Jýyrda Stambul qalasynda álemniń 18 memleketinen 120-dan astam jýrnalıster bas qosty. Sharanyń maqsaty – Turkish Airlines kompanııasynyń qyzmet sapasymen tanysý, sondaı-aq, Stambuldyń tarıhı jáne kórkem oryndaryn nasıhattaý.
Bizdi Turkish Airlines kompanııasynyń Almatydaǵy fılıalynyń marketıng jáne satý bóliminiń menedjeri Jibek Qamshybaeva bastap bardy. Almatydan bes kisi (Jibek, Irına, Dana, Erkebulan jáne osy joldardyń avtory) bolyp shyqtyq. Men "Túrki álemi" gazetiniń atynan bardym. Stambulda Qazaqstanmen qatar Qyrǵyzstannan jáne Tájikstannan kelgen jýrnalıster jeke top retinde toptastyrylyp, úsh kún birge boldyq.
Bir tańqalarlyǵy, bizdiń ornalasqan qonaq úıimiz (Radission Blu) Stambuldaǵy qazaqtar jıi qonystanǵan Zeıtinburný aýdanynda eken. Qonaq úıdiń syrty qandaı sáýletti, sulý bolsa, ishki jaǵdaıy men qyzmet kórsetýi de sondaı joǵary deńgeıde bolady.
Alǵashqy kúni Stambuldy ortasynan ekige bólip turǵan Mármár (Marmara) teńiziniń Bosfor buǵazyn kememen arly-berli kesip ótip saıahat jasadyq. 2014 jyly týra osy qalada eki aptadaı oqý tájirbıesimen bolǵan edim. Sol saparymda basqa-basqa dál osy Mármár teńizi men onyń úsitinde qalyqtap qanat qaqqan aq shaǵalalarmen qımaı-qımaı qoshtasqan bolatynmyn. Endi, mine, sol súıikti teńizimniń jaǵasynda saıran salyp ushqan aq shaǵalalarmen qaıta qaýyshyp otyrǵanyma erekshe qýandym. Keme ishinde ár túrli ulttardyń mýzykasy oınalyp, sol ulttyń ókilderi soǵan qosylyp án aıtyp, bı bılep jatty. Biz de qarap qalmaı Shámshiniń áıgili "Arys jaǵasynda" ánin ınternetten taýyp qostyrdyq. Qazaqtyń shalqar áni túrli ulttar men ulystardyń, Eýropa men Azııanyń toǵysqan torabynda, Mármár teńizinde terbetilip júzip bara jatqan keme ishinde shyrqalǵany – tipti erekshe áser etti. Bizdiń kóńilde de aıryqsha maqtanysh sezimi ornady. Shama-sharqymyzsha biz de ánge qosylyp otyrdyq.
Keshki Bosfordyń samaly kóńilge shattyq syılap, janymyz jadyrap sala berdi. Keme teńiz jaǵalaýynda ornalasqan sulý da syrly restoranǵa baryp tumsyq tirep toqtady. Biz sonda keshki as iship, tamaqtandyq. Japon, koreı elderinen kelgen jýrnalıstermen emen-jarqyn áńgime-dúken quryp kóńil kóterdik.
Ekinshi kúni túske deıin Turkish Airlines kompanııasy ushqyshtarynyń jattyǵý, as mázirin ázirleý ortalyqtarynda boldyq. Ushqyshtardy ázirleý qurylǵy tehnologııalary men ádis-tásilderi jyl saıyn jańaryp otyratyn ortalyqta jýrnalıster ushaq sımýlıatorlaryn "júrgizip" erekshe lázzatqa bólendi. Bul ortalyqtan jyl saıyn 10 myńnan astam adam ushqyshtyqqa tárbıelenip otyrady eken. Budan keıin kompanııanyń as ázirleý kombınattarynda bolyp, dámi til úıirer dámdi taǵamdardyń ázirlený ádisterimen tanystyq. Júzdegen adam birlesip jasalyp jatqan jumysqa syrttaı qarap tek súısinýge bolady. Árbir taǵamdy joǵary deńgeıdegi talǵampazdyqpen bezendirip, birdeı úlgide daıyndaıtyny qaıran qaldyrdy.
Turkish Airlines kompanııasynyń qatarynan 6 jyl boıy Eýropanyń eń úzdik áýe kompanııasy ataǵyn jeńip alyp otyrǵanynyń syryn endi túsingendeı boldyq. Aýzyn aıǵa bilegen Eýropa elderi ońaılyqpen mundaı mártebeli ataqty Túrkııalyq kompanııaǵa jaıdan-jaı qoldan berip qoıyp otyrmasy anyq, árıne. Turkish Airlines kompanııasy sol ataqqa saı halyqqa qyzmet etip kele jatqan álemdik úzdik áýe kompanııa ekendigin kózben kórip, kóńilmen sezingendeı áser aldyq.
Sol kúni tústen keıin álemniń túkpir-túkpirinen kelgen jýrnalıster Turkish Airlines kompanııa basshylyǵymen kezdesý ótkizdi. Turkish Airlines kompanııasynyń dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Ilker Aıdjı Túrik áýe joly kompanııasynyń bolashaǵy, onyń damý satylary men múmkindikteri týraly áńgimeledi. Ol keıingi kezde keıbir keritartpa toptardyń terrorlyq shabýyldary men tóńkeriske umtylý áreketteri saldarynan týrısterdiń Túrkııaǵa kelýi tómendep ketkenin, alaıda, qazir týrıster qatary kún sanap qaıta artyp otyrǵanyn tilge tıek etti.
Turkish Airlines áýekompnaııasy Eýropa, Azııa, Afrıka aımaqtaryna tasymaldaý jumystaryn júrgizip keledi. Kompanııa 1933 jyly 20 mamyrda qurylǵan. Áýekompnaıa eń sapaly ári eń jańa tehnologııalar negizinde jabdyqtalǵan. Ushaqtarynyń ortasha jasy – 3 jyl. Sondaı-aq, Turkish Airlines Eýropa men Azııadaǵy eń joǵary sapaly daıyndyq ortalyqtaryna ıe. 2006 jyly jeltoqsan aıynda kompanııa Star Alliance qatarynan kórine bildi. Áýekompanııanyń turaqty shtatynda 13 000-ǵa jýyq qyzmetkerler jumys isteıdi.
Eń sońǵy úshinshi Stambuldyń eski bazarlaryn araladyq. Biraq, maǵan Topqapy saraıy men Sultan Ahmet meshitin tamashalaý sáti erekshe áserge bóledi. Topqapy saraıy týraly eneklopedııa derekteri bylaı deıdi: "1453 jyly II Mehmet bastaǵan osmanly áskeri Konstantınopol qalasyn basyp aldy. Sol kezde Topqapy ornynda Vızantııa ımperatorlarynyń saraıy bolǵan. Bul saraıdyń qazirgi ýaqytta qaldyqtary qalǵan joq. II Mehmet jeńisten keıin Vızantııa saraıynyń ornyna osy Topqapy saraıyn saldyrtqan. Eń alǵashqy 50 jyl boıy bul saraı sultandardyń basqarý rezıdenııasy bolǵan. Alǵashqy 50 jylda Topqapy saraıy sultandardyń tek jumys ortalyǵy ǵana bolǵan, osy jaǵdaı II Baıazıt saraıy kezinde de oryn alǵan. I Súleımen saraıdy qaıta salǵan. Bul II Mehmet negizin qalaǵannan keıin bolǵan eń úlken ózgeristerdiń biri. 1854 jyly bul saraıdyń qurylysy jalǵastyrylǵan, 400 jyl boıy Uly Osmanly Memleketiniń basty saraıy bolyp qalǵan. 1923 jyly murajaı atandy".
Mýzeıdiń aýdany — 700 000 m². Budan bólek, mýzeıdiń syrtynan 1400 m. bolatyn qorshaýmen aınaldyryla qorshalǵan. Topqapy jádigerleriniń sany 65 myń shamasynda kórinedi.
Sapar barysynda Qyrǵyzstan, Mońǵolıaııa, Tájikstan, Japonııa, Qytaı, Indııa, Lıtva, Indonezııa, Fılıpın, Indııa jáne taǵy basqa shet elderden kelgen áriptestermen tanysyp bir arqa-jarqa bolyp qaldyq. Tuńǵysh ret Bıznes klassta ushyp marqaıyp qaldyq. Kompanııanyń júzi jyly qyzmetshileri bar mázirin usynyp baqty. Dámi til úıirer dámdi taǵamdar, joǵary sapaly qyzmet, jaıly oryndar janǵa maıdaı jaqty. Ushaq ishinde ózińizdi óz úıińizdegideı erkin sezinesiz. Óz ornyńyzǵa jaıǵasqan soń-aq áýeserikter gazet-jýrnaldyń túrli-túrlisin usynady. Kınonyń, mýzykanyń aǵylshyn, túrik, orys tilderindegi túr-túri qolaıly shaǵyn ensrly ekrannan jedel izdep taýyp, qosa alasyz. Ushaqtyń ushý aqparaty da (bıiktik, temperatýra, qashyqtyq j.t.b.) kóz aldyńyzda turady. Ushaq negizinen teńiz deńgeıinen 10 000 metr bıiktikte ushyp otyrdy.
Bızes-klasstyń tamaqtandyrý deńgeıi óte joǵary sapaly. Onda qalaǵan ýaqytyńyzda kóńilińiz qalaǵan as máziriniń túrlerine tapsyrys bere alasyz. Beznes-klassta ushqan ushaq jolaýshylaryna áýejaılarda arnaıy demalys oryndary uıymdastyrylǵan. Mejeli orynǵa erte bara qalsańyz, álgi demalys oryndaryna qalaǵanyńyzsha uıyqtap alýǵa tósek jaılar da qarastyrylǵan. Jýynyp-shaıynyp alý úshin dýsh kabınalary da jumys isteıdi. Ózińizdiń súıikti tamaq túrlerine de tapsyrys berseńiz bolady. Bir tań qalarlyǵy, barlyǵy da tegin. Bıznes-klass tıpindegi bıletińizdi kórsetseńiz jetip jatyr. Barar jolda da, qaıtar jolda biz osy bıznes-klass bıletiniń barlyq múmkindikterin tolyq paıdalanyp, kompanııanyń áýe jolaýshylaryna jasalǵan jaǵdaıyn óz basymyzdan keshirip, dán razy boldyq.
Turkish Airlines kompanııasy jolserikterdi tek aǵylshyn men túrik tilin biletinderdi ǵana emes, ushaq qatynaıtyn eldiń tól tilin biletindigine qarap tańdaıdy. Sonda til bilmeıtin eldiń azamaty ózin emin-erkin ustap, qalaǵan zatyna tapsyrys beredi, jolaýshy usynys-tilekteri men suraqtaryna óz oıyndaǵydaı jaýap alýǵa tolyqtaı múmkindik alady. Biz otyrǵan bıznes-klassta qazaq jáne orys tilderin jetik biletin jolserikter qyzmet kórsetip júrdi. Bunyń bárin áýe kompanııasynyń uzaq jyldar boıy jetildirgen tájirıbesi dep qana emes, óz básekeles áýe kompanııalarynan basyp ozar artyqshylyǵy dep baǵalar edik.
Turkish Airlines – zamanaýı tehnologııalardyń múmkindikterin tolyq paıdalana biletin, jolaýshylar tasymaldaýda barynsha zaman talaptaryna saı jetistikterdi qoldana alatyn biregeı kompanııa. Ol qoljetimdi bıletterimen qatar ol óz tutynýshylaryna barynsha jaǵdaı jasaýǵa tyrysatyndyǵymen-aq halyq yqylasyna bólenip otyr.
Arman SERIKULY,
Almaty - Stambul - Almaty.
