az alǧan,
jaq qarysyp,
tıl semdı tılep şekken jazamnan.
Janym menıŋ — däruış,
Därmenım joq jyrlarǧa —
Qūpiiasy aşylǧan qūdırette qūn bar ma?..
..Qūlai süigem...
sol şölden solatyndai boldym-au:
Jerge nege tüskensıŋ?
Kökke sozǧan qol mynau...
* * *
Jerdegı bar jol şekteulı,
Kün qysqa — mūŋym köp emes –
Közımnen kölbep ketpeidı
köktemde körgen kök eles.
Tüsımde —
ätteŋ ... tüsımde! —
janary Kündei külegeş,
mäŋgı örtep ötu üşın be,
jolyqqan maǧan bır eles.
Perı me,
Jyn ba, pende me,
taǧdyr ma talqy sailaǧan?
Tüs bolyp sıŋıp keudeme
Bır eles menı arbaǧan.
Közınen ūşqyn şaşyrap,
demımen tylsym küidırıp,
qapasymdy eppen aşyp ap,
qolqama qolyn tigızıp...
Jymiyp jūmbaq qūdıret,
jürekke taqap jüregın,
jüzımnen öbıp bır ret,
ört tastai qaşqan gül erın.
Oranyp kökşıl jıbekke,
oramal salǧan sol arman,
tüs bolyp kelıp,
Tünekke
ketken de sıŋıp...joǧalǧan!
Kez bolyp eles ışınde
sen bolarmysyŋ estı alǧan?
...Köz süzıp ötu üşın men
közıŋnen süimei, keş qalǧam...
