jáne onyń stýdent shaqtaǵy aqyndyq aınalasy týraly
Ádettegideı, sekseninshi jyldardyń basynda da KazGÝ-diń jýrnalıstıka fakýltetine bir top aqyn tústi. Bular jyl saıyn jýrfakqa taban iliktiretin ul-qyzy aralas elý aqynnyń ishinen lezde iriktelip shyqty. Jýrfakqa aqyn degeniń buryn da topyrlap túsip, aqyn emesteri qaırańǵa shyǵyp, qaıyrlaǵan balyqtaı tobyna ilese almaı qalyp jatatyn. Biraq myna aqyndardyń jóni bólek sekildi. Keldi de aldyńǵy kýrsta oqıtyn táýir aqyndarmen qoıan-qoltyq aralasyp, solardyń arasyna tastaı batyp, sýdaı sińdi de ketti.
Bul bir KazGÝ-diń qalashyǵynyń ár aǵashy jyrmen terbelip turatyn ádemi kezeń edi. Qalashyqtyń kez-kelgen jerinde óleń oqýǵa bolady. Osy kúni bireý-mireýge «Taldyń arasyna baryp, óleń oqıyn dep edim, júr, tyńdashy» deseń, shoshyp keter. Ol kezde bári basqasha edi. Kez-kelgen jerde tyńdaıtyn qulaq bar. Medınstıtýtqa barsań da tyńdaıdy. JenPI-ge barsań da, qasyndaǵy Kırov zaýytynyń sodyr-soıqandaryna deıin qulaqtary qalqıyp, óleń tyńdaýǵa keledi. Keshke qaraı elge belgili myqty aqyndardyń bári KazGÝ-gradta júredi. «QazGÝ-diń qalashyǵy, Kózimniń qarashyǵy» olardy múlgip tyńdap turady. Áıdik aqyndar kúndeı kúrkirep jyr oqıdy. Ózderi oqyp bolǵasyn jas perilerge kezek beredi. Olardyń «Óleńiń jaqsy eken!», – degeni osy kúngi músháırada jeńip alǵan jaıynbas kóligińnen artyq. Aryndaǵan aqyndardy shalabýryl kúıinde tún ortasynda shyǵaryp salyp turamyz. Nesin aıtasyń, jaryqtyqtardyń mas bolǵandaryna deıin, áldebireýlerge tisin qaırap, kijingenderine deıin ádemi... Al sal-serileri sol kúni «saıası baspana» surap, jataqhanamyzda qalyp qoıady.
Aqyn bitken besinshi jataqhanada túnimen damylsyz óleń oqıdy. Aqyndar aqyn emesterdi uıyqtatpaıdy. Tań qylań bere bastaǵanda sabaqqa baratyny eske túsken bireýi óleńmen eskertpe jasaıdy:
Jas aqyndar bas qosqanda dúrildeı,
Daýystary shyǵady eken gúrildeı.
Únsiz ǵana tyńdap qalǵan bizderge,
Tún ortasy ótip ketti-aý, bilinbeı...
Ánsheıinde eshkimge jalyn ustatpaıtyn kileń shý asaý, bir jaqsysy, sózge toqtaıdy. Shetinen bos turǵan kereýetke qulaı ketedi.
Syrttan oqıtyndardyń sessııasynyń bastalýy aqyndar úshin úlken toı. Sol syrttan oqıtyn syrttandardyń ishinde de qazaqtyń myqty aqyndary bar. Olardyń sessııasy ádettegiden uzaqqa sozylady. Aqyndardyń ár zachet alýy – jalpyhalyqtyq mereke. Bizdiń býynnyń úlesine tıgen bedeldi «zaochnıkter» – Esenqul Jaqypbekov pen Shorabek Aıdarov. Ekeýi de elge sińimdi. Artyq-aýys minezderi joq. Ásirese, aqkóńil Esenquldyń bólmeńe bas suǵýynyń ózi bir ǵanıbet. «Jigitter, syra ishetin neleriń bar?», – deıdi jaı ǵana. Beremiz. «Balyq bar ma?», – deıdi ol sosyn. Araldyń jigitteriniń bólmesinde balyq bolmaýshy ma edi. Talǵat Batyrhan balkondaǵy qaqtalǵan sary sazannyń bireýin saǵaǵynan ustap ákep Esaǵańnyń qolyna ustatady. «Durys boldy, – deıdi aqyn aǵamyz, – endi maǵan Qaıratty taýyp berińder!». Bes qabatty sharlap, aqyn Qaırat Álimbekovti izdep ketemiz. Esenqul aǵam qumarlyǵynyń quramdas bólikterin túgeldep, úshtaǵanyn tiktep alǵan soń, syrtqa betteıdi. Janynda shashynan bý burqyrap Qaırat aqyn ketip bara jatady.
Bizdiń kýrsta Baýyrjan Úsenov oqydy. Jigittiń sultany edi ol. Óleńderi óz aldyna, án salǵanda da búkil qalashyqty eliktiretin. Dombyra shertisine óner tarlandarynyń ózi tańdaı qaǵatyn. Murty qııaqtaı, asa ajarly jigit bolatyn. Jyrlary birinen biri ótedi. Óleń oqyǵanda búkil jurt uıyp tyńdaıdy. Qalam siltesi múlde bólek.
Shyń shapaqtan basyna teńge ildirdi,
Aqqý ushyp, qımylyn kól bildirdi...
Keldi-daǵy arý tań dápterime,
Jazyp ketti ózindeı móldir jyrdy...
nemese:
Óz arnamnan áıteýir aspaı baqtym,
Bir armanǵa jasymnan tastaı qattym.
Kúngeı jaqty betke alyp bara jatqan,
Jyr kóshine ilesken jas taılaqpyn!..
Osydan soń «Kóktem keldi jasyl alqa taǵynyp, Qustar keldi týǵan jerdi saǵynyp» dep jyrlap júrgen kýrstyń bir top aqyny óleńdi birden qoıdy.
Aldymyzdaǵy kýrstyń aqyndary alymdy kórinedi. Táýir bolmasa óleńderi áli kúnge deıin esimizde turar ma edi. Óleńderin ór daýsymen ózi oqyǵanda jaınatyp jiberetin Baýyrjan Jaqyp («Beıneńdi júrem jattap ap, Júregim – fotoapparat»), aspaıtyn, saspaıtyn, ózi de, óleńi de únemi qaınap júretin Qaırat Álimbekov («Kúledi maǵan, kúledi, bir qaýym qarǵa, Kúlse kúlsinshi, solardy urǵanym bar ma?!»), tomaǵa tuıyqtaý Muratbek Ospanov («Aqyn deımiz, óleń deımiz, jyr deımiz, Jyrymyzdy jyrtyp tastap júr keı qyz...») sol jyldardyń ózinde óleńniń ókil balasy emes óz balasy ekenin dáleldegen-di. Al bizden eki jyl buryn túsken kýrstyń aqyndary Nurlan Berǵazıev (Máýkenuly) pen Beıbit Qusanbekov kóshtiń aldyn bermeı turdy.
Jýrfaktyń aqyndary shetinen surapyl. Bedeldiń bárine solar ıe bolady. Ol kezde qyz-qyrqyn jappaı eltip óleń tyńdap otyrady. Bizdiń de azdaǵan aqyndyǵymyz bar edi. Onymyz mynalardyń óleńine astar bolýǵa jaramaı qaldy. Biraq birden berile qoıǵanymyz joq. Shamamyz jetkenshe ilesip baqtyq. Ol kezde temirdeı qatty tujyrym bar. Jaqsy aqyn syrany jaqsy ishýi kerek. Syrshyldyq pen syrashyldyqty birge ádiptegen zaman. Edildiń boıy en toǵaı... «Dýmandy edi senimen syrahana, Jabylǵan soń qaıtýshy ek birotala» dep dýyldatyp júrgen kez.
Aıtpaqshy, aramyzda aqyn qyzdar da barshylyq eken. Aldymyzdaǵy kýrstardaǵy Baıan Beketova, Úmithan Altaeva, Gúlbahram Jebesinova, Elena Tańbaeva – tanylyp qalǵan aqyndar. Bizdiń kýrs ta aqyn qyzdardan kende emes kórinedi. Atyraýlyq kózildirikti qyz Sáýlesh Shátenova men júzi únemi alaýlap turatyn kegendik aqsary qyz Nurmıra Álisherova ekeýi tún balasy uıqy kórmeı óleń jazady. Túnimen jazǵan óleńderinen toıat taýyp, erteńine sabaqta ekeýi de eki beti albyrap otyrady. Tym erte turmys qurǵan Nurmıra aqyn («Jem bolyp ketken qyrǵıǵa, Jaǵdaıyń qalaı, Nurmıra?») óleń ólkesin óz erkimen tastap shyqty da, Sáýlesh Shátenova ári qaraı jalǵastyra berdi. Búginde sol Sáýlesh – birneshe músháırada báıge alǵan belgili aqynnyń biri. Atyraýdaǵy bir aýdandyq basylymnyń bas redaktory.Sóıtsek, naǵyz aqyn qyzdyń óz ortamyzda júrgenin bilmeppiz. Ol basqalar sııaqty birinshi kýrsqa túse sala jarqyldap jyr oqyǵan joq. Dýyldasyp óleń oqyp jatqan arqaly aqyndardyń tobyna da aralaspady. Jappaı konspekt jazyp, jabyla sabaq oqyǵan pysyqtardyń qataryna da qosylmady. Moınyna qalyń sharfyn orap alyp, jumbaq kúıde ózimen-ózi júretin de qoıatyn. «Sen maǵan sharfyńdy ber, sharfyńdy ber, Júzimdi qyrdyń jeli sharpyp júrer» dep órshelene umtylatyn Muqaǵalıy da joq edi onyń... Eldiń kózine dýdyraǵan shashy birden túsetin. Baıaǵy barshamyzǵa tanys Andjela Devıstiń dóńgelek qalpaq tárizdengen buıra shashynan keıin osyndaı qalyń shash kórip turǵanymyz... Qazir qazaq poezııasynyń jaryq juldyzdarynyń birine aınalǵan asa daryndy aqyn Gúlnár Salyqbaıdyń stýdent kezdegi keıpi osyndaı edi.
Sol qyzdyń shyn aqyn ekenin eshkimge kóp jarııalaı bermeıtin bir óleńinen kezdeısoq bilip qaldyq.
Eski jara aýyzyn tyrnamalyq,
Ekinshi ret sen meni jaralama...
Kóılegimdi jaǵadan urlap alyp,
Sýdan shyǵarmaıtuǵyn qara bala!
«Eı, Álisherova!, – dedim ózim qaljyńmen qajaı beretin Nurmıraǵa, – óleńdi der kezinde qoıyp ketkeniń qandaı abyroı boldy. Surapyl ǵoı mynaý... Myna qyzdan keıin óleń jazý degen...». Tiliniń túrpisi bar Nurmıra da qarap qalmaıdy. «Senderdiń de anaý Úsenov únderińdi óshirgen joq pa?!».
Sodan Gúlnar bastaldy... Qatarlastary men qanattastarynyń ortasynan sýyrylyp shyqty. Onyń birinen-biri ótken tyń teńeýleri men túıdektelgen tirkesterin qorytyp úlgere almaı jattyq. «Men merekeden keıingi kóshemin, Shattanýdan sharshaǵan», «Kórmeıin desem kózim bar», «Keshirińder kelgenimdi ómirge» dep jyrlap, qara úzip ketken Gúlnarǵa súısinip qaradyq ta otyrdyq. Ol suńqar da bolǵan joq, tulpar da bolǵan joq, kádimgi Gúlnar boldy.
Búgingi Gúlnar bıiginde tur. Tereń. Tylsym. Tuńǵıyq. Tunyq... Ol eldiń kóz aldynda qazaq poezııasynyń qaıtalanbas qubylysyna aınaldy. Ómirdegi óz tulǵasy da tartymdy. Qubylys bolsa da, qarapaıym, tereń bolsa da, turaqty. Biz biletin aqyn Gúlnar kúpi kıgen qara óleńdi áli de talaı ret túrlendire túsetini anyq...
* * *
Belgili aqyn, Memlekettik syılyqtyń laýreaty, meniń mártebeli kýrstasym Gúlnar Salyqbaıdyń týǵan kúni de kep qapty. Óz ǵumyryń da, jyr-ǵumyryń da uzaq bolsyn, Gúlnar qyz! Ómirińniń máni – Ámiriń aman bolsyn! Únemi «Almatyǵa Zeıpin kele jatqandaı» kúı keshýińe tilektespin!
Baýyrjan OMARULY
